گذری روایت گونه بر شکل گیری جهاد دانشگاهی خوزستان

یکی از نهادهای برآمده از انقلاب اسلامی در خوزستان که حقیقتاً در طول 37سال گذشته  خدمات سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی، هنری، اقتصادی و صنعتی زیادی را به دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشگاه علوم پزشکی  جندی شاپور اهواز ، آموزش عالی  استان خوزستان و شهر اهواز و در مواردی  حتا کشور  ارائه داده، تشکیلات " جهاد دانشگاهی خوزستان " است. ولی ، متاسفانه این کارنامه درخشان و یا نسبتاً موفق، هنوز بعد از گذشت این سالها در جایی ثبت و ضبط نشده  است . حال من امیدوارم به عنوان یک نقطه شروع ، نکاتی عرض  کنم که مورد توجه علاقه مندان  تاریخچه شکل گیری و تحولات این نهاد قرار گیرد. 

   از جنبه  فردی ، اهمیت این  موضوع در این است که من خود شخصاً  حدودا  37سال است که با برخی اعضای جهاد رابطه دوستی دارم ، سالهاست با برخی زیر مجموعه های جهاد  همکاری داشته و دارم لذا با توجه به دلبستگی به افراد  شاغل در این نهاد در دوره های مختلف، امیدوارم این مطالب برای ارزیابی چگونگی فعالیت های این نهاد،در جایی ثبت و ضبط و ماندگار شود.از جنبه دیگر، من با توجه به علاقه ای که به مسائل خوزستان شناسی دارم ، برای بررسی  روند تحول کارکردها یا چگونگی شکل گیری جهاد دانشگاهی خوزستان اهمیت زیادی قائلم .

در واقع ، اگر به صورت تاریخی به چگونگی شکل گیری جهاد دانشگاهی  خوزستان ( ویا در واقع ،  جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید چمران اهواز )  اشاره کنیم  باید گفت این قضیه برمی گردد به سال 1359،  یعنی 37 سال پیش . در آن سال  تحصیلی، به خصوص در نیمسال دوم تحصیلی سال 58-59 ، کشور دچار مشکلات سیاسی زیادی بود ، از جمله در سطح دانشگاه ها .

محیط دانشگاه ها شاهد  فعالیت گروه های متفاوت و متعدد دانشجویی و غیر دانشجویی، و بسیار پر تنش بود. در این شرایط  پر تنش یک ساله یا کمتر بعد از پیروزی انقلاب اسلامی  ، یادم می آ ید یکبارمرحوم  آیت الله هاشمی رفسنجانی  به عنوان یکی از اعضای برجسته شورای انقلاب در دانشگاه تبریز سخنرانی داشتند ، ولی گروه های دانشجویی مخالف با ایشان ،یا مخالف با بعضی مواضع نظام  نوپای آن زمان، در سخنرانی ایشان مشکلاتی ایجاد کردند و سخنرانی ایشان به هم خورد .

همین قضیه ، باعث شکل گیری فرایندی پدافندی از طرف گروه هایی از علاقه مندان به انقلاب اسلامی یا جمهوری اسلامی یا دوستداران شخص آقای رفسنجانی در آن دوره  در بسیاری از دانشگاه های کشور شد که این طرفداران و علاقه مندان عمدتاً در آن سالها در قالب تشکل های معروف  به "انجمن اسلامی دانشجویان" فعال بودند . به هر صورت ، بعد از این جریان،  انجمن های اسلامی سطح کشور عمدتا به مخالفت با گروه های دیگر مخالف برخاستند و با همکاری بعضی  نهادهای انقلاب اسلامی و بعضی  شخصیت های مذهبی و روحانی استانها تلاش هایی را  علیه دانشجویان و تشکل های عمدتا مارکسیست و کمونیست دانشگاه ها صورت دادند که  این ماجرا مجموعا با عنوان ماجرای "انقلاب فرهنگی در دانشگاه های ایران" شناخته می شود.

چند روز بعد از ماجرای دانشگاه تبریز ، در دانشگاه  جندی شاپور اهواز( تقریبا یک سال قبل از تغییر عنوان دانشگاه به "دانشگاه شهید چمران اهواز " ، و دو سه سال پیش از تفکیک دانشگاه  به  دو دانشگاه مستقل "دانشگاه شهید چمران اهواز" و" دانشگاه علوم پزشکی اهواز"، گروهی از دانشجویان طرفدار انقلاب اسلامی در دانشگاه برای دفاع از نظام نوپای جمهوری اسلامی  اقدام به برخورد با گروه های دانشجویی مخالف کردند. لازم به ذکر است که در آن ایام ، روزی آیت الله احمد جنتی (که دادستان انقلاب اسلامی خوزستان بودند) اقدام به برپایی نماز وحدت در محوطه دانشکده کشاورزی کردند که این مراسم به آشوب کشیده شد و پیامدهای  خونینی نیز در پی داشت  ،البته بررسی این ماجرا خودنیازمند مقاله ای است مستقل.

در ادامه این ماجرا که در چندین دانشگاه دیگر کشور رخ داد تعطیلی دو ساله دانشگاه ها  رقم خورد .  یکی از رهاوردها و دستاوردهای این دو سال تعطیلی ، پیدایش نهادی بود به نام" جهاد دانشگاهی خوزستان" . پایه گذاران این نهاد در دانشگاه در آن دوره، گروهی از دانشجویان  فعال مسلمان و طرفدار انقلاب اسلامی در آن دوره بودند. این افراد همه جوان هایی بودند آرمانگرا که در رده سنی 20-25  سال بودند و از دانشکده های مختلف و گروه های آموزشی مختلف.

از شاخص ترین افرادی که در شکل گیری جهاد دانشگاهی خوزستان  در آن زمان نقش داشتند بایستی از  افراد زیر نام برد : آقای حبیب موسوی جهرمی[دکتر حبیب موسوی جهرمی ، استاد بازنشسته دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران که اولین حکم ریاست جهاد دانشگاهی خوزستان در تاریخ 29/6 /1359 از سوی شورای عالی جهاد دانشگاهی کل کشور .به نام ایشان صادر شد] ، رحیم چینی پرداز [ دکتر رحیم چینی پرداز، استاد فعلی دانشکده علوم ریاضی و کامپیوتر دانشگاه شهید چمران اهواز] ، عباس بذرافکن [ از کارشناسان ارشد بازنشسته وزارت کشاورزی در تهران] ، موسی کلانتر هرمزی [دکتر کلانتر هرمزی که دارای مدرک دکترای داروسازی هستند ]، آقای نجف علی رضایی آباده[ عضو هیات علمی بازنشسته از گروه ادبیات فارسی  دانشگاه شهید چمران اهواز ] ، رضا اقتداری[ دکتر رضا اقتداری با مدرک دکترای داروسازی ] ،  حسن دادخواه [ عضو هیات علمی گروه زبان و  ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران ]،  حمید کهرام [ استاد انتقالی دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران به دانشگاه تهران، بعدها نماینده مجلس در دوره ششم و درحال حاضر از معاونان وزارت کشاورزی در دوره اقای دکتر روحانی]، آقای محسن مشعل [ کارمند  بازنشسته اداره آموزش دانشگاه تهران]، آقای محمود معلمی [ اهل اراک و در حال حاضر  کارشناس بازنشسته وزارت کشاورزی در تهران] و آقای  مجتبی مقبل الحسین[دکتر  مجتبی مقبل الحسین استاد بازنشسته گروه فیزیک] که در اواخر دهه هشتاد چندین سال  ریاست جهاد دانشگاهی خوزستان را برعهده داشت. 

 شایان ذکر است که زمانی که جهاد دانشگاهی شکل گرفت تا چند سال کارهای آن عمدتا به صورت شورایی اداره می شد. ضمنا ، به فاصله های اندکی،  افراد دیگری هم به این مجموعه اضافه شدند ، مثلاً آقای  محمدرضا روستایی [ دانشجوی رشته تاریخ  وبعدها کارشناس ارشد تاریخ] که بعدها سالها عهده دار معاونت فرهنگی  جهاد دانشگاهی خوزستان شدند.، یا آقای محمدرضا کربلایی معروف به کیانوش راد دانشجوی رشته تاریخ [ دکتر کیانوش راد فعلی، نماینده مجلس در دوره ششم  از اهواز و از اصلاح طلبان خوزستان ] که از افراد فعال آن دوره بودند و آقای رحمان سلیمانی که حدود ده سال پیوسته در جهاد دانشگاهی بودند، ولی بعدها به سازمانهای دیگری که در زمینه عمران خوزستان فعال هستند، منتقل شدند. 

به هر حال ، استخوان بندی اولیه پیدایش جهاد دانشگاهی این افراد بودند . در آن دوره  اولیه جهاد دانشگاهی،  در ده سال میان  59 تا 67-68 میشود گفت عمده ترین ابزار های مدیریتی دانشگاه های اهواز بعد از انقلاب فرهنگی در دست مجموعه مدیران جهاد دانشگاهی بود، در زمینه های مختلف برنامه ریزی کلان و جزئی،خواه مسائل فرهنگی و هنری و چه عزل و نصب ها و چه خدمات رسانی در زمینه های مختلف دیگر. نکته ای که باید اضافه کنم جهاد دانشگاهی از همان آغاز کار، از آنجا که براساس نقش چندین فرد یا جریان جوان مسلمان دانشگاهی شکل گرفته بود از همان آغاز به طور عام جهت گیری هایش به سمت نوعی برداشت از مفاهیم انقلاب یا اسلام بود که می توان گفت انقلابیون تحول خواه بودند، یا انقلابیونی بودندکه شاید بتوان با اصطلاح مثلاً اطلاح طلب مذهبی درون حاکمیتی از آنان نام برد ؛ یعنی  می توان گفت گروه  های افراطی و یا تندرو (به تعبیر  امروز) از اول  شکل گیری جهاد دانشگاهی درآین مجموعه  دست برتر را نداشتند. . به عبارت دیگر، می توان گفت خط اعتدال ازآغاز شاخص جهت گیری های عمومی فعالیت های جهاد دانشگاهی بوده است.

به هر حال ، بعد از آن دوره ای که حدود یک دهه به طول انجامید ، بخصوص  بعد از پایان دوره جنگ  تحمیلی و آغاز دوره ای که معروف  به" دوره سازندگی "  شد و دوره حاکمیت ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی،  به تدریج مسائل کشور دچار تحولاتی شد ، چه  به لحاظ سیاسی، فرهنگی،  و چه از نظر اجتماعی و اقتصادی ، که از جمله آنها می توان به محدود شدن اعمال قدرت جهاد دانشگاهی در دانشگاه های کشور اشاره کرد،  از جمله در دانشگاه شهید چمران اهواز . 

از جمله زیر مجموعه هایی که در جهاد دانشگاهی شکل گرفت کارگاهی بود با عنوان" کارگاه شیشه گری " که مسئولش آقای آخی بود  . ایشان  سال ها در این کارگاه کار می کردند و محصولاتی در چارچوب شیشه گری با دردسرها و مشکلات فراوان تهیه می کردند و به فروش می رساند ند ، و از لحاظ مالی به جهاد دانشگاهی کمک می شد. در مجموع ، در این دوران  مدیریت عالی  جهاد  دانشگاهی خوزستان ابتدا با آقای موسوی جهرمی سپس تا چند سال با آقای مهندس علی شکرالله زاده از دانشکده علوم و گروه شیمی بود . مهندس شکرالله زاده تا حدود سالها67-68 در راس جهاد بودند  و سپس به کرج انتقال یافتند .  برگزاری سمینارهای وحدت حوزه و دانشگاه و دو کنگره بررسی اندیشه و آثار استاد مطهری در همین برهه انجام شد.

   بعد از آن دوره ، دوره ریاست آقای  محمد رضا پورعابدی و  معاونشان اقای مجدالدین  اغاز شد ، که  این دو خوزستانی  را  می توان نسل دوم مدیران جهاد دانشگاهی خوزستان نامید . دوره مدیریت این دونیز حدود یک دهه به درازا انجامید، و اکنون  بیش از ده سال  است که این دوتن ازمسولان ارشد سازمان مرکزی جهاد در تهران هستند، آقای  دکتر پورعابدی دبیر هیات امنای عالی جهاد دانشگاهی کل کشور و آقای مجدالدین ریاست موسسه علمی- کاربردی کل کشور در جهاد. 

در دوره مدیریت پورعابدی _ مجد الدین یکی از تحولاتی که صورت گرفت راه اندازی مرکزی بود به نام "زبانکده جهاد دانشگاهی"  که با پیگیری های آقای الواری [از اعضای جهاد دانشگاهی و دانش آموخته رشته زبان انگلیسی و بعدها ریاست موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی خوزستان] ، و البته با مشورت مستقیم و اثرگذاری بسیار زیاد استاد عبدالرزاق حیاتی[مدیر گروه  وقت زبان  انگلیسی دانشکده ادبیات دانشگاه شهید چمران ] یا استاد اسماعیل بیت سباع حسینی و شخص بنده که از جلسات اول طرح و تصمیم  به شکل گیری این مرکز به صورت مشاور (و البته افتخاری)  با دوستان همکاری کردیم و این زبانکده به وجود آمد ، در ساختمانی بسیار کوچک از منازل اداره کل کشاورزی خوزستان ، کنار پیچ استادیوم تختی اهواز . ولی خوشبختانه این زبانکده آنچنان فعالیتش موثر بود که به تدریج طی سال های بعد به" مرکز آموزش عالی جهاد دانشگاهی خوزستان "  ارتقا یافت ،  حتی بعد از آن تبدیل شد به  یک دانشکده  و در حال حاضر یک دانشگاه و دارای چندین گروه آموزشی  مختلف و چند صد دانشجو در رشته های مختلف عمران، زبان انگلیسی یا معماری  و چندین رشته دیگر.

در ادامه فعالیت هایی که جهاد  بناچار باید در خارج از محیط دانشگاهی  انجام می داد ، در اوایل دهه هفتاد شکل گیری"داروخانه سیزده آبان" بود ؛ داروخانه ای که جهاد دانشگاهی با توجه به مشکلات کمبود دارو در اوایل دهه هفتاد در خیابان نادری راه اندازی کرد، بعد از آن نیز  در همان محل آز مایشگاهی راه اندازی شد و بعد یک درمانگاه. در هر صورت ، شکل گیری داروخانه، آزمایشگاه و درمانگاه جهاد دانشگاهی در اوایل دهه هفتاد از تحولات مهمی بود که  از لحاظ خدمات اجتماعی و یا درمانی و بهداشتی بسیار در استان خوزستان و حتی استانهای همجوار نقش  مثبتی داشت. البته من اسامی دقیق افرادی که در این زمینه نقش داشتند را حقیقتاٌ به یادم ندارم ، ولی امید است دوستان عضو رسمی و مدیران جهاد برای ثبت و ضبط در تاریخ   نام این عزیزان را  ااعلام  تا در پربارتر شدن این تاریخچه کمک شود.

 اندکی  بعد ، در اواسط دهه هشتاد یکی دیگر از زیر مجموعه های اثرگذار و مفید و موثر  جهاد دانشگاهی خوزستان به وجود آمد و  آن پیدایش " خبرگزاری دانشجویی ایسنا"  شاخه خوزستان بود که در طی حدود 15 سال اخیر ایسنای خوزستان در زمینه خبررسانی مربوط به استان خوزستان و خبرسازی و اطلاع رسانی حرف اول را می زند، چه  به لحاظ میزان مخاطب وچه از نظر  بهره برداری از اخبار و تحلیل های این زیر مجموعه جهاد در رسانه های استان و کشور. در شکل گیری این زیر مجموعه ،  آقای محمدرضا روستایی در دوران معاونت  فرهنگی موثر بود ، و از افراد شاخصی که به این مجموعه پیوستند و تا کنون نیز  مشغول هستند باید از آقای جلیل جعفری یزدی  نام برد که خود چهره ای است فعال فرهنگی و مترجم زبان انگلیسی  ودر  زمینه اخبار فرهنگی، هنری و سینما مشغول هستند. از دیگر زیر مجموعه های جهاد دانشگاهی در دهه هشتاد باید از موسسه کارآفرینی جهاد دانشگاهی  نام برد که در مورد شکل گیری آن آقای مهندس  لوری زاده موثر بودند و چند سال هم پیگیر بودند و بعدها به تهران منتقل شدند ، و بعد از ایشان هم خانم ندا شفیعی از کارکنان جهاد دانشگاهی این موسسه را مدیریت کردند. 

   فکر می کنم در اوایل دهه 90 یکی  دیگر از زیر مجموعه های جهاد دانشگاهی شکل گرفت و آن خبرگزاری قرانی جهاد بود به نام" ایکنا " که در شکل گیری و پیگیری مسائل مربوط به آن آقایان  محمد رضا روستایی و جلیل بیت مشعل[  معاون  فرهنگی فعلی و  از اعضای نسل سوم جهاد دانشگاهی] نقش داشتند و اکنون هم فعال هستند . در عین حال، فکر می کنم قبل از ایکنا در زمینه خدمات مهندسی موسسه ای در جهاد دانشگاهی به نام "بهنیان جنوب"  بوجود آمد  که امیدوارم عزیزانی که در شکل گیری این موسسه نقش  فعال داشتند اسامی شان و نوع فعالیت و نقش آنها بعدها بیشتر شناسانده شود چرا  که کمکی است ارزشمند. باز یکی دیگر از زیرمجموعه های جهاد دانشگاهی خوزستان" موسسه رویان" است و کار این موسسه از اواخر  دهه 1380 ارائه خدمات پزشکی به خصوص در درمان نازایی است که یکی از مشکلات بزرگی که خوزستان و بعضی استان های همجوار در مورد مسائل مرتبط نازایی وجود داشته و  هزینه های زیادی به مردم تحمیل می کرد این دوستان با شکل دادن به این موسسه پزشکی و خدمات رسانی پزشکی  بسیار مجهز توانستند نقش مهمی در کاهش مشکلات مردم استان خوزستان و استان های همجوار ایفا کنند. 

در هر حال ، نکاتی که بنده عرض کردم یک نمای کلی و عام از شکل گیری جهاد دانشگاهی  خوزستان بود و علل شکل گیری آن و تحولاتی که در دوره های متفاوت مدیریت آن صورت گرفت تا امروز که در این زمینه هایی که عرض کردم فعال است .  من حقیقتاً امیدوار هستم عزیزانی که در جهاد دانشگاهی هستند ، یا عزیزانی که در شکل گیری آن شرکت کردند و  اکثر آنهایی که  در حقیقت شورای اولیه عالی جهاد دانشگاهی  خوزستان با مدیریت دکتر حبیب موسوی جهرمی از  دانشکده علوم آب این را به وجود آوردند با آنها مصاحبه شود و خاطراتشان بازگو ، مکتوب و تکمیل شود و به عنوان یک کتابچه وزین در اختیار نسل فعلی جهاد دانشگاهی و یا مخاطباشان و علاقه مند به دانشگاه چمران اهواز و یا مسائل اهواز یا خوزستان شناسی  قرار گیرد و بتواند به تحلیل مسائل عمومی، فرهنگی سیاسی استان کمک شود.

همچنانکه اشاره کردم من به عنوان یک علاقه مند به این نهاد و به دلیل ارتباطی که با دوستانی که در این نهاد داشته ام، احساس می کنم در این زمینه کم کاری شده، و به همین دلیل به عنوان" فتح باب"  این نکات را عرض کردم . در پایان، امیدوارم دوستان دیگری به هر چه پربارتر کردن این تاریخچه برای آیندگان کمک کنند و  از از بین رفتن  یاد و خاطره  دهها نیروی خدمتگزار و این نهاد پیشگیری شود.