کدام دولت‌ها بیشترین و کمترین تغییر را در کابینه‌های دوم خود اعمال کردند+جداول

پس از سال 68 و تغییر نظام پارلمانی به نظام ریاستی، رؤسای جمهور با معرفی کابینه به مجلس شورای اسلامی، هیأت دولت خود را تشکیل می دهند. از زمان ریاست جمهوری مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی تاکنون، همه رؤسای جمهور دو دوره متوالی به ریاست جمهوری انتخاب شده و تشکیل کابینه داده اند؛ اما کابینه آنها در دوره ریاست جمهوری شان به دلایل مختلف، دستخوش تغییراتی بوده است؛ دلایلی همچون استعفای وزرا، استیضاح یا برکناری باعث شده تا کرسی وزارت در وزارتخانه ها از مسئولی به مسئول دیگر منتقل شود.

به گزارش «تابناک»؛ رؤسای جمهور اغلب در دومین دوره ریاست جمهوری خود، بر پایه برنامه ها و تغییرات معادلات سیاسی در چیدمان کابینه دوم خود نیز دست به تغییراتی زده اند که گاه این تغییرات، یک تغییر فنی در ساختار دولت بوده و گاه به تغییر توازن نیروهای دولت از لحاظ خاستگاه سیاسی منجر شده است. هاشمی کابینه دوم خود را با 9 تغییر، خاتمی با 7 تغییر و احمدی نژاد با 15 تغییر آغاز کردند؛ بنابراین، باید دید روحانی چه میزان تغییرات در کابینه دوم خود نسبت به کابینه اولش ایجاد خواهد کرد؟

کابینه‌های هاشمی، کابینه‌ با ثبات

تغییرات در کابینه اول هاشمی رفسنجانی

کابینه دوم هاشمی، گردش به راست

وزارتخانه	نام وزیر	خاستگاه سیاسی	علت جایگزینی	وزیر جایگزین شده	خاستگاه سیاسی
ارشاد	لاریجانی	راست	تغییر کابینه	میرسلیم	راست
دفاع	ترکان	راست	تغییر کابینه	فروزنده	راست
علوم	معین	چپ	تغییر کابینه	هاشمی گلپایگانی	راست
کشور	عبدالله نوری	چپ	تغییر کابینه	بشارتی	راست
راه و ترابری	سعیدی کیا	راست	تغییر کابینه	ترکان	راست
اقتصاد	نوربخش	چپ	تغییر کابینه	محمدخان	راست
بهداشت	ملک زاده	چپ	تغییر کابینه	مرندی	راست
بازرگانی	وهاجی	چپ	تغییر کابینه	آل اسحاق	راست
مسکن	کازرونی	چپ	تغییر کابینه	آخوندی	راست

کابینه اول دولت سید محمد خاتمی

سید محمد خاتمی در مرداد 76 لیست وزرای کابینه خود را به مجلس پنجم ـ که ریاست آن را ناطق نوری به عهده داشت ـ معرفی کرد و با همگرایی مجلسی ـ که ریاست آن را رقیب خاتمی در انتخابات دوم خرداد بر عهده داشت ـ رأی اعتماد گرفت. دولت اول خاتمی به دلایلی از جمله استیضاح برخی وزرا و استعفای برخی دیگر، شاهد شش تغییر شد و بیشتر این تغییرات با جانشینی اصلاح طلبان معتدل تر، خطر حاشیه ها را از تیم دولت خاتمی کمی دورتر کرد. البته وزیر اصولگرای اطلاعات پس از ماجرای قتل های زنجیره ای، جای خود را به علی یونسی داد که همگرایی بیشتری با خاتمی داشت.

تغییرات در کابینه دوم خاتمی سال 80

پس از انتخابات سال 80، محمد خاتمی برای بار دوم رئیس جمهور شد. او در ترکیب کابینه خود همچون کابینه قبلش بر خلاف هاشمی رفسنجانی که سعی می کرد از دو جریان سیاسی اصلاح طلب و اصولگرا در دولت خود استفاده کند، بیشتر اعضای کابینه را از همفکرانش و از نیروهای چپ سابق و اصلاح طلبان انتخاب کرد. او در کابینه خود هفت تغییر انجام داد و وزرایی همچون مظفر اصولگرا را از تیم خود خارج کرد و حاجی اصلاح طلب را در صدر وزرات آموزش و پرورش قرار داد. او در کابینه دوم خود پزشکیان، صوفی و حجتی را جایگزین فرهادی، حاجی و سعیدی کیا کرد.

کابینه اول احمدی نژاد، چهره‌های جدید با مدیریت کوتاه

محمود احمدی نژاد در سال 84 دولت را در دست گرفت و چهره های جدید و کمتر شناخته شده ای را به کابینه خود راه داد. افرادی که سابق بر آن تجربه کار وزارت را نداشتند. او در کابینه اول خود، تنها یک عضو از کابینه خاتمی یعنی رحمتی را در وزارتخانه راه و ترابری نگه داشت و مدتی بعد او را برکنار کرد.

احمدی نژاد در تغییراتی که در کابینه اول و دومش داد، رکورد دار است. تغییرات کابینه او در مقطعی آنقدر زیاد شده بود که دولتش در آستانه از رسمیت افتادن بود. کابینه اول احمدی نژاد با دوازده تغییر در دولت اول، شائبه آزمون و خطای رئیس دولت بر روی هیئت دولت را مطرح کرد. خاستگاه سیاسی همه وزرای او اکثرا خاستگاه اصولگرایی البته اصولگرایانی کمتر شناخته شده است.

کابینه دوم احمدی نژاد بدون یاران 84

احمدی نژاد در دولت دوم خود در سال 88 نیز با 15 تغییر نسبت به جلسه رأی اعتماد کابینه اول خود رکورد زد و وقتی کابینه دوم خود را معرفی می کرد، بیشتر از 60 درصد همراهان او در سال 84 خارج از گود قدرت در حال انتقاد از احمدی نژاد بودند. از تغییرات پرحاشیه احمدی نژاد می توان به توان برکناری منوچهر متکی هنگام مأموریت در سنگال اشاره کرد. برخی از وزرای او به خاطر انتقاد از او یا از کار برکنار می شدند و یا خود تصمیم می گرفتند استعفا دهند.

وزارتخانه	نام وزیر	خاستگاه سیاسی	علت جایگزینی	وزیر جایگزین شده	خاستگاه سیاسی
ارتباطات	تقی پور	اصولگرا	برکناری	نامی	اصولگرا
امورخارجه	متکی	اصولگرا	برکناری در سنگال	صالحی	اصولگرا
بهداشت و درمان	مرضیه وحید دستجردی	اصولگرا	برکناری	طریقت منفرد	اصولگرا
راه وترابری	بهبهانی	اصولگرا	استیضاح	نیکزاد	اصولگرا
نفت	میرکاظمی	اصولگرا	برکناری	قاسمی	اصولگرا
تعاون و رفاه	شیخ الاسلام	اصولگرا	استیضاح	عباسی	اصولگرا

تغییرات در کابینه در میان دولت اول و دوم

کابینه تدبیر و امید؛ سه تغییر در چهار سال

روحانی که خود را رئیس دولت اعتدال با نام تدبیر و امید می دانست، در مرداد 92 کابینه خود را پس از مراسم تحلیف به مجلس ارائه داد. وزرای کابینه او نیز تلفیقی از اصولگرایان و اصلاح طلبان و نیز طیفی موسوم به اعتدالی ها بودند. او جز سه وزیر در سال 94 دست به ترکیب کابینه خود نزد و با جایگزینی وزرای ارشاد، ورزش و آموزش و پرورش کابینه خود را پس از تشکیل مجلس دهم ترمیم کرد.

یکی از نقدهایی که به کابینه روحانی همواره وارد می شده، میانگین سنی بالای دولتمردان اوست. برخی هواداران اصلاح طلب روحانی همچنین معتقد بودند، بخشی از کابینه روحانی در راستای برنامه های او عمل نمی کند و همفکر روحانی نیست. با این حال، روحانی کابینه اول خود را با کمترین تغییرات تا پایان موعد دولت یازدهم حفظ کرد؛ اما با نزدیک شدن به زمان انتخاب وزرا و جلسه رأی اعتماد مجلس به کابینه دولت دوازدهم، گمانه زنی ها در رسانه ها شدت گرفته و از سوی دیگر، مسأله سهم خواهی و مطالبات از طرف جریانات سیاسی مطرح می شود. به نظر می رسد، روحانی در ایام تبلیغات انتخابات 96 نسبت به انتخابات دوره قبل در شعارهای خود تغییراتی ایجاد کرده بود. هر چند بدنه هوادار او تقریبا اصلاح طلبان و اصولگرایان میانه رو هستند، شعارها و مطالبات مردم نسبت به آن دوره دستخوش تغییراتی شده است. روحانی در شعارهایش وعده ریشه کنی فقر مطلق و برداشتن بقیه تحریم ها را نیز داده است. او و نزدیکانش همچنین صحبت استفاده بیشتر از زنان در سطوح عالی مدیریتی را نیز مطرح کرده اند. استفاده از مدیرانی که به گفتمان پیروز انتخابات 29 اردیبهشت بوده اند نیز از مواردی است که هم در سخنان روحانی مطرح شده و هم مطالبه بخشی از هوادارانش است.

احتمالات کابینه آینده

روحانی در نخستین نشست خبری خود بعد از پیروزی در انتخابات، از تغییر سخن گفت و اعلام کرد، دولت دوازدهم کمی جوان تر از دولت یازدهم خواهد بود.

بر اساس گمانه زنی هایی که در فضای سیاسی کشور مطرح شده به نظر می رسد، نخستین گزینه احتمالی تغییر «محمدرضا نعمت زاده» وزیر صنعت، معدن و تجارت باشد. او احتمالا جای خود را به وزیری جوان تر خواهد داد.

هرچند بسیاری از حامیان روحانی که عمدتا طیف حامی اصلاح طلب او را تشکیل می دهند، به خاطر حضور استانداران و فرمانداران اصول‌گرا و احمدی نژادی از وزیر روحانی رضایت ندارند و بر این اساس خواستار تغییر آنها و وزیر کشور هستند؛ اما بنا بر آخرین شنیده ها، گویا رحمانی فضلی که تا چندی پیش به عنوان یکی از وزرای تعویض شده مطرح بود، همچنان در کابینه حضور خواهد داشت.

وزیر آموزش و پرورش و ماجرای تجارت دختر او در آستانه انتخابات حواشی زیادی را برای روحانی ایجاد کرد. به نظر می رسد دانش آشتیانی نیز جزو کسانی است که جای خود را احتمالا به یک وزیر زن خواهد داد؛ هرچند محمدعلی نجفی نیز از گزینه های محتمل برای تصدی این وزاتخانه است.

وزارت علوم، وزارت‌خانه‌ای است که روحانی برای آن پنج نامزد به مجلس معرفی کرده است. «محمد فرهادی» بعد از وزیر استیضاح شده علوم یعنی فرجی دانا، سکان هدایت این وزارت را به دست گرفت. حال که مجلس دهم مجلسی اعتدالی تر از مجلس گذشته قرار است به وزرای روحانی رأی اعتماد بدهد، به احتمال زیاد فرهادی از کسانی نیست که در این پست بماند و به احتمال زیاد، جعفر میلی منفرد، رضا فرجی دانا، جعفر توفیقی و فاطمه طباطبایی گزینه‌های هستند که روحانی برای وزارت علوم در نظر گرفته است.

تغییر در وزارتخانه هایی مانند راه و شهرسازی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، جهاد کشاورزی، نیرو، ارتباطات و برخی معاونان رئیس جمهور و روسای سازمان ها نظیر میراث فرهنگی، معاونت اجرایی، سازمان برنامه و بودجه، بانک مرکزی و حتی دفتر رئیس جمهور نیز قطعی به نظر می رسد.

«شهیندخت مولاوردی» معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهور از معاونان فعال دولت یازدهم از دوران انتخابات تاکنون چندین بار از احتمال معرفی سه وزیر زن در کابینه دوازدهم خبر داده است. باید منتظر ماند و دید، رئیس جمهور روحانی در انتخاب کابینه دوم خود چگونه عمل خواهد کرد. آیا مثل احمدی نژاد تغییرات 60-70 درصدی در کابینه اش خواهد داد یا مثل خاتمی و هاشمی با تغییراتی اندک کار را با دولتمردان سابق خود ادامه خواهد داد. البته این نکته نباید فراموش شود، شرایط دولت فعلی و معادلات سیاسی اقتصادی هر دوره با دوره های قبل و بعد لزوما قابل مقایسه نیست و ممکن است با توجه به شرایط و مقطع زمانی که شرایطی مختص خود را دارد، مستلزم چینشی متفاوت از نیروها باشد.