فرشته مرگ در آسمان آلوده

 آلودگي هوا يعني مرگ؛ فرقي نمي کند ايران باشد يا اروپا؛ تهران و زابل و اهواز باشد يا لندن و پاريس و رم. همين چند روز پيش بود که آژانس محيط زيست اتحاديه اروپا گزارش داد سالانه ۵۲۰ هزار نفر در کشورهاي اروپايي بر اثر مرگ زودرس ناشي از آلودگي شديد هوا، جان خود را از دست داده اند. روز گذشته هم در نشست خبري مسئولان با محوريت موضوع آلودگي هوا، گفته شد: «طبق آمار سازمان بهداشت جهاني مربوط به سال ۲۰۱۵ در ايران سالانه ۳۳ هزارو ۵۰۰ مرگ به دليل آلودگي هوا رخ مي دهد؛ يعني ۷۱ نفر در هر صد هزار نفر در کشور علت مرگشان آلودگي هواست». اين آمار را سرپرست گروه سلامت هواي وزارت بهداشت اعلام کرد.

نشست خبري روز گذشته معاون محيط انساني سازمان محيط زيست، سرپرست دفتر هوا و اقليم سازمان محيط زيست، مديرکل دفتر پايش هاي فراگير سازمان محيط زيست، معاون فني راهور ناجا، رئيس ستاد ملي حمل ونقل و سوخت، سرپرست گروه سلامت هواي وزارت بهداشت و مديرکل پيش بيني و هشدارهاي سريع سازمان هواشناسي کشور حضور داشتند و هر کدام از منظر تخصص و آمارهاي سازمان خود، نکاتي را مطرح کردند. به گفته مديران سازمان محيط زيست نمايندگان همه دستگاه هاي اصلي مرتبط با آلودگي هوا به اين نشست دعوت شده بودند؛ اما نمايندگان وزارت صنعت، وزارت نفت، سازمان شهرداري ها و دهياري هاي وزارت کشور و وزارت نيرو در اين جلسه غايب بودند.

    

 نتايج تحقيقات آژانس محيط زيست اروپا نشان مي دهد مرگ بارترين نوع آلودگي هوا مربوط به ذرات معلق در هواي آلوده بوده است. ذرات معلق به ريه ها نفوذ کرده و برخي از آنها وارد جريان خون مي شوند و مي توانند در درجه اول به کاهش عملکرد ريه تنفسي منجر شوند. از طرفي، طبق تحقيقات جديد وضعيت آلودگي هوا در سطح اروپا کمي بهتر شده است؛ اما پيامدهاي منفي آن همچنان به قوت خود باقي مانده و سلامتي شهروندان اروپا را به خطر انداخته است. طبق تحقيقات جديد در اروپا، ذرات معلق در مناطق شهري بيشتر از مناطق ديگر است. حمل ونقل، کشاورزي، نيروگاه ها و کارخانجات و همچنين مصرف شوفاژهاي خانگي مهم ترين منابع آلوده کننده هوا در کشورهاي اروپايي هستند. طبق تحقيقات آژانس محيط زيست، آلودگي در مناطق شهري هفت درصد افزايش داشته و بيشتر از استاندارد اروپا توليد شده است. در داخل شهرها نيز منبع بيشترين آلودگي ها خوروهاي گازوئيلي بوده اند.

    

در نشست خبري روز گذشته که در سازمان محيط زيست برگزار شد، مسعود تجريشي، معاون محيط انساني سازمان محيط زيست، گفت: با پوشيدن يک پيراهن بيشتر و کاهش يک درجه اي دماي منازل، نيازي به استفاده مازوت در نيروگاه ها نيست و آلودگي هوا به شکل محسوسي کاهش مي يابد. او با بيان اينکه بر اساس پيش بيني ها امسال زمستان سردي پيش رو خواهيم داشت، گفت: براي صرفه جويي در مصرف انرژي، به ويژه گاز طبيعي، به همراهي مردم نيازمنديم. اگر همه ما تنها يک يا دو درجه هواي محل کار يا سکونت خود را کاهش دهيم، نيروگاه هاي کشور نيازي به سوزاندن مازوت نخواهند داشت.

او افزود: ما به طور فصلي در کلان شهرها از پمپ بنزين ها نمونه مي گرفتيم. از حدود دو هفته پيش، رئيس سازمان محيط زيست دستور دادند اين بررسي را به صورت هفتگي انجام دهيم و برخي پارامترهايي را که تا الان اندازه گيري نمي شده نيز اندازه گيري کنيم. بر اساس نمودارها، برخي شهرهاي ما از نظر سوخت وضعيت مناسبي ندارند که البته تهران جزء اين استان ها نيست. ما از کشورهايي هستيم که مصرف انرژي خيلي بالايي داريم. به زمستان که مي رسيم، مصرف گاز افزايش مي يابد. صنعت ما هم نياز به گاز دارد. اتفاقي که هر سال مي افتد آن است که با اوج سرما، دولت ناگزير است براي اينکه نيروگاه ها برق را به مصارف خانگي برسانند سوخت برخي نيروگاه ها را از گاز به مازوت تغيير دهد و غباري که در هوا داريم افزايش پيدا مي کند.

معاون محيط انساني سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اينکه وزارت نفت به موضوع توزيع سوخت باکيفيت توجه ويژه اي داشته است، تصريح کرد: اگر در زمستان که با وارونگي هوا روبه رو هستيم، سوخت گاز نيروگاه ها تامين شود، مشکلات در اين فصل برطرف خواهد شد؛ البته در مکاتبه اي که با وزير نفت داشتيم، قول مساعد داد تا نيروگاه ها در زمستان از مازوت استفاده نکنند.

او افزود: وقتي در شهر تهران ۸/۸ ميليون جمعيت مستقر مي کنيم و ۵۴۰ هزار ماشين فقط در يک شبانه روز وارد شهر مي شوند و بدون درنظرگرفتن طرح هاي بالادستي به جاي اينکه کمک کنيد تقاضاي سفرهاي درون شهري غيرضروري افزايش پيدا کند، افزايش تقاضاي سفر را ايجاد کرديم و مثلا پل صدر را ساخته ايم بدون اينکه نيازي باشد؛ يعني سياست هاي ما با الگوي درستي پيش نرفته و سياست گذاري ها در راستاي سلامت شهروندان نبوده است و خود را در عمل انجام شده قرار داده ايم و اکنون شهري داريم که بار اکولوژيکي آن به هيچ وجه پاسخ گوي اين وضعيت نيست.

     تجريشي گفت: ما سالانه بيش از ۳۰۰ هزار خودرو اسقاط مي کنيم؛ اما از آن سو بيش از يک ميليون خودرو اضافه مي شود و هيچ مديريتي نمي تواند پاسخ گوي اين تبعات باشد.

    

ديگر عضو حاضر در اين نشست، سرپرست گروه سلامت هواي وزارت بهداشت بود که در سخنان خود گفت: آلودگي هوا، پنجمين عامل مرگ در دنيا شناخته شده است و آلودگي هواي آزاد يا ذرات معلق در هوا عامل مرگ ۴/۲ ميليون نفر در دنيا بوده است. طبق آمار سازمان بهداشت جهاني مربوط به سال ۲۰۱۵ در ايران سالانه ۳۳هزارو ۵۰۰ مرگ به دليل آلودگي هوا رخ مي دهد. يعني ۷۱ نفر در هر صد هزار نفر در کشور علت مرگشان آلودگي هواست.

عباس شاهسوني اظهار كرد: طبق آخرين گزارش سازمان بهداشت جهاني در سال ۲۰۱۷، ۲۳ درصد از مرگ هايي که رخ مي دهد به مسائل محيط زيستي مرتبط است. مهم ترين عامل محيطي هم آلودگي هواست. دليل دو سوم اين ميزان مرگ بيماري هاي غيرواگير مثل سکته قلبي و بيماري هاي عروقي است و در کشور ما هم اين موضوع مهم ترين عامل مرگ ومير است.

او يادآور شد: طبق مصوبه هيئت وزيران يکي از وظايف نظارتي وزارت بهداشت محاسبه مرگ هاي مرتبط با آلودگي هواست که از ابتداي سال ۱۳۹۴ اين وظيفه را انجام مي دهيم. داده هاي مربوط به آلودگي هوا را از سازمان محيط زيست مي گيريم؛ در سال ۱۳۹۵ به محاسبه مرگ هاي منتسب به آلودگي هوا اقدام کرديم و طبق برآورد ما با توجه به داده هاي سازمان محيط زيست ميانگين غلظت ذرات زير ٥/٢ ميکرون در ۲۵ شهر کشور ۳۱/۷ ميکروگرم بر متر مکعب است که اين روند کاهشي بوده و نسبت به چهار سال گذشته اش از ۳۹ به ۳۱/۷ رسيده ايم. روند رو به کاهش بوده اما ما همچنان سه برابر نسبت به غلظت مورد نظر رهنمود سازمان بهداشت جهاني فاصله داريم که بر آن اساس غلظت بايد حدود ۱۰ باشد، اما در کشور ما ۳۱/۷ است. اين آمار مربوط به جمعيت حدود ۳۰ ميليون نفر در ۲۵ شهر کشور است. در سال در کشور حدود ۳۶۰ هزار مرگ داريم که از اين تعداد در سال ۱۳۹۴، ۱۲هزارو ۷۹۸ مرگ مرتبط با ذرات زير ۲/۵ ميکرون داشته ايم.

    

معاون فني مهندسي و خدمات ترافيک پليس راهور هم در اين نشست روي موضوع توليد خودرو دست گذاشت و گفت: توليد خودروهاي پرمصرف داخلي که مربوط به چهار شرکت بودند، با لغو مصوبه دولت با فشار خودروسازان از سر گرفته شده است. سرهنگ روحي افزود: سال گذشته بحث شماره گذاري خودروهاي سنگين و نيمه سنگين به شرط داشتن استانداردهاي لازم را داشتيم که از ابتداي مهرماه سال گذشته براي خودروهاي سنگين درون شهري اقدام شد و شماره گذاري منوط به تجهيزات لازم شد، درباره موتورسيکلت هاي کاربراتوري هم شماره گذاري متوقف شد مگر آنهايي که موتورشان پيش از اين مصوبه توليد و وارد شده بود.روحي تاکيد کرد: موتورهاي انژکتوري حدود ۳۰ هزار دستگاه و موتورهاي کاربراتوري کمتر از هزار دستگاه شماره گذاري شده و به دنبال آن هستيم که به سمت موتورهاي برقي و با سوخت پاک برويم. گفته مي شود در شهر تهران ۸۰ درصد آلايندگي به منابع آلاينده مربوط است. سال گذشته بيش از حدود يک ونيم ميليون خودرو شماره گذاري کرديم و کمتر از يک دهم آن اسقاط شده اند. وي گفت: مهم ترين کاري که بايد بکنيم آن است که خودروهاي موجود را که آلايندگي ايجاد مي کنند، از چرخه خارج کنيم.

    

 مسعود زندي، سرپرست دفتر ملي هوا، در نشست خبري معاونت محيط زيست انساني سازمان حفاظت محيط زيست با محوريت موضوع آلودگي هوا گفت: اقدام هاي خوبي انجام شد که نتايج آن در بهبود شاخص آلودگي هوا مشخص است، به شکلي که تا اول آبان امسال ۱۰ روز هواي پاک، ۱۸۵ روز هواي سالم و ۲۱ روز شرايط ناسالم براي گروه هاي حساس داشتيم و اين رکوردي است که نسبت به سال هاي گذشته تا به امروز بهترين شرايط بوده است. زندي افزود: البته آنچه براي همه ما اهميت دارد، نيمه دوم سال است که با آلودگي بيشتر هوا روبه رو خواهيم شد. موضوعي که با جديت دنبال مي کنيم سوخت مورد نياز کلان شهرهاست که تلاش مي کنيم با شرايط استاندارد توليد شود. در برخي موارد نتايج بيشتر از ميزان استاندارد بوده است.

سرپرست دفتر ملي هوا گفت: در بحث نيروگاه ها روزانه حدود ۱۶۰ ميليون ليتر سوخت در نيروگاه ها استفاده مي کنيم که قبلا ۹۰ ميليون ليتر آن گاز بود که امروز به حدود ۱۳۰ ميليون ليتر رسيده است. در بحث نوسازي خودروهاي فرسوده سال گذشته ۵۰ هزار تاکسي از چرخه تردد خارج شد و تلاش ما اين است که امسال ۹۰ هزار تاکسي تکميل شود.

وي اظهار کرد: تلاش مي کنيم مشکلاتي که در بحث تسهيلات بانکي در اين زمينه هست رفع شود. اصل قضيه آلودگي خودروهاي در حال تردد است و نه خودروهاي جديد و به ويژه کاميون هايي که شبانه تردد مي کنند و اتوبوس هايي که زير نظر شهرداري فعاليت مي کنند و فرسوده هستند.

زندي گفت: مراجعات به معاينه فني از ۲۰ درصد به ۸۰ درصد افزايش پيدا کرده است و امسال حدود تازه مجاز معاينه فني را هم اعلام کرده ايم. الان با اين حدود تازه ۱۵ درصد ردي معاينه فني به ۳۰ درصد افزايش پيدا کرده و نشان مي دهد حدود مجاز جديد تاثيرگذار بوده است. مديرکل دفتر پايش فراگير سازمان حفاظت محيط زيست هم در اين نشست از راه اندازي سامانه پايش کيفيت هواي کشور خبر داد و گفت: براساس تصميمات جديد، سازمان حفاظت محيط زيست مکلف شده پايش کيفيت سوخت را هر دو هفته يک بار انجام دهد و علاوه بر پارامترهاي آروماتيک و بنزن، ميزان گوگرد را سنجش کند.

شينا انصاري با اشاره به اينکه ۱۹۰ ايستگاه پايش کيفي هوا در ۳۱ استان کشور مستقر هستند، گفت: هدف از ايجاد ايستگاه هاي پايش کيفي هوا، اطلاع رساني شاخص هاي دقيق هوا به شهروندان است. افزون بر اين نتايج اين پايش ها مي تواند مبناي تصميم گيري هاي کلان مديريتي قرارگيرد.

احد وظيفه، مديرکل پيش بيني و هشدارهاي سريع سازمان هواشناسي کشور نيز فروکش کردن گردوخاک در سال هاي اخير را علت کاهش ميزان غلظت ذرات معلق دانست و گفت: نبايد به کاهش ذرات معلق در سال هاي گذشته خوش بين باشيم، چراکه علت اين کاهش، کم شدن توفان هاي گردوغبار در سال هاي پيش بوده است نه کارهاي اجرائي انجام شده.