دوران جاهلیت ،نشانه ها و معیارها

شوشان – سید رسول موسوی : جاهلیت به مفهوم امروز دورانی است که زندگی مردم از ارزشهای عالی و معقول و موازین فرهنگی و منطقی و باورهای معنوی و امیدوار کننده تهی است واژه جاهلیت برای اولین بار به وسیله قرآن و در خصوص زندگی مردمان قبل از بعثت پیامبر اکرم اسلام به کار رفته است از این روز برخی حدود جاهلیت را پیش از اسلام و از 150 تا 250 سال قبل از بعثت و محدوده مکانی آن را شبه جزیره عربستان دانسته اند اما این دومسئله با توجه به شیوه بخورد و بیان قرآن و دیگر منابع اسلامی در خور تامل است بنابراین بعید است که بتوان جاهلیت را به نام زمان مردم قبیله و یا گروهی خاص دانست اما با بررسی شواهد و قرائن تاریخی و اسلامی قرآن سیره پیامبر اکرم و نهج البلاغه محدوده زمانی و مکانی یاد شده مصداق کامل جاهلیت است زیرا بیشتر مردم این منطقه با اینکه در سرزمین شیخ انبیاء و بزرگترین صاحب اندیشه توحیدی چون ابراهیم خلیل زندگی میکردند دچار شرک و تاریک اندیشی بودند قرآن 4 مصداق روشن برای جاهلیت بیان کرده است که عبارتند از :

1- حکم جاهلیت یعنی پیروی از حکومت و حکم ناحق، رفتار خلاف قانون الهی و متنی بر هوا و هوس و روی گردانی از دستورات الهی ، که مورد نهی قرار گرفته است (حکم الجاهلیه) آیه 5 سوره مائده

2- بی توجهی به وعده وعیدهای خداوند  و بد اندیشی درباره افعال الهی که درباره گروهی از یاران پیامبر است که با اکراه و نفاق در جنگ احد شرکت کرده بودند یظنون ظن الجاهلیه آیه 154 /2/ال عمران

3- بی پروایی زنان در جامعه و نمایاندن زیور و آرایش های زنانه که در هشدار به زنان پیامبر و جلوه گری آنان است تبرج جاهلیه آیه 33/3/احزاب

4- تاکید بر خواسته های نا به جا تعصب درباره آگاهی های ناچیز و جانبداری بی دلیل از عقاید و اندیشه ها حمیه الجاهلیه آیه 48 سوره فتح

بنابراین دوران جاهلیت از نظر قرآن دورانی است که زندگی مردم از ارزشهای معقول، موازین فرهنگی، منطقی و باورهای معنوی امیدوارکننده تهی باشد همانطوریکه می دانید واژه جاهلیت نخستین بار به وسیله قرآن و در خصوص زندگی مردمان قبل از بعثت به کار رفته است از این روی برخی حدود زمانی روزگار جاهلیت پیش از اسلام را 150 تا 200 سال قبل از بعثت و محدوده مکانی آن را شبه جزیره عربستان دانسته اند .

نمودهای جاهلیت از نظر علی (ع) : از نظر امام علی (ع) لجاجت در برابر حق حمیت و تعصب بی جا و شیطانی خودپسندی و منحط گذشته بودن و پیروی از پیشوایان ستمگر که براساس تعصب غرور ترک اندیشه ودین فهمی به کار بردن گوهر خرد در خداشناسی از نمودهای جاهلیت معرفی نموده است.

در بحث از عقاید جاهلی که در قرآن بدان تصریح شده است در کنار بت پرستی که کیش اغلب مردم جزیره العرب بوده است یکی دیگر از عقاید خرافی مشرکان این بوده که می گفتند ما بت ها را نمی پرستیم مگر از آن روی که ما را به خداوند نزدیک می کنند خوردن مردار، گوشت خوک، خون، نیم خورده حیوان درنده همه احکامی است که در دوران جاهلیت روا بوده است و قرآن کریم آنها را حرام و منع کرده است موضوع جاهلیت در قرآن سوره ها و آیات بشرح زیر آمده است:

سوره فرقان آیه 63 - سوره مائده آیه 5 - سوره آل عمران آیه 154- سوره احزاب آیه 33- سوره فتح آیه 26- سوره زمر آیه 3 - سوره آیه 101 و 100 - سوره نحل آیه 16 - سوره نجم آیه 21- سوره جاثیه آیه 26- سوره بقره آیه 173 - سوره مائده آیه 3 - سوره توبه آیه 37 - سوره آیه 200 - سوره انفال آیه 35 - سوره اسراءآیه 31 و در نهج البلاغه خطبه 166 و 192 و خطبه 89

نشانه ها و معیارهای جاهلیت به طور خلاصه :

در قومیت محوری بیان میشود و شامل شرک و بت پرستی ، بردگی، بی بند وباری زنان، تن دادن به ظلم، خشونت و غارت گری، کمیت گرائی، استبداد حکومت، تقلید کورکورانه، طلاق ظالمانه، قمار بازی، ربا خواری و فرزند کشی (کشتن دختران در صدر اسلام)