چالشهای پیش روی طرح آبرسانی غدیر از زبان مسئولین

از اوايل دهه 70 تا سال 1387 طرح‌هاي كوتاه‌مدت متعددي براي تأمين آب شرب شهرهاي استان خوزستان توسط شركت‌ آب و فاضلاب خوزستان و شركت سهامي آب و برق خوزستان اجرا شده اما تأمين آب با كيفيت، همواره با مشكلات زیادی همراه بوده است.

به منظور تأمين آب شرب با كيفيت براي شهرهاي جنوبی استان، از سال 1385 مطالعاتي انجام و مقرر شد كه تأمين آب در درازمدت براي آنها در قالب دو طرح جداگانه (آب‌رساني به شهرهاي جنوبي، مركزي و آب‌رساني به شهرهاي غربي استان) از سد كرخه عملياتي شود.

در سال 1388 با توجه به منبع تأمين آب مشترك و مسير اصلي يكسان خطوط انتقال اين دو طرح‌، مقرر شد آب‌رساني به مناطق ياد شده در قالب طرحي موسوم به طرح آبرسانی غدير مطالعه و اجرا شود.

مدیر پروژه طرح آبرسانی غدیر می گوید: به منظور تامین آب آشامیدنی شهرهای مرکزی، جنوبی و غرب استان خوزستان از رودخانه کارون، آب با کیفیت از دریاچه سد دز برداشت و پس از تصفیه با ظرفیت 24 متر مکعب بر ثانیه جهت برطرف نمودن مشکل کمی و کیفی آب شرب چهار میلیون و 700 هزار نفر در 26 شهر و هزار و 605 روستا و آبادی های مسیر ارسال می شود.

رئيسي می افزاید: همچنین برای مبارزه با پدیده خشکسالی و استفاده بهینه از آب رودخانه کارون در حوزه آبریز، سدهای کارون 1، 2، 3 و 4 و مسجد سلیمان و گتوند علیا در بالادست دشت خوزستان احداث شده است.

وی می گوید: اعتبار مرحله(فاز) دوم طرح آبرساني غدير یک هزار ميليارد تومان است که 500 ميليارد تومان از اين مبلغ را دولت در قالب طرح مهر ماندگار استاني به اين طرح اختصاص مي دهد و 500 ميليارد باقي مانده از طريق فروش اوراق مشارکت و درآمدهاي عمومي تامين مي شود.

اما حجازی استاندار خوزستان در آخرین اظهار نظر گفت: 600 میلیارد تومان اعتبار برای مرحله دوم طرح آبرسانی به شهرها و روستاهای خوزستان موسوم به طرح غدیر، علاوه بر فروش اوراق مشارکت پیش‌بینی شده است.

وی افزود: این اعتبارات در دو مرحله اختصاص می‌یابد و آب شهرهای دشت آزادگان، اهواز، آبادان، خرمشهر، شادگان و شهرها و روستاهایی که در مسیر هستند، تامین می‌کند.

به گفته حجازی، منبع تامین آب شرب مرحله دوم طرح آبرسانی غدیر، همانند مرحله نخست آن از رودخانه کرخه است اما مرحله سوم که بعد از دولت دهم باید اجرا شود از سد دز تامین می‌شود.

رئیسي در خصوص کيفيت آب طرح غدير از کرخه به اهواز افزود: در مرحله اول آب را از کرخه به اهواز منتقل مي کنيم که کيفيت مطلوبتري از آب کارون دارد و در مراحل بعد و با تکميل مرحله سوم طرح غدير که تصفيه خانه جامع اين طرح به بهره برداري خواهد رسيد، ديگر نيازي به تصفيه خانه هاي خانگي نخواهد بود و آب شرب و بهداشتي به دست مردم خواهد رسيد.

حجازی استاندار خوزستان نیز می گوید: کیفیت آب رودخانه کرخه حتی در وضعیت فعلی از کارون بهتر است، به طوری که EC (هدایت الکتریکی و شوری آب) رودخانه کرخه حدود 800 میکروموس و رودخانه کارون 2 هزار و 400 میکروموس است.

به گفته هوشنگ کسایي معاون آبرسانی آب و برق خوزستان طرح آبرساني غدير يکي از بزرگترين طرح هاي آبرساني خاورميانه است و هدف از اجراي اين طرح برطرف کردن مشکل کمي و کيفي آب شرب بيش از چهار ميليون و هفتصد هزار نفر در 26 شهر و 1605 روستا و آباديهاي مسير است. اين پروژه آبرساني شامل سه فاز است که تا پايان دولت دهم دو فاز آن به بهره برداري مي رسد.

کسایی می گوید: با توجه به وسعت طرح و نیاز آبی شهرهای مختلف استان، این طرح در سه اولویت تعریف شده است که اولویت اول آن آبرسانی به شهرهای آبادان و خرمشهر بود که در سال 1389 تکمیل و در سفر رئیس جمهور به بهره برداری رسید. بازهای دوم و سوم این طرح در حال حاضر در دست اقدام قرار دارد و قرار است تا پایان کار دولت دهم اولویت(فاز) دوم طرح هم تکمیل شود. پیشرفت کل طرح تاکنون 26 درصد بوده است.

این در حالیست که بر اساس برنامه از پیش تعیین شده قرارداد این طرح پنج ساله است و باید در سال 93 هر سه فاز آن به بهره بردارای کامل برسد.

کسایی مهمترین مشکل اجرایی این طرح را، تامین مالی و نیز تامین بخشی از ورق های فولادیمی داند که در داخل کشور تولید نمی شوند و نیاز به واردات آن از خارج وجود دارد.

وی می گوید: وسعت کار این طرح به گونه ایست که تقریبا تمام ادارات استان درگیر کار آن هستند و جلسات طرح آبرسانی غدیر به صورت هفتگی و با حضور استاندار برگزار می شود.

کسایی برای پیشبرد این طرح دو درخواست هم از مردم استان دارد: یکی اینکه با خرید اوراق مشارکت این طرح در پیشبرد این طرح عظیم ملی مشارکت کنند تا روند تکمیل این طرح با سرعت بیشتری انجام و شود و دیگر اینکه با توجه به 900 کیلومتر لوله گذاری برای این طرح، در برخی موارد به ناچار از املاک شخصی مردم عبور می کند که برای تسریع در اجرای پروژه نیاز به همکاری صاحبان املاک داریم.

رئیسی مدیر پروژه می گوید: با توجه به کیفیت پایین آب شهرهای آبادان و خرمشهر ابتدا آبرسانی به این شهرها انجام گرفت و سپس شهرهای اهواز، دارخوین، شادگان، سوسنگرد، دشت آزادگان و پس از آن شهرهای حاشیه جاده اندیمشک(شوش، الوان، الهایی، مسلم بن عقیل، بهرام و دانش)، شیبان، ویس و ملاثانی، شهر جدید رامین و شیرین شهر آبرسانی انجام خواهد گرفت. در حال حاضر اولویت کارهای اجرایی در آبرسانی به اهواز متمرکز شده است و قرار است تا خرداد ماه 92 آبرسانی به این شهر کامل شود.

وی می گوید: برخی عملیاتهای اجرایی که در این طرح صورت می گیرد برای اولین بار است که در ایران انجام می شود.

به گفته رئیسی لوله گذاری با اقطار دو هزار و دو هزار و 400 میلی متر، احداث تونل به طول نه کیلومتر، عبور از بستر رودخانه های کارون و کرخه و احداث سازه های آبگیر در مجاورت دریاچه سد دز، تصفیه خانه در منطقه جارمه، مخازن در قله های ام لدبس، احداث جاده های دسترسی در مناطق صعب العبور و موارد متعدد دیگر از جمله امتیازات این طرح نسبت به سایر طرحهای آبرسانی در کشور است.

اما مشکلی که شاید مسئولان اجرایی طرح آبرسانی غدیر در نظر نگرفته اند، مشکلات ناشی از کم شدن آب مورد نیاز کشاورزان استان است. مساله ای که مسئولان ارشد استان نیز نسبت به آن هشدار می دهند.

محمد رضا آملا زاده مدیر کل بحران استانداری خوزستان با اشاره به کاهش آورد آب در پشت سدهای استان و لزوم تهیه الگوی کشت در هر منطقه کشاورزی استان، می گوید: به جز حوضه مارون در همه حوزه های آبی استان با مشکل کم ‌آبی مواجه هستیم اما بحرانی ‌ترین وضعیت کم‌ آبی به حوزه کرخه مربوط می ‌شود و با توجه به وضعیت آورد سدها و میزان آب موجود قطعا برنامه ‌ریزیها و مدیریت منابع آب در سال ‌جاری نسبت به سال گذشته بسیار متفاوت است. این اظهار نظر آملا زاده در حالیست که بخش اعظمی از آب طرح آبرسانی غدیر از رودخانه کرخه گرفته می شود.

از سوی دیگر حجازی استاندار خوزستان، وضعیت حوزه کرخه را علاوه بر شرایط جوی و خشکسالی، مرتبط با آبگیری سد سیمره در شهرستان دره شهر از توابع استان ایلام اعلام می کند و می گوید: با توجه به کاهش شدید حوزه آبریز کرخه و بروز مشکلاتی در این بخش، تلاش و پیگیریهایی برای توقف روند آبگیری سد سیمره در بالادست خوزستان صورت گرفت که تا کنون بی نتیجه مانده است.

وی با بیان اینکه با آبگیری سیمره حجم آب ورودی به سد کرخه به شدت کاهش یافته، تصریح می کند: لازم است از 500 میلیون متر مکعب آب ذخیره شده در سد سیمره، در حدود 300 میلیون متر مکعب آن برای تامین حوزه کرخه رها سازی شود.

آنچه در پایان این گزارش قابل تامل به نظر می رسد میزان پیشرفت کلی کار در این پروژه یعنی 26 درصد است. در حالی که بر اساس برنامه های از پیش تعیین شده این پروژه تا سال 93 باید به بهره برداری کامل برسد، این میزان پیشرفت نمی تواند چشم انداز روشنی از روند تکمیل طرح در مدت مقرر باشد. از سوی دیگر امسال سال آخر کاری دولت است و تجربه نشان داده که با تغییر دولتها پیشرفت طرحهای دول قبلی دچار کندی و رکود می شوند و با توجه به اینکه پروژه غدیر یکی از طرحهای بزرگ و ملی است چشمان بسیاری از مردم استان به همت مسئولان است تا این طرح را در موعد مقرر خود به بهره برداری برسانند.