سایه مشکلات اقتصادی بر سر یار مهربان

به گزارش شوشان به نقل از مهر، معیارمان برای اظهار نظر درباره کیفیت نمایشگاه کتاب چیست، آیا طبق شاخصهای علمی می گوییم کیفیت نمایشگاه امسال بد، متوسط، خوب یا ... بود؟ برای پاسخ و شنیدن آرای مخاطبان نیاز است که به طور مستقیم با بازدید کنندگان وارد گفتگو شد.

در بخشی از نمایشگاه کتاب فرمهای نظرسنجی برای شنیدن نظرات بازدید کنندگان در نظر گرفته شده که حاوی سئوالات متعددی بود. با رصد کردن بیش از 100 فرم نظر سنجی به طور میانگین اکثر مخاطبان نظرشان درباره کیفیت نمایشگاه متوسط رو به خوب بود. نکته جالب توجهی که در فرمهای نظر سنجی دیده شد، این بود که اکثر نظردهندگان را مردها تشکیل می دادند. این موضوع خود مسئله ای قابل تامل است که در فرهنگی ترین بخش شهر هنوز زنان وارد اظهار نظر نمی شوند.

شاید بتوان مخاطبان نمایشگاه را به دو دسته نخبگان و عوام طبقه بندی کرد. نخبگان و اهالی قلم کاملا از وضع نمایشگاه ناراضی بودند. دلایلشان حضور نداشتن انتشارات مهم، کمبود کتب جدید، شرکت نکردن نویسندگان مطرح استان در بخش جنبی رونمایی های کتاب در نمایشگاه و... بود. از دیگر سو عامه مردم از کیفیت برگزاری نمایشگاه نسبتا راضی بودند.

در این بین دانشجویان که یکی از مخاطبان اصلی این نمایشگاه هستند نیز همچون دو سال گذشته از زمان برگزاری که مصادف با امتحانات پایان ترم آنها بود اظهار نارضایتی کردند. با توجه به تحصیل بیش از 220 هزار دانشجو در استان، برخی از دانشجویان درباره حضور پیدا نکردن انتشارات مهم در بخش کارشناسی ارشد گله مند بوند.

امسال نمایشگاه همچون سال گذشته در سه سالن برپا شد. سالن خرمشهر مخصوص کتب عمومی، سالن خلیج فارس برای کتب مذهبی و کودک و سالن امام رضا (ع) که سالن جدیدی است برای ارائه کتب دانشگاهی در نظر گرفته شده بود. بنر راهنما که در ورودی سالنها در ابعاد بزرگ نصب شده بود نیز مراجعان را از موقعیت غرفه ها با خبر می کرد.

در نمایشگاه سال گذشته بیش از 40 هزار عنوان و بالغ بر 400 هزار جلد کتاب ارائه شد که امسال این مقدار به 47 هزار عنوان  و 500 هزار جلد کتاب افزایش یافت. همچنین سال گذشته بیش از 400 ناشر خارج از استان و 80 ناشر از سراسر استان کتب منتشره جدید خود را عرضه کرده بودند که این مقدار امسال به 440 ناشر از سراسر کشور و 50 ناشر از استان تقلیل پیدا کرد.

امسال آثاری شامل کتاب «خاطرات و نوحه‌ های حاج صادق آهنگران» به قلم علی اکبری، «شور شیدایی» اثری از حجت الاسلام والمسلمین محمد حسن محقق و  کتاب «مناظرات» اثری از آیت الله سید علی شفیعی رونمایی شدند.

یارانه نمایشگاه کتاب کافی نیست

معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در خصوص یارانه اختصاص یافته به نمایشگاه امسال کتاب اهواز گفت: یارانه تخصیص داده شده به نمایشگاه کتاب خوزستان با توجه به استقبال مردم از نمایشگاه، کافی نبود.

مسعود حمیدی نژاد افزود: نمایشگاه کتاب در استان همه ساله با استقبال فراوانی از سوی مخاطبان همراه بوده به طوری که در سال گذشته 230 تا 250 هزار نفر از نمایشگاه بازدید کرده اند.

وی با بیان اینکه امسال برای نمایشگاه کتاب خوزستان 500 میلیون تومان یارانه اختصاص داده شده است، افزود: با توجه به استقبال شهروندان از این نمایشگاه این رقم ناچیز است و وزارت ارشاد باید نگاه ویژه ای به استان داشته باشد.

چینش کتب، مکان غرفه ها

چینش کتاب به شکل قفسه ای و آئینه ای که جزو استاندارد نمایشگاه کتاب است از جمله نکات بارزی است که به آن توجه نشده و تنها غرفه «هرمس» بود که این شیوه چیدمان را رعایت کرده بود، به احتمال زیاد فضای کوچک غرفه ها این امکان را فراهم نمی کرد. البته برخی از انتشارات فضای مناسبی برای این کار داشتند.

از دیگر موارد چشمگیر که به آن توجه نشده موقعیت غرفه ها در سال گذشته و امسال است. در اینجا غرفه داران تا زمان تحویل غرفه ها اطلاعی از وضع نمایشگاه نداشتند و نمی دانستند مکان غرفه هایشان دقیقا کجاست. این در حالی است که نمایشگاه های بین المللی و استاندارد همه ساله مکان غرفه ها در جای قبلی شان است و هر غرفه از مکان و امکاناتی که دارد از مدتها قبل با خبر است. این در حالی است که مسئولان اداره کل ارشاد استان می گویند که «چینش غرفه ها دست ما نیست و از طرف موسسه نمایشگاه های کشور اتخاذ می شود».

دوستان به تعهدات خود عمل نکردند

معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان گفت: نمایشگاه کتاب با حجم بالا طبیعتا نمی تواند بر عهده یک اداره کل باشد و باید یک مجموعه در این زمینه کمک کند.

حمیدی نژاد عنوان کرد: همه ساله ستادی در استانداری تشکیل می شود و استانداری محوریت کار را با کمک دستگاه ها و سازمانهای دیگر بر عهده می گیرد.

وی در پاسخ به برخی از انتقادات بازدید کنندگان گفت: متاسفانه عمده ترین دلیل مسائل مالی است. برخی از دوستان به تعهدات خود عمل نکردند. در جلسات استانداری مصوباتی وجود دارد و بنا بوده سرویسهایی برای ایاب و ذهاب در نظر گرفته شود همچنین تبلیغات به عهده برخی از مجموعه ها بوده که متاسفانه انجام ندادند.

معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان افزود: البته این نقدها حتما بعد از نمایشگاه اتفاق خواهند افتاد و از حق مردم حتما و قطعا دفاع خواهیم کرد. اما صدا و سیما پخش زنده را به بهترین شکل انجام داد. مجموعه استانداری بانک و مجموعه نمایشگاه نیز در این امر فرهنگی به ما کمک کردند.

حمیدی نژاد با بیان اینکه برخی از سازمانها به تعهداتشان عمل نکردند، گفت: قرار بود سه روز قبل از برگزاری نمایشگاه، در سطح شهر تبلیغات وسیعی صورت بگیرد که این اتفاق نیافتاد.

مشکلات مالی گریبان همه را گرفت

سال گذشته در بخش جنبی ویژه کودک و نوجوان و فعالیتهای نقاشی و طراحی و برپایی سیاه چادرهای عرب و بختیاری در کنار یکدیگر که زن و مردهایی با لباس محلی عربی و بختیاری در آن مشغول پذیرایی از بازدیدکنندگان بودند، قهوه گرم، نان تیری، دوغ و چای و... به بازدید کنندگان تعارف می کردند. همچنین به نمایش در آوردن رسوم‌ قومیتهای استان از دیگر برنامه های جنبی و نقاط قوت ششمین نمایشگاه کتاب استان بود که در کمتر نمایشگاهی در سطح کشور چنین تمرکزی بر فرهنگهای مختلف صورت می گیرد که امسال جای خالی همه آنها محسوس بود.

گویا اوضاع نابسامان اقتصادی نیز سایه بر اداره کل ارشاد اسلامی انداخته است. معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در این باره گفت: مشکلات مالی امسال گریبان گیر همه مجموعه ها بود. سال گذشته دو سیاه چادر در محوطه نمایشگاه با هدف معرفی و پیوند اقوام قرار داده بودیم که خدماتی همچون جلسات شعر عربی، بختیاری و ... انجام می دادند که امسال به دلیل مسائل مالی نتوانستیم از آنها دعوت کنیم.

حمیدی نژاد با اشاره به تخفیفات ویژه برای برخی موسسات گفت: سال گذشته تخفیفات ویژه ای برای مدارس و موسسات فرهنگی و مساجد داشتیم که امسال نیز نتوانستیم این تخفیفات را برایشان اعمال کنیم. یکی از غرفه داران درباره روز اول برگزاری نمایشگاه گفت: زمان افتتاح هنوز بانک فعال نبود و برخی غرفه ها نیز حضور نداشتند. حمیدی نژاد در این باره گفت: از شب قبل همه دستگاه های کارت خوان آزمایش شدند و زمان افتتاح نیز بانک حضور داشت. البته برخی از غرفه داران خیلی دیر حضور پیدا کردند.

مثل همیشه، جای خالی نویسندگان

برخی از نویسندگان از کیفیت جلسات نقد و بررسی کتاب رظهار نارضایتی کردند و می گفتند که از نویسندگان مطرح استان در حوزه های مختلف ادبی، تاریخ و فرهنگی دعوت نشده است. حمیدی نژاد درباره جلسات رونمایی از کتاب و دعوت از نویسندگان گفت: در این نمایشگاه چهار کتاب که آخرین کتابهایی هستند که به دست ما رسید رونمایی شد. طبیعی است که ما نویسندگان بزرگی در استان داریم. شاید یکی از دلایل کمبود زمانی ما بود و فرصتی نبود که از آنها دعوت کنیم. همچنین ارتباط پائین این نویسندگان مطرح با اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مزید بر علت بوده. ما این امکان و توان را داریم که از نویسندگان مطرح استان دعوت کنیم.

تذکر به بخش علمی نمایشگاه

احمد دانشجوی 21 ساله از استان فارس است. او درباره کیفیت برگزاری نمایشگاه گفت: کتب مقطع کارشناسی ارشد ضعیف بودند. همچنین تاریخ برگزاری و همزمانی آن با امتحانات، نبود محلی برای جستجو و نبود لیست کتاب در  غرفه همچنین کمبود تسهیلات رفاهی از مشکلات این نمایشگاه است.

معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در این باره گفت: با این نظر دانشجویان موافقم و در حوزه کارشناسی ارشد کتب نسبتا مناسبی عرضه نشده و باید همچون سال گشته در مورد کتب دینی که کیفیت پایین داشتند در بخش علمی نیز حتما تذکراتی خواهیم داد.

حمیدی نژاد همچنین درباره تاریخ برگزاری نمایشگاه توضیح داد: از آنجایی که تنها سه سال است که نمایشگاه کتاب در استان به صورت مستمر در حال برگزاری است به همین خاطر زمانهای خوب از دست ما رفت. در زمینه مناسب نبودن تاریخ برگزاری نیز هم نظر دانشجویان هستیم. برخی از استانها که به طور مستمر نمایشگاه کتاب برگزار می کردند تاریخهای مناسب را از آن خود کردند و ما مجبوریم که یکی از تاریخهای پیشنهادی وزارتخانه را قبول کنیم. البته پیشنهاد ما برای ابتدای آبان ماه بود که در این مورد وزارتخانه توافق نکرد.

خریده می شوند، خوانده می شوند؟

با تمام مشکلات یاد شده که اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز به نوبه خود سعی در برگزاری هرچه بهتر نمایشگاه کتاب کرد، این نمایشگاه در سه شب پایانی با استقبال بسیار خوبی از جانب مردم مواجه شد. اما باید دید که میزان گسترش این فرهنگ چقدر است به این معنا که چه اندازه این فرهنگ عمومی شده است. در واقع نباید هدف فروش کتاب باشد، بلکه فروش تنها ابزاری است برای ارتقا و درونی تر کردن فرهنگ مطالعه.

البته برای آنکه بتوان درخصوص جوامعی از این دست مانند خوزستان، بهتر صحبت کرد نیاز به مطالعات آماری و پژوهشهای کیفی و کمی در این باره داریم. افزون بر همه اینها می توان براساس مشاهدات، تجربه و روابط اجتماعی و... در خصوص جامعه نظر داد. افرادی که در مباحث مرتبط با کنشگران اجتماعی حرفه ای هستند مثل استادان دانشگاه یا روزنامه نگاران به دلیل برخورداری از نوعی ارتباطات اجتماعی قادر به تحلیل چند و چون فرهنگ کتابخوانی هستند.

نباید این نگاه جامعه شناسان را فراموش کرد. برخی از آنان معتقدند در فرهنگ کتابخوانی ما مقدار زیادی پدیده های اجتماعی آسیب زا مانند خودنمایی دیده می شود به این معنا که افراد کتابی را می خرند برای اینکه تنها بگویند این کتاب را خریده ام. تعداد کتابهایی که در کشورمان خریده می شود اما خوانده نمی شود به نظر رقم بالایی دارد.

حال باید دید آیا کتابهای هفتمین نمایشگاه کتاب استان که خریده می شوند، خوانده می شوند؟ و آیا سال آینده مشکلات اقتصادی در این حوزه برطرف می شود؟ باید منتظر ماند...

هفتمین نمایشگاه کتاب استان در اهواز و دویست و بیست و هفتمین نمایشگاه کتاب استانی 26 بهمن ماه در محل نمایشگاه های بین المللی استان افتتاح شد. این نمایشگاه با حضور 440 ناشر از سراسر کشور و عرضه 47 هزار عنوان کتاب از 26 بهمن به مدت یک هفته در اهواز دایر بود شب گذشته به کار خود پایان داد. همچنین نمایشگاه کتاب خوزستان در سال گذشته جزو سه نمایشگاه برتر استانی بود و با بازدید بیش از 300 هزار نفر، 800 میلیون تومان فروش داشت

مهر / قاسم منصور آل کثیر