ردپای آلودگی هوا در آلزایمر

شايد در نگاه اول تصور کنيم آلودگي‌هاي زيست محيطي تنها سلامت جسم را تهديد مي‌کند و تنها عوارضش، مشکلات تنفسي است، اما به عقيده روانشناسان، آلودگي هوا تنها ريه انسان را هدف نمي‌گيرد، بلکه در ايجاد افسردگي، پرخاشگري، خواب آلودگي، بيش‌فعالي کودکان و ديگر اختلالات رواني نيز موثر است. اين آلودگي‌ها با کاهش انرژي و ايجاد حالت خواب آلودگي موجب کاهش بهره وري شغلي و تحصيلي نيز مي‌شود. يک اختلال ديگر پرخاشگري است؛ زماني که فرد به دليل آثار آلودگي هوا بي حوصله يا کم حوصله مي‌شود، واکنش‌هايش نيز پرخاشگرانه است. هر چه عوارض مسموميت ناشي از سرب بيشتر شود، اختلال‌هاي ذهني هم افزايش مي‌يابد که به مرور فراموشي‌هاي دائم، بيماري‌های لرزشي و علائمي شبيه جنون در افراد ايجاد می‌کند. بررسي‌ها و تحقيقات روانپزشکي نشان می‌دهد استشمام فلزات سنگين، گازهاي ناشي از سوخت و سوز ناقص مواد سوختني و ريزگردها در کلانشهرها وضعيت شناختي افراد را نيز دچار اشکال مي‌کند. در کلانشهرها که آلودگي هوا شديدتر است، رفتارهاي نوعدوستانه مانند احترام به ديگران، رعايت حق تقدم در رانندگي و... کاهش و ميزان برخوردهاي کلامي و درگيري‌هاي فيزيکي افزايش مي‌يابد. بروز حرکت‌هاي غيرارادي در افراد، نداشتن تعادل و گاهي بروز تشنج هم از ديگر عوارض رسوب مواد سمي موجود در مغز است. براساس آمارها در ۹ ماهه اول سال جاری، تهران با ۶۹ هزار و ۸۰۱ نزاع و درگیری در صدر استان‌های کشور قرار دارد و استان‌ خراسان رضوی در رتبه بعدی است. کیش با ۲۰۵ نزاع و درگیری پایین‌ترین رتبه را در بین شهرهای کشور به خود اختصاص داده است. می‌توان با مقایسه میزان آلودگی تهران و کیش، یکی از عوامل بروز این نزاع‌ها را به آلودگی هوا نسبت داد؛ همان‌طور که روانشناسان بر نقش آلودگی هوا در پایین‌ آمدن آستانه تحمل و بروز رفتارهای پرخاشگرانه صحه گذاشته‌اند.

تغییر ترکیبات مغز با آلودگی هوا

چندی پیش یک کارشناس بهداشت محیط گفت: نتایج پژوهش‌های انجام شده روی حیوانات نشان می‌دهد با کاهش انتقال اکسیژن به مغز، رفتارهای پرخطری از حیوانات سر می‌زند. پروین ملایی افزود: این وضعیت در مورد انسان‌ها نیز صدق می‌کند. اگر به دلیل آلودگی هوا، میزان اکسیژن‌رسانی به مغز کاهش یابد، برخی نقاط حساس آن تحریک می‌شود و در نتیجه اختلال‌هایی مانند افسردگی، پرخاشگری، بی‌اعتنایی، اختلال در تمرکز و توجه بروز می‌کند. او ادامه داد: اختلال در حافظه و کند شدن عملکرد ذهنی از بارزترین عوارض آلودگی طولانی مدت هواست و افراد را در موقعیت‌های اجتماعی، شغلی و مراقبت از خود دچار مشکل می‌کند. ملایی خاطرنشان کرد: کاهش میزان اکسیژن در مغز، پیش از آنکه بر عواطف فرد اثر بگذارد، عملکرد ذهنی او را تحت تاثیر قرار می‌دهد و انجام فعالیت‌های ذهنی مانند محاسبه، یادآوری اطلاعات، توجه و تمرکز را مختل می‌کند. به گفته این کارشناس بهداشت محیط، خطر ریز آلاینده‌ها فقط به مشکلات جسمی ختم نمی‌شود بلکه نشانه‌های روانپزشکی هم در انسان به وجود می‌آورد؛ اضطراب، تغییرات خلقی، بی‌قراری، افسردگی، سردرد، احساس خستگی و کاهش تمرکز از عوارض روانی تنفس ریزآلاینده‌هاست.

نتایج یک تحقیق

یک پژوهش جدید از کشف نانوذرات آلودگی هوا به مقدار فراوان در مغز انسان پرده برداشته است. تشخیص ذرات مگنتیت آلودگی هوا در بافت مغز ۳۷ نفر، با توجه به تحقیقات اخیر که نشان‌دهنده ارتباط میان این ذرات با ابتلا به بیماری آلزایمز هستند، نگرانی‌ها را درباره آلودگی‌های زیست‌محیطی افزایش داده است. به گزارش گاردین، پروفسور باربارا ماهر، استاد دانشگاه لنکستر و مسئول این تحقیق جدید، نوشت: «این یک یافته کشف شده است. آنچه امروز باید آغاز کنیم، یک آزمایش تازه روی این موضوع به عنوان یک عامل خطر بالقوه زیست‌ محیطی در ابتلا به آلزایمر است.»

آلودگی هوا بیش‌فعالی می‌آورد

بیش‌فعالی یک اختلال رفتاری رشدی است که در آن کودک توانایی دقت و تمرکز بر یک موضوع را نداشته، یادگیری در او کند و از فعالیت بدنی غیر معمول و بسیار بالا برخوردار است. این اختلال با فقدان توجه، فعالیت بیش‌از حد، رفتارهای تکانشی یا ترکیبی از این موارد همراه است. بیش‌فعالی شایع‌ترین اختلال رفتاری در سنین کودکی و بلوغ است و حدود سه تا پنج درصد کودکان قبل از هفت سالگی به آن مبتلا می‌شوند. مطالعات جدید محققان دانشگاه کلمبیا نشان می‌دهد که قرار گرفتن زنان باردار در معرض آلودگی هوا سبب بروز اختلالات بیش‌فعالی، علائم اضطراب، اختلال افسردگی و عدم تمرکز در کودکان می‌شود. این مطالعه با بررسی نمونه خون جفت ۴۶۲ مادر و کودک و بررسی تغییرات خون همان کودکان تا ۱۱ سالگی، نشان می‌دهد، قرار گرفتن مادران باردار در معرض هیدروکربن‌های چندحلقه ای سبب بروز اختلال بیش‌فعالی، علائم اضطراب، اختلال افسردگی و عدم تمرکز کودکان می‌شود. هیدروکربن‌های چند حلقه ای در دود حاصل از وسایل نقلیه موتوری، دود سیگار، دود حاصل از احتراق نفت و زغال سنگ وجود دارد. این مطالعات نشان می‌دهد قرار گرفتن مادران در معرض این آلاینده‌ها، ارتباط مستقیمی با الگوی‌های رفتاری کودکان دارد و هر قدر مادران بیشتر در معرض این آلاینده‌ها قرار گیرند، اختلالات رفتاری کودکان بیشتر است. همچنین احتمال زیادی وجود دارد که این کودکان در دوران نوجوانی در فعالیت‌های پرخطر شرکت کنند. کاهش عملکرد حافظه و مهارت‌های شناختی ضعیف، از دیگر اثرات آلودگی هوا بر کودکان است. محققان احتمال می‌دهند ارتباط آلودگی هوا در دوران بارداری با مهارت‌های اجتماعی ضعیف در کودکان به دلیل آسیب به مدارهای عصبی کنترل کننده احساسات در کودکان باشد.

کودکان بیش‌فعال در معرض آلودگی هوا نباشند

آنچه گفته شد در مورد زنان باردار بود که باید نسبت به بیش‌فعالی فرزند خود مراقبت کنند، اما آلودگی هوا چه تاثیری بر آن دسته از کودکان که بیش‌فعال هستند دارد؟ کودکان مبتلا به بیش‌فعالی، به ناتوانی یادگیری مبتلا هستند. برخی دانش‌آموزان عملکرد ضعیفی در مدرسه دارند، اما این مساله در بسیاری موارد به دلیل هوش پایین نیست، بلکه به دلیل وجود یک اختلال است؛ یکی از عواملی که موجب این اختلال می‌شود، تراتوژن‌های موجود در هوای آلوده، مسمومیت‌های مربوط به سرب ناشی از سوخت خودروها و همچنین آلودگی ناشی از دی اکسید گوگرد در دوران بارداری مادر است که موجب آسیب‌های مغزی و بیش‌فعالی ناشی از کمبود توجه در کودکان می‌شود. در هوای آلوده اکسیژن کمتری به مغز می‌رسد و موجب کمبود توجه، عدم تمرکز و به طور کلی موجب مشکلات تحصیلی دانش‌آموزان می‌شود. این کمبود توجه و عدم تمرکز اثر کوتاه مدت و دراز مدتی دارد که اثر کوتاه مدت قابل درمان است، اما در درازمدت باعث آسیب‌دیدن سلول‌های مغزی می‌شود و در همه ابعاد زندگی تاثیر می‌گذارد. تغذیه خوب، خوردن شیر و مایعات می‌تواند مفید باشد، اما تا جایی که امکان دارد این کودکان را در معرض هوای آلوده قرار ندهید.

پیری زودرس و آلودگی هوا

تاثیر آلودگی هوا بر پوست و ایجاد پیری زودرس در آن مساله‌ای است که پزشکان بسیاری در مورد آن هشدار داده‌اند. به گزارش گاردین، آلودگی هوا باعث تسریع چین و چروک پوست و ایجاد لکه روی صورت شده و در نهایت به پیری زودرس چهره ساکنان شهرهای آلوده منجر می‌شود. اثرات گازهای سمی هم روی پوست ساکنان شهر‌های کشورهای غربی نظیر لندن و نیویورک و نیز در پوست صورت ساکنان شهرهای آلوده کشورهای آسیایی و شرقی نظیر شهرهای آلوده چین قابل مشاهده بوده و می‌تواند دلیل اولیه پیری محسوب شود. آلودگی هوا همچنین می‌تواند به بدتر شدن شرایط پوستی مانند اگزما و کهیر بینجامد. نتایج منتشر شده این اکتشافات علمی باعث شده تا بزرگ‌ترین کمپانی‌های تولید‌کننده لوازم آرایشی و بهداشتی جهان در جست‌وجوی راه‌حلی برای تولید ترکیباتی باشند که با استفاده از آنها در فرایند تولید لوازم آرایشی بتوانند به‌طور مستقیم از آسیب‌های بیولوژیکی ناشی از آلودگی هوا جلوگیری کنند. البته پزشکان هشدار می‌دهند برخی امور روزمره مراقبتی پوست مانند مالش پوست باعث می‌شود آسیب ناشی از آلودگی هوا روی پوست بدتر شود. چرا که باعث خراش برداشتن لایه‌های چربی مسدود‌کننده آلودگی‌ها شده و سپر طبیعی محافظت از پوست تخریب می‌شود. متخصصان به‌تازگی دریافته‌اند که آلودگی ناشی از ترافیک، سمی‌ترین ماده برای پوست تلقی می‌شود. درواقع، آلودگی موجود در مناطق شهری که بیشتر ناشی از ترافیک است شامل ترکیباتی چون دی‌اکسید نیتروژن و مواد شیمیایی مانند هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای است که باعث آسیب رسیدن به پوست می‌شود. آذین آیت الهی، استاد مرکز آموزش و پژوهش بیماری‌های پوست دانشگاه علوم پزشکی تهران با تاکید بر ارتباط میان آلودگی هوا و سلامت انسان از جمله اثرات سوء آلودگی هوا بر پوست و با تشبیه پوست به ریه به عنوان حد فاصلی میان بدن و اتمسفر اطراف، گفت: پوست به عنوان نخستین محل تماس با هوای پیرامون، بیشترین تاثیر را از آلاینده‌های هوا می‌پذیرد. او افزود: ذرات معلق موجود در هوا، اثرات منفی بر سلامت پوست دارد و از جمله مواجهه مزمن با ذرات معلق ناشی از ترافیک که به راحتی در پوست نفوذ می‌کنند، ارتباط در خور توجهی با پیری زودرس پوست دارند، همچنین تماس با دوده که ترکیبی از ذرات کربن است، قوی ترین ارتباط را با پیری زودرس پوست دارد.