شوشان/ اردشیر شجاعی
معاون آموزش ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش خوزستان
دوره پیش دبستانی در نظام آموزشی ایران دوره ای است که نوآموزان قبل از ورود به دبستان آن را تجربه می کنند . این دوره که در «کلاس هایی موسوم به پیش دبستانی» برگزار می شود، صرفا برای آماده ساختن کودکان برای ورود به مدرسه است که طبق برنامه خاصی از سوی آموزش و پرورش پیگیری و دنبال می شود. تعیین سیاست های آموزشی و پرورشی در دوره پیش دبستانی از وظایف شورای عالی آموزش و پرورش است و مسئولیت برنامه ریزی و پیش بینی ضوابط و مقررات این دوره بر عهده دفتر آموزش ابتدایی در کشور است.
پرورش مهارت های جسمی- حرکتی، پرورش روحیه و رفتار عاطفی، پرورش مهارت های ذهنی، پرورش صفات اخلاقی و رفتارهای اجتماعی مبتنی بر ارزش های اسلامی، انس با قرآن و علاقه به یادگیری آن، پرورش ذوق هنری و زیباشناسی، تقویت حس دینی و علایق مذهبی ،پرورش هویت دینی و هویت ملی همچنین پرورش مهارت های زبان فارسی ،ارتقای سطح بهداشت و ایمنی و آشنایی با محیط زیست و حفظ و نگهداری آن از اهدافی است که در دوره پیش دبستانی توسط مجموعه آموزش و پرورش دنبال می شود.
هدف دوره پیش دبستانی آغاز یکسال زودتر فرآیند خواندن و نوشتن نیست، بلکه انتظار می رود در این دوره نوآموز یکسری از مهارت ها را آموزش ببینند. تجربه نشان داده است نوآموزانی که دوره پیش دبستانی را می گذرانند، پس از پایان این دوره به خوبی با کلاس درس و هم کلاسی های خود ارتباطی منطقی برقرار می کنند و یاد می گیرند که در موقع لزوم احساسات و عواطف خود را کنترل کنند. همچنین دقت و تمرکزآنان افزایش پیدا می کند واین نوآموزان در حل مسئله تواناتر از نوآموزانی هستند که این دوره را طی نکرده اند.
مهمترین نکته ای که به واسطه آن گذراندن این دوره در مناطق حاشیه ای و محروم اکیدا توصیه می شود پرورش مهارت های زبان فارسی در نوآموزانی است که در مناطق دو زبانه زندگی می کنند. در این نوآموزان با گذراندن دوره پیش دبستانی مهارت گوش دادن و درک زبان فارسی به عنوان یک زبان معیار در آنان افزایش می یابد وقادر هستند ارتباط میان بخش های مختلف و معنای یک پیام را درک کنند و از این نظر هنگام ورود به پایه اول دبستان پیشرفت قابل ملاحظه ای در خواندن و نوشتن خواهند داشت.
با توجه به شرایط خاص استان خوزستان از نظر دارا بودن دانش آموزان دو زبانه و اینکه 27 ناحیه در این استان دارای دانش آموزان دو زبانه هستند ،لزوم گذراندن این دوره در خوزستان به نحو قابل ملاحظه ای احساس می شود .در عین حال دانش آموزان عشایری و مناطق محروم نیز باید به دانش آموزانی که گذراندن دوره پیش دبستانی برای آنان یک ضرورت محسوب می شود، اضافه کرد. در سال تحصیلی جاری پیش دبستانی در خوزستان اجباری شد تا موفقیت فرآیند تعلیم و تربیت افزایش پیدا کند و از تکرار پایه اول دبستان جلوگیری به عمل آید. تکرار در پایه اول دبستان معمولا دانش آموزان دوزبانه را درگیر می کند و این دانش آموزان به دلیل اینکه با زبان معیار آشنایی کمی دارند ،مشکلاتی در زمینه آموزشی پیدا می کنند و همین امر خطر بالقوه تکرار پایه را در آنها بالا می برد .
دانش آموزانی که دچار تکرار پایه می شوند عموما دانش آموزانی با اولیایی بی سواد هستند و علاوه بر اینکه تکرار پایه زمینه ساز ایجاد سرخوردگی در خود دانش آموز می شود، ذهینیتی را برای ولی دانش آموز نیز ایجاد می کند مبنی بر اینکه فرزندش از کشش ذهنی مناسب برای ادامه تحصیل برخودار نیست ،از این رو از ادامه تحصیل دانش آموز جلوگیری به عمل می آید و فرد بی سواد دیگری به جرگه بی سوادان اضافه می شود ، که با جدیدت باید از بروز چنین پدیده ای ممانعت به عمل آورد.
شعار امسال " اقتصاد مقاومتی ، اقدام و عمل " است. در حال حاضر هزینه یا سرانه ای که دولت برای تحصیل یکسال یک دانش آموز هزینه می کند حدود 1 میلیون و 500 هزار تومان است و وقتی این دانش آموزان دچار تکرار پایه می شوند ، خود به خود این سرمایه ها تلف می شوند و یکی از کارکردهای اجرای طرح " اجباری کردن دوره ی پیش دبستانی " در خوزستان ،در راستای تحقق بخشی از اقداماتی است که در حوزه ی اقتصاد مقاومتی صورت می گیرد. همچنین جلوگیری از هدر نرفتن نیروی انسانی به عنوان یک سرمایه ی مهم اجتماعی ، از اهداف مهم دیگر این طرح در خوزستان است.
متاسفانه آمارها نشان می دهد که بیشترین درصد دانش آموزانی که از چرخه تعلیم و تربیت خارج می شوند ، دانش آموزانی هستند که با تکرار پایه مواجه شدند و خود به خود به خیل عظیم بی سوادان اضافه شده اند .
مجموعه آموزش و پرورش در خوزستان برای جلوگیری از این معضل برآن شد تا آموزش ها را به قبل از پایه اول ابتدایی منتقل کند تا تعداد دانش آموزانی را که از چرخه تعلیم و تربیت خارج می شوند را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. از این رو با تبلیغاتی که صورت گرفت ظرف دو سال گذشته به میزان 102 درصد پیش دبستانی در خوزستان توسعه پیدا کرد و 70 هزار نوآموز برای حضور در این دوره ثبت نام کردند.البته پیش بینی شد که 30 هزار نفر باقی مانده که برای شرکت در کلاس های پیش دبستانی اعلام حضور نکردند دارای مشکلات مالی هستند .
برای پوشش صد در صدی پیش دبستانی در خوزستان 15 میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز است و تاکنون با تلاش هایی که در شورای آموزش و پرورش صورت گرفت و حمایت هایی که شخص استاندار انجام دادند، تامین اعتبار خوبی در سطح وزارتی و استانی در حوزه پیش دبستانی صورت گرفته است . همچنین دو طرح ویژه نیز جهت مساعدت و در راستای حمایت های مالی برای نوآموزان پیش دبستانی در مناطق محروم در دست اجرا داریم که از این طرح ها می توان به " اولیای خیر پیش دبستانی" و "برگزاری جشن گل ریزان پیش دبستانی " اشاره کرد و در اجرای طرح اول انتظار می رود که اولیایی که دارای نوآموز پیش دبستانی و دارای تمکن مالی هستند ، علاوه بر شهریه ی فرزند خود ، پرداخت شهریه یک یا دو نوآموز دیگر یا حتی نصف شهریه ی نوآموزان دیگر را بر عهده بگیرند.
در طرح دیگر نیز که در روز جهانی کودک اجرا می شود و از همه ی کسانی که می خواهند در راستای کمک به ریشه کن شدن بی سوادی و ساختن بسترهای لازم برای توسعه و پیشرفت در آموزش و پرورش گام بردارند، دعوت می کنیم که در این جشن شرکت کنند تا نوآموزان کم بضاعت و بی بضاعت هم از امکان ادامه ی تحصیل برخوردار شوند.
آموزش و پرورش خوزستان باید به سمتی حرکت می کرد تا دانش آموزان را برای ورود به پایه ی اول دبستان آماده کند به همین دلیل پیش دبستانی را در مناطق محروم با ضریب محرومیت 9 به صورت رایگان درآورد. البته ضریب محرومیت توسط وزارت کشور تعیین می شود و برای دانش آموزان با ضریب های محرومیت 8 ،7 و 6 نیز یارانه ی پیش دبستانی پرداخت می شود. هم اکنون زمان آن رسیده است که به جای صرف هزینه برای بلندتر کردن دیوار زندان ها و عریض تر ساختن حیاط آنها ،به فکر سرمایه گذاری برای تحصیل فرزندان این سرزمین باشیم.