اسماعیل کهرم
راهاندازی کمپین که در فارسی به آن پویش گفته میشود، می تواند بسیار موثر باشد، اما نه توسط عده ای که هیچ آگاهی از محیط زیست ندارند. اگر کسانی که هیچ آگاهی از محیط زیست ندارند، پویشی راه اندازی نکنند خیلی بهتر است. به قول سعدی: «اول اندیشه وانگهی گفتار / پای بست آمده است و پس دیوار.» من اگر هیچ آگاهی و اطلاعی از مسائل اجتماعی نداشته باشم چگونه می توانم قلم به دست بگیرم و راجع به تحولات، تفکرات، یا گروه های اجتماعی سخن بگویم. در حال حاضر شاهد این هستیم که عده ای وارد فضای مجازی می شوند و پویشی درست می کنند که این پویش مانند یک شعله شمع باریک سحری به سرعت از بین می رود و اثری هم ندارد و خوشبختانه این چنین است.
برای نمونه نوروز امسال پویشی راه افتاده بود که مردم سبزه سبز نکنند، در حالی که یکی از رسوم قدیمی باستانی ما که در حال حاضر یونسکو بر آن دست گذاشته و در اروپا و آفریقا و آمریکا جشن گرفته می شود، نوروز است. نوروز هم که یک سفره هفت سین دارد که شاخصه اصلی آن سبزی است که در آن این همه زیبایی وجود دارد. کل گندمی که سبزه سبز می کند در ۲۰ میلیون خانواده ۱۰ میلیون کیلوگرم میشود، در حالی که دور نانی که ما میخوریم و خمیر آن را دور می اندازیم بیش از این گندم را از بین می برد. این تلاش ها برای نشان دادن خود است و چون بدون اطلاعات و آگاهی عمل کردن است، زود هم از بین می رود.
به قول معروف: «چو دزدی با چراغ آید/ گزیده تر برد کالا.» اگر کسی می خواهد راجع به مسائل زیست محیطی کمپین یا پویشی را راه اندازی کند، باید اول مطالعه یا بررسی در این زمینه انجام دهد و با خواندن، آگاهی خود را زیاد کند و تنها از این طریق می تواند این پویش ها اثر گذار باشد. با وجود این، اگر در مجموع از من پرسیده شود که آثار این کمپین ها در فضای مجازی یا رسانه های مکتوب چیست، من وجود این پویش ها را که ابتدا در رسانه های مکتوب و حالا در رسانه های مجازی در کنار رسانه های مکتوب شکل گرفته مثبت ارزیابی می کنم.
این نشان می دهد که جامعه نسبت به مسائل زیست محیطی در حال بیدار شدن است ولی گاهی می تواند این حرکت ها نتایج مثبتی به بار نیاورد و به بیراهه برود. من روز جمعه در شهر رینه از توابع لاریجان در استان مازندران بودم و حدود هشت هزار نفر ایرانی برای مسائل زیست محیطی به آنجا آمده بودند و از صبح ساعت ۱۱ تا بعد از ظهر ساعت پنج مراسم ادامه داشت. این مراسم برای بزرگداشت روز جهانی بدون نایلون، حفاظت از دماوند، جلوگیری از انتقال آب دریای مازندارن به سمنان به اضافه مسائل زیست محیطی روز مانند بزرگداشت محیط بانان و... شکل گرفته بود و اینهاست که اثر گذار است. من وقتی مطبوعات امروز را مشاهده می کنم هیچ نشانی از این پویش ها در آنها دیده نمی شود و طبیعی هم هست چون کمی انتقاد در آنها صورت می گیرد. با وجود این، در رابطه با این پویش ها من دیده ام افرادی که آگاهی و مطالعه کافی داشته اند، با اندکی جسارت و شهامت به اهداف خود دست یافته اند و چون با اطلاع و آگاهی این اتفاق رخ داده، موفق بوده اند.
پویشهای مردمی حیات وحش
در کنار بحث حفظ محیط زیست در مورد حیات وحش هم این پویش های مردمی که در مورد حیات وحش در شبکه های مجازی شدت و کثرت آن بیشتر بود، باعث شد دولت لایحه ای را در مورد حمایت از حقوق حیوانات به مجلس ارائه کند.
بعد از اینکه انواع و اقسام فیلم های سگ آزاری و حیوان آزاری های مختلف در شبکه های مجازی منتشر شد، انتشار این تصاویر باعث شد حساسیت ها در این زمینه بیشتر شود و مسئولان هم به آن ورود کنند. برای مثال در بحث سگآزاری برای اینکه به هر حال طی سال های اخیر در شبکه های مجازی صحنه های رقت انگیز زیادی را در مورد سگ آزاری و حیوان آزاری در کشور مشاهده کردیم، این باعث تشکیل و تاسیس پویشی در زمینه حفظ حقوق حیوانات شد که بسیاری از هنرمندان و بازیگران مانند خانم ها کتایون ریاحی و میترا حجار و آقایان محمدرضا فروتن و رضا کیانیان عضو آن هستند. حتی آقای کیانیان و خانم حجار برای ادامه این پویش به رینه آمده بودند و اینها نشان می دهد پویش های مردمی می تواند اثر گذار باشد.
اگر در حال حاضر این پویشها بخواهد موفقیت آمیز باشد باید گروهی از افراد اعم از هنرمندان، افراد موفق و حتی علما و روحانیون در آن حضور داشته باشند. علما و روحانیون بلندگو دارند و چون بین مردم محبوبیت دارند می توانند بسیاری از متون را از این طریق منتقل کنند. به همین دلیل هم در این پویش حمایت از حقوق حیوانات، بسیاری از روحانیون هم حضور دارند و حتی کتابی در زمینه حمایت از حقوق حیوانات توسط اعضای این پویش منتشر شده است. در این پویش ها به افراد آموخته می شود که از سوء رفتار و بدرفتاری با حیوانات خودداری کنند و چون افراد زیادی اعم از کودکان و جوانان در این فضا حضور دارند این پویش ها بسیار موثر است. باید جوانان و نوجوانان و به ویژه کودکان ما یاد بگیرند که بدرفتاری و سوء رفتار با موجودات زنده و مخلوقات خدا امری نکوهیده است و باید آن قدر این مساله در فضای مجازی تکرار شود تا شبیه عادت واره ذهنی وارد روان افراد شود.
پویش آسمان آبی و زمین پاک
در زمینه مبارزه با آلودگی هوا هم یکی از پویش های موثر در این زمینه، پویش آسمان آبی و زمین پاک بود که این پویش نخستین قدم در راه آموزش شهروندان است. به طور حتم، لزوم آموزش مردم برای نگهداشت هرچه بهتر شهر تهران بر هیچیک از فعالان حوزه محیطزیست پوشیده نیست. از این رو، با توجه به کمبودهای موجود اجرای طرح کمپین آسمان آبی و زمین پاک را میتوان نخستین قدم در راه آموزش شهروندان تعریف کرد.امروزه آلودگی هوای تهران به معضلی پیچیده تبدیل شده است. از یک سو، کمبود مراکز معاینه فنی خودروها، حضور صنایع آلاینده در شهر و از سوی دیگر تعداد قابل توجه خودروهای تکسرنشین به این معضل دامن زده است و برای رهایی از آن چارهای جز تغییر ساختارهای موجود و آموزش مردم نیست. در شرایط فعلی ضروری است تا تمامی نهادها، ارگانها و شهروندان دست به دست هم دهند تا از معضل آلودگیهای موجود در تهران بکاهند. حل مشکلات مربوط به آلودگی تهران تنها برعهده شهرداری نیست و این نهاد به تنهایی نمیتواند با شرایط موجود مقابله کند.
* مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست