وقتی کود شیمیایی سبزیجات را هم سرطان زا می کند

اختصاصی شوشان : پزشکان می گویند برای مبتلا نشدن به سرطان زیاد سبزی و میوه مصرف کنید . در حالی که سبزی و میوه جات توسط کودهای شیمیایی رشد می کنند و با سموم مختلف سم زدایی می شوند. استفاده از کود ها و سموم کشاورزی می تواند خطر زا باشد و این بار سبزی و میوه جات به جای خاصیت ضد سرطانی خود ، عامل تهدید کننده ای برای انواع سرطان ها می شوند.

"دکتر محمد جعفر ملکوتی عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس بزرگ بودن بیش از حد سیب زمینی ها را یکی از نشانه های بالا بودن نیترات در آن عنوان کرد و گفت : هر کیلو گرم سیب زمینی به طور متوسط باید در برگیرنده حدود 8 عدد سیب زمینی باشد؛ ولی در اغلب موارد سیب زمینی ها خیلی درشت است و از سوی دیگر رنگ آن ها شفاف نیست . این ها همه آثار ناشی از وجود میزان بالای نیترات در سیب زمینی است. دلیل طعم نامناسب بعضی میوه جات و سبزیجات باقی ماندن سموم و کودهای شیمیایی در آن است".

همه این اتفاقات درست مقابل ما می افتد. هنگام خرید میوه ، میوه هایی می بینیم که روز به روز بزرگتر و بد طعم تر می شوند . میوه هایی که دیگر عطر خاص خودشان را ندارند . تا به حال شده میوه ای بخورید که بد طعم باشد و یا مزه تلخ وغیر طبیعی بدهد؟ این همان طعم بد مواد شیمیایی است که در قسمت خوراکی گیاه ذخیره شده است.

استفاده از کودهای شیمیایی ، در حالی در پرورش محصولات ادامه دارد که سالانه دولت 800 میلیارد تومان برای خرید آن یارانه پرداخت می کند . سموم شیمیایی متفاوت هستند و علاوه بر مضر بودن برای انسان به خاک هم لطمه می زنند و بعضی از آنها به راحتی در آب شسته می شوند . مزارع شالیزاری در شمال کشور یکی از پر آسیب ترین مناطق است چنانچه دکتر مسعود تجریشی مدیر دفتر مطالعات آب و محیط زیست دانشگاه صنعتی شریف ، چندی پیش اعلام کرد :"مصرف یک سوم سموم دفع آفات در شمال کشور باعث افزایش 3 برابری سرطان روده در این منطقه شده است".

چندی پیش  نیز با دکتر پژمان علوی نژاد فوق تخصص گوارش استان گفتگویی انجام دادیم که در طی آن ، این پزشک خوزستانی شیوع انواع سرطان های گوارشی در استان را تایید کرد. با همه این اوصاف سازمان بهداشت و جهاد کشاورزی هر کدام بار مسئولیت را بر شانه دیگری می اندازد. بهداشت می گوید این سازمان جهاد کشاورزی است که باید جلوی مصرف کود و سموم را بگیرد و در مقابله با آفت ها از روش بیولوژیک استفاده کند . از طرفی سازمان جهاد کشاورزی اعلام می کند که به تنهایی نمی تواند مانع استفاده از سموم مصرفی کشاورزان شود و این بهداشت است که باید کنترل محصولات عرضه شده در بازار را به عهده بگیرد و به فکر سلامت مردم باشد . در میان عدم مسولیت پذیری این دو ارگان ، طبق آمار ارائه شده توسط دانشگاه جندی شاپور اهواز شایع ترین سرطان ها در سال 84 در استان به ترتیب بوده اند: پوست ، پستان ، خون ، مثانه ، معده ، ریه غده لنفاوی ، پروستات ، روده بزرگ و مری ؛ که در هر سن و هر جنس تفاوت هایی با آمارهای جهانی دارد.

در این میان حق مصرف کننده ضایع می شود با نرخ تورم موجود در بازار ، مصرف کننده میوه ای می خرد که این بار به جای خاصیت ضد سرطانی ، خود عاملی برای بروز سرطان است. تلاش های پایگاه خبری شوشان بر پیگیری این مطلب در اداره کل بهداشت استان بی نتیجه ماند و تنها یک سوی قضیه یعنی سازمان جهاد کشاورزی به این سوالات پاسخ داد. در ذیل مصاحبه با عبدالرضا عظیمی کارشناس مسوول مبارزه غیر شیمیایی در جهاد کشاورزی استان را می خوانید .

چه قدر استفاده از سموم و کودهای شیمیایی برای رشد محصول ضروری است ؟

کود های شیمیایی برای تولید محصول حیاتی هستند و اگر بیشتر از حد مجاز مصرف شوند باعث تجمع در محصول می شوند. اگر سموم دفع آفات نباشد بدون شک خسارت سنگینی به محصول وارد می شود و حتی نبود آن ممکن است باعث ایجاد بحران شود. کشاورزان برای کنترل و پیشگیری از خسارت از سموم استفاده می کند .

ببینید برای اینکه یک گیاه به حد مطلوب برسد و ارزش غذایی بیابد نیاز به 13 عنصر دارد. گیاه به سه عنصرازت ، پتاسیم و فسفر بیش تر از سایر عناصر احتیاج دارد . همه عناصر مضر نیستند به طور مثال پتاسیم مشکلی ایجاد نمی کند ولی مصرف بیش از اندازه آن زیان آور است ، چون سریع از خاک شسته و وارد آب های زیرزمین شود و می تواند عامل خطرزایی برای محیط زیست باشد . مصرف بیش از اندازه فسفات هم چون تولید باقی مانده در محصول می کند برای انسان مضر است.

با توجه به مضرات کودهای شیمیایی، جهاد کشاورزی چه جایگزینی برای آن معرفی کرده است ؟

هم اکنون کودهای زیستی جایگزینی برای کودهای شیمیایی شده اند.کودهای زیستی نه تنها خطری برای مصرف کننده ندارند که حتی برای خاک هم مفید هستند . کودهای شیمیایی در دراز مدت باعث شوری خاک می شوند و حاصلخیزی خاک را کم می کنند ولی کودهای زیستی در دراز مدت خاک را اصلاح می کنند و درنهایت باقی مانده ای در محصول نهایی برجای نمی گذارند.

کودهای عالی شامل تمام کودهای حیوانی می شود، استفاده از کودهای عالی هم جایگزین خوبی برای کودهای شیمیایی است.

جهاد کشاورزی چه قدر به کشاورز کمک می کند تا او بتواند درست و به اندازه از سموم و کودها استفاده کند ؟

یکی از وظایف سازمان جهاد کشاورزی استقرار واحد هایی به نام شبکه های مراقبت و پیشگیری از عوامل زیان رسان است که وظیفه ردیابی آفات ، تعیین دوز ونوع سموم مصرفی برای کشاورز را به عهده دارد.به نوعی وظیفه این شبکه ها ارشاد کشاورز است تا او بداند که چه نوع و میزانی از سموم ایجاد باقی مانده در محصول نمی کند.به همین منظور جهاد کشاورزی 34 کلینیک گیاه پزشکی در استان تعبیه کرده است .

پس با این تفاصیل تمام محصولات عرضه شده در بازار زیر نظر کارشناسان جهاد کشاورزی تولید می شوند؟

ببینید کشاورز از آغاز کار زیر نظر کارشناسان به کشت محصول می پردازد .ولی کسی نمی تواند ادعا کند که تمام زمین های کشاورزی در استان زیر نظر کارشناس است الان ما نمی توانیم بگوییم محصولی که در بازار عرضه شده چه قدر کود یا سموم شیمیایی دریافت کرده است.یا نمی توانیم بگوییم کشاورزان تمامی سموم و کود های شیمیایی خود را از مکان های مجاز زیر نظر ما خریداری می کنند فروش سموم کشاورزی بدون نسخه گیاه پزشک ممنوع است و این گیاه پزشک است که با پیچیدن نسخه نوع سموم و دوز مصرفی آن را برای کشاورز تعیین می کند. کشاورز موظف است آنها را از فروشگاههای که دارای مجوز رسمی از جهاد کشاورزی و سازمان حفظ نباتات هستند تهیه کند.

فکر نمی کنید دست کشاورزان را در استفاده از کودهای شیمیایی آزاد گذاشته اید ؟

حداقل در رابطه با کودهای شیمیایی خیلی موافق این قضیه نیستم چون سهمیه بندی است و حتی کمبود هم داریم. ولی این به معنی این نیست که کشاورز نمی تواند بیشتر از حد تعیین شده استفاده کند.ببینید ما ضمانت اجرایی نداریم .به فرض اگر کشاورزی برخلاف نظر من کارشناس عمل کند من نمی توانم جلوی اورا بگیرم سازمان جهاد کشاورزی هم نمی تواند جلوی او را بگیرد؛ فعلا قانونی در این رابطه نیست مگر زمانی که هر محصولی دارای شناسنامه شود. اگر محصولات شناسنامه دار شود موقع عرضه در بازار مشخص می شود که این محصول از کیست و یا ناظر داشته یا خیر.این بهداشت است که باید مسوول حفظ سلامت مردم باشد.

محصول سالم به چه محصولی گفته می شود ؟

محصول سالم محصول نهایی است که در تهیه آن مجاز به استفاده از سموم و کودهای شیمیایی هستیم به شرط آنکه ایجاد باقی مانده در محصول نکند.هم اینک سیاست های کلان وزارتخانه کشاورزی بر تولید و اشاعه محصول سالم قرار گرفته است .

باید گفت که هرکشوری در دنیا یک میزان مصرف بیشینیه مواد دارد که MRL خوانده می شود.MRL ها مختص به تمام سموم شیمیایی مورد استفاده در محصول اند و میزان آن در محصولات مختلف متفاوت است .ما در تلاشیم به کشاورزان کمک کنیم تا این MRL را رعایت کنند .

کشاورزان استان در تولید محصول سالم چه جایگاهی دارند ؟

ما در تلاشیم تا محصولاتی که کشاورزان استان تولید می کنند هم شناسنامه تولید داشته باشند وهم آنالیز آزمایشگاهی شوند تا بدین طریق تولید باقی مانده در محصول رخ ندهد.

آنالیز آزمایشگاهی مشخص می کند که محصول تولید شده چه قدر دارای باقیمانده است و اگر بر اساس میزان تعیین شده باشد کشاورزبرند سبز اداره کل استاندارد را دریافت می کند.

مجلس برای سازمان حفظ نباتات کشور تکلیف ایجاد کرده که 25 درصد کل محصولات زراعی و باغی کشور زیر نظر سیستم مدیریت تلفیقی آفات قرار بگیرند.مدیریت تلفیقی آفات استفاده از تمام ابزارهای کنترلی با اولویت روش های غیر شیمیایی است .

استان ما در رابطه با مبارزات بیولوژیک رتبه اول کشور را دارد. مبارزات بیولوژیک استفاده از عوامل زنده در کنترل آفات است مثل حشراتی که در طبیعت زندگی می کنند .

امسال مبارزات بیولوژیک 67 هزار و 100 هکتار بوده یعنی بین 20 تا 25 درصد سطوح زیر کشت . هم اینک کارگاه های بخش خصوصی پرورش حشرات در استان تولید دارند و کشاورزان توسط سوبسیدی که می دهیم خریداری می کنند.

پس با وجود مبارزات بیولوژیک نیازی به استفاده از کودهای شیمیایی نیست ؟

نه ،مبارزات بیولوژیک جایگزین سموم هستند نه کودها.حتی در کنار این روش کشاورز همچنان کود شیمیایی استفاده می کند چرا که اگر این کار را نکند عملکرد محصول به شدت کاهش می یابد.

به نظر شما چرا کارشناسان بهداشت مخالف استفاده از آفت کش ها هستند ؟

پیدایش آفت کش ها انقلاب در تولید محصولات کشاورزی در دنیا بوده ولی به مرور زمان که اثر این سموم بر محیط زیست و انسان شناخته شد حساسیت ها هم بیشتر شد .هم اینک مصرف سموم کشاورزی ما نسبت به گذشته کاهش یافته است. استفاده از آفتکش ها یک روش مبارزه و کنترل موارد زیان آور است و استفاده از آن فقط به دلیل جلوگیری از ادامه خسارت به محصول است.

با این حال آفت کش ها اگر درست استفاده شوند ضرر کمتری دارند ولی اگر بدون در نظر گرفتن دوره کارنسی مصرف شوند مطمئنا باعث ایجاد باقی مانده در محصول می کنند . ایجاد هر نوع باقی مانده از مواد شیمیایی برای کسانی که از محصول استفاده می کند زیان آور است.مثلا مصرف کودهای شیمیایی مانند ازت می تواند باعث باقی مانده نیترات در محصول کند که یکی از عوامل سرطان زا است .

شوشان / رویا محمودی