امان ا... قرایی مقدم
فرهنگ یعنی همه چیز و همه چیز فرهنگ است. واژه فرهنگ از دو قسمت فر و هنگ تشکیل شده است. فر به معنای بالا و هنگ در معنای کشیدن است و درمعنای لغوی فرهنگ به معنای بالا کشیدن و به سوی خدا رفتن است. جوانب جامعه، فرهنگ آن جامعه را تشکل میدهد.
فرهنگ یک جامعه را احترام،ادب و رسوم و... تعیین میکند. فرهنگ از لحظه تشکیل نطفه آغاز میشود. ضعف فرهنگی را باید درضعف آموزشی یک جامعه دید. عدم عذر خواهی را باید درتربیت خانواده، معلمان، اساتید دانشگاه و مدیران آموزشی مشاهد کرد.
فرهنگشناسان بزرگ جهان معتقدند آموزش در فرهنگ فرد وجامعه موثر است. حتی امورظاهری مانند لباس پوشیدن هم در نوع فرهنگ یک جامعه تاثیر دارد. برخی از لباسها در زمان طفولیت موجب میشود که افراد سلطه گر شوند و جامعه عصبانی باشد. نبود فرهنگ عذر خواهی در یک جامعه از قوی نمایی و ضعیف کشی حاصل میشود. افراد جامعه درمقابل افراد ضعیف قوی هستند، اما درمقابل مدیران ارشد و صاحبان منافع چاپلوسند.
درجامعه ای که از ترس یک انسان قوی پشت سر وی به او نقد میشود و جلوی او از ترس ، از وی چاپلوسی میشود، نباید به دنبال عذرخواهی بود. در این جامعه افراد متملق فرصت ظهور پیدا میکنند. عدم وجود فرهنگ عذرخواهی به درون جامعه باز میگردد. زمانی که یک جامعه دچارگرفتارهای اقتصادی و اجتماعی است، دیگر فرصت عذرخواهی در آن جامعه وجود ندارد. در جامعهای که نماینده مجلس از تریبون مجلس فریاد میزند نباید انتظار آرامش داشت. ا
ین آرامش است که فرصت عذرخواهی را به وجود میآورد. وقتی آرامش در یک جامعه هویدا میشود که افراد جامعه از نظر اقتصادی تامین شود. در ایران تامین زندگی به معنی واقعی کلمه از استانداردها فاصله دارد. در نتیجه در این جامعه آرامش تنها مخصوص افراد خاصی است؛ پس چرا باید به دنبال عذرخواهی بود؟ چون در فرهنگ جامعه آرامش وجود ندارد نباید به دنبال رشد فرهنگ عذر خواهی بود.
اگر فرهنگ عذرخواهی در جامعه ایران در بین مردم و حتی مسئولان وجود ندارد، به این علت است که به هیچ وجه درمورد لزوم آن آموزش داده نمیشود. فرزندان نتیجه آموزش هستند. در جامعهای که خشونت وجود دارد، چرا باید توقع داشت که مردم آن جامعه عذرخواهی کنند. جامعه ایران دارای فرهنگی تحکمی است و بالادستان از زیردستان عذر خواهی نکردهاند که مردم امروز در روابط خصوصی از یکدیگر عذرخواهی کنند. درطول ۴۰ سال گذشته در ایران تنها مدیر کل راهآهن استعفا داده وعذرخواهی کرده، در حالی که در ژاپن امپراتور هم عذرخواهی میکند. آموزش است که موجب به وجود آمدن عذرخواهی میشود.
* جامعهشناس