پيروزي هوگو چاوز و فرصت‌هاي ايران

سيد رضا ميرزاده: بی‌گمان، جمهوری اسلامی ایران از جمله کشورهایی است که از پیروزی هوگو چاوز در انتخابات ریاست جمهوری ونزوئلا راضی بوده و نمی‌تواند خوشحالی خود را از این رویداد سیاسی مهم در آن سوی کره خاکی پنهان کند.

کشور ونزوئلا که به دلیل برخورداری از ذخایر انبوه نفت و گاز از جمله کشورهای ثروتمند منطقه به شمار می‌رود، مشترکات خود با ایران را در اپک اثبات و از سال ۱۹۶۷ (۱۳۴۶) روابط سیاسی خود را با ایران برقرار کرد؛ سپس با پیروزی چاوز در انتخابات ۱۹۹۸ سطح روابط گسترش یافت. آقای هوگو چاوز رئیس جمهور ونزوئلا که خود را یک مذهبی سوسیالیست معرفی نموده سیاست‌های سیمون بولیوار قهرمان آزادیخواه آمریکای جنوبی را الگویی برای اداره کشور دانسته، عزم خود را برای مقابله با یکجانبه‌گرایی آمریکا جزم کرده است. تشکیل اتحادیه آلبا (۱) و حمایت از اوناسور (۲) و در عین حال تلاش برای تضعیف نفوذ ایالات متحده بر سازمان آمریکا (۳) از جمله سیاست‌های منطقه‌ای او به شمار می‌رود.

آقای هوگو چاوز با آگاهی بر اینکه به تنهایی قادر به ادامه این مبارزه نیست، پس از پیروزی در انتخابات ۱۹۹۸ به سرعت سیاست‌های خارجی فرامنطقه‌ای خود را به سمت کشور‌های شرقی به وی‍ژه روسیه، چین و ایران تغییر داده و بر استمرار بالا‌ترین سطح روابط با این سه کشور تأکید کرده است.

هوگوی ۵۸ ساله در حدود چهارده سال ریاست خود بر دولت ونزوئلا، بار‌ها با تمجید از تاریخ و فرهنگ ایران، علاقه خود را به گسترش روابط با جمهوری اسلامی اعلام کرده است.

یادم نمی‌رود؛ نزدیک سه سال پیش در مراسم اعطای درجه مرکز آموزش نیروی هوایی این کشور آقای چاوز هنگام ورود به جایگاه، پیش از استقرار در محل تعیین شده به سمت چپ جایگاه آمده با همه مدعوین (دیپلمات‌ای خارجی) سلام و احوالپرسی کرد. او به محض دیدن من، به یکباره و با صدای بلندی گفت «سلام علیکم» و پس از شنیدن پاسخ در حالی که همه مقامات به احترام ایشان در جایگاه ایستاده بودند، نزدیک سه تا پنج دقیقه در مورد ایران سخن گفت و به شدت از مواضع جمهوری اسلامی ایران دفاع کرد. این حرکت چاوز تعجب و حیرت مقامات خارجی حاضر در مراسم را برانگیخت، رئیس جمهور ونزوئلا با این کار، می‌خواست ثابت کند بر مواضع اصولی خود پایبند است.

هرچند آقای چاوز اکنون با یک بیماری ناشناخته دست و پنجه نرم می‌کند و آن شادابی و تحرک سال‌های گذشته را ندارد، ولی قراین و شواهد نشان می‌دهد او نه تنها تصمیم ندارد در سیاست‌های خارجی دولت ونزوئلا تغییر پدید آورد، بلکه همچنان به همراهی با کشور‌های روسیه، چین و ایران ادامه خواهد داد.

با این اوصاف، مروری بر فرصت‌های ایران در شش سال آینده ریاست جمهوری هوگو چاوز، دستگاه دیپلماسی را باید وادار کند با اولویت دادن به سطح روابط با ونزوئلا به عنوان پل ارتباطی جمهوری اسلامی ایران با منطقه بزرگ و مستعد آمریکای لاتین و با هدف تثبیت راهبرد تقویت مناسبات با کشور‌های منطقه از تحرک و کارآمدی بیشتری برخوردار شود.

1. با توجه به ديدگاه‌هاي رقيب انتخاباتي چاوز، مبني بر كاهش سطح روابط با ايران در صورت پيروزي، موفقيت چاوز در انتخابات ونزوئلا رياست دو كشور همسو در عرصه‌هاي بين المللي بر جنبش غير متعهد‌ها تا شش سال آينده را تضمين كرد. به همين دليل، دستگاه ديپلماسي بايد عزم خود را براي راه‌اندازي دبيرخانه و تشكيل ساختاري پايدار جزم و همچنین با توجه به زمينه‌هاي بالقوه سياسي بين دو كشور، بايد بیشترین بهره‌برداري را براي تقويت جنبش کند.

2. خانم فرناندز رئيس‌جمهور آرژانتين، از نخستين كساني بود كه با ابراز خوشحالي از پيروزي چاوز اين موفقيت را موفقيت ياران خود دانست. با توجه به اينكه از نگاه مقامات آرژانتيني، پرونده آميا(4) همچنان عليه ايران باز است، جمهوري اسلامي مي‌تواند با استفاده از روابط گرم و صميمي هوگو چاوز با دولت آرژانتين (به ويژه شخص خانم فرناندز) گفت‌وگو براي بستن اين پرونده و گسترش روابط با كشور آرژانتين را آغاز كند و ناگفته نماند که موفقيت در اين پروژه، قطعا حذف بهانه از لابي‌هاي صهيونيسم در منطقه خواهد بود؛ لابي‌هايي كه در سال‌هاي گذشته با سوءاستفاده از اين پرونده، بارها در تشديد تنش بين جمهوري اسلامي ايران با كشور‌هاي منطقه و به ويژه آرژانتين نقش اساسي داشته‌اند.

3. نفت يكي از ابزارهاي مهم تأثيرگذار بر حوزه سياست خارجي است. ايران و ونزوئلا دو كشور مهم انرژي جهان و عضو سازمان جهاني نفت اوپك به شمار مي‌روند. تلاش براي تقويت‌هاي همسويي در سياست‌هاي نفتي، كارآمدي دو كشور در برابر زورگويي‌هاي ايالات متحده را افزايش خواهد داد.

4. گسترش روابط در حوزه صنعت و اقتصاد، عزم و اراده جدي مديران به ويژه مديران مياني دو كشور را مي‌طلبد. به‌رغم پافشاري و تأكيد رؤساي جمهور دو كشور براي گسترش روابط در اين دو حوزه، سطح مبادلات ـ اعم از تكنولوژي، علم، توليد و... ـ متناسب با ايده‌هاي دو رئيس جمهور و مقامات سياسي دو كشور نيست. به نظر نگارنده، ايران فرصت‌هاي فراواني را در دوازده سال گذشته در اين منطقه و به ويژه در ونزوئلا از دست داده است، با اين حال شش سال فرصت باقي مانده پس از پيروزي چاوز در انتخابات اخير براي داشتن يك اراده قوي از سوي مقامات دو كشور بسيار غنيمت است.

آقاي چاوز در دوازده سال گذشته، بارها ضمن تمجيد از فعاليت‌هاي ايران، به ويژه در بخش مسكن، عزم خود براي گسترش روابط و استفاده از تجربيات جمهوري اسلامي را آشکارا اعلام كرده و يك تنه بر اين سياست پافشاري كرده است.

نامگذاري خودرو‌هاي سمند و پرايد ايران به نام سنبل‌هاي ملي ونزوئلا، سخنراني‌هاي پی‌درپی در حمايت از حضور سرمايه‌گذاري ايران در اين كشور، باز گذاشتن باب فعاليت در عرصه ديپلماسي عمومي (مراكز علمي و فرهنگي) از جمله شواهد آن به شمار مي‌آيند.

بررسي موجود نشان مي‌دهد، تحقق نیافتن خواسته‌هاي رؤساي دو كشور، بيشتر متوجه مقامات ايراني بوده است؛ هرچند عوامل غير ارادي ديگري مانند دوري راه، سنگيني هزينه‌ها، تفاوت‌هاي فرهنگي اجتماعي و... بي‌تأثير در اين عدم موفقيت كامل نبوده است.

در پايان با تأكيد بر اين نكته كه مقاومت در برابر يكجانبه‌گرايي ايالات متحده، مستلزم سياست خارجي بالنده و فعال بوده، نتايج حاصل از تحقق راهبرد حضور قوي ايران در منطقه آمريكاي لاتين، بی‌گمان منجر به تضعيف نفوذ آمريكا در جهان خواهد شد. تقويت رويكرد توسعه روابط با كشور‌هاي آمريكاي لاتين مبتني بر ديدگاه‌هاي واقع بينانه رهبر معظم انقلاب اسلامي به يك ضرورت اجتناب ناپذير تبديل شده كه مسئولين سياست خارجي بايد به آن توجه كنند.

• جبران عقب ماندگي موجود به دليل تحقق نیافتن برخی قراردادهاي بسته شده میان دو كشور

• شناسايي و معرفي فرصت‌هاي جديد در همه حوزه‌ها

• تشويق سرمايه‌گذاران و تجار دو كشور براي افزايش سقف مبادلات

• تقويت آشنايي هر چه بيشتر مديران عالي و مياني با توانايي بالقوه و بالفعل دو كشور

• افزايش ظرفيت‌هاي صنعت گردشگري

• تقويت ديپلماسي عمومي از راه تقويت رايزني فرهنگي كشورهاي آمريكاي لاتين به ويژه ونزوئلا

از جمله الزامات تقويت و گسترش روابط با كشور ونزوئلا است.

-----------------------------

پی‌نوشت‌ها:

1)    آلبا اتحاديه‌اي منطقه‌اي متشكل از كشور‌هاي ونزوئلا، كوبا، اكوادور، بولوي، نيكاراگوئه، دومنيكا

2) Unasor اتحاديه كشورهاي آمريكاي جنوبي

3)    سازمان آمريكا اتحاديه‌اي است متشكل از كشور‌هاي قاره آمريكا

4)    حادثه انفجار مركز صهيونيستي در پايتخت آرژانتين و نسبت دادن آن به ايران از سوي صهيونيست‌ها