حاج آقا خرمگس داستان ناتمام دیروز ، امروز و فردا

شوشان – ابراهیم زنگنه :

مجموعه ده قسمتی وقایع نگاری « حاج آقا خرمگس» بقلم ساده و شیوای دکتر محمد کیانوش راد از زوایای مختلف پیدا و پنهان آن قابل بررسی و در خور توجه می باشد.

شاید مهم‌ترین مباحث پیرامون این مجموعه ، موارد زیر باشد که می توان به تناسب و مقتضای بحث ، از هر موضوع ، شرح مختصری ارائه داد و اما موارد:

-اهمیت موضوع نگارش تاریخ بروایت خاطره به

- نوع و سبک نگارش تاریخ نگاری و خاطره نویسی

- نقش آفرینی افراد و گروهها در وقوع حوادث آنزمان

- نقش مکانی و منطقه ائی خوزستان در رخدادها و در گذر زمان

_ و بالاخره هدف غایی و نهائی نویسنده

می خواهم قبل از پرداختن به پنج مورد بالا بعنوان مقدمه بحث ، اشاره خیلی کوتاه به مطلبی در این زمینه داشته باشم و آن اینکه لازم و ضروری است تا دیگر افراد و شخصیت های مبارز قدیمی استان که در آنزمان در پهنه ی این استان و کشور ، فعالیت های اجتماعی ، سیاسی یا فرهنگی و حتی صنعتی و اقتصادی داشته اند با هر مرام و مسلکی نسبت به مکتوب نمودن مسائل و اتفاقات مختلف حداقل چند دهه قبل از انقلاب اسلامی اقدام و اهتمام جدی نمایند.

زیرا فراوانی نوشتارهای متعدد تاریخی کمک بسیار بزرگی به طیف وسیعی از جویندگان حقایق ، محققان و تحلیل گران مسائل تاریخی و... خواهد نمود.

اینجانب با ادای احترام به همه ی شخصیت ها و چهره‌های سیاسی ، مذهبی و مبارزاتی قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران و خوزستان چه آنهایی که رخ بر نقاب خاک نهاده و چه آنهایی که در قید حیات هستند که برایشان آرزوی سلامتی و موفقیت دارم. شخصیت های متعدد خیلی زیادی را می شناسم که اهل مبارزه و حاضر به پذیرش هر گونه خطر و فداکاری بوده و بهر دلیلی گمنام مانده اند!

چه جوانانی که بدست عناصر ساواک به طرق مختلف مظلومانه شکنجه و شهید گشته و از آنها تاکنون هم هیچ نام و نشانی پیدا نخواهید کرد اعم

از دانشجو ، استاد دانشگاه ، پزشک ، روحانی ، کارگر ، مذهبی و غیر مذهبی و همه‌ی اقشار . . .

اما خدا را شکر اکنون جمع زیادی از این چهره های ماندگار سیاسی اهل مبارزه در دهه‌های چهل و پنجاه در بین ما هستند. عده‌ای در گوشه ی عزلت و انزوا و گمنام و تعدادی نه چندان زیادی هم در صحنه های مختلف ملی و استانی ، محکم و استوار همچنان ایفای نقش مؤثر می کنند و البته وجود همه ی این عزیزان برای کشور و خوزستان پربرکت و مغتنم است.

در بین چنین چهره هایی محمد کیانوش راد ( کربلایی) بدلیل شروع دوران جوانی از ابتدای دهه پنجاه ، یک چهره متفاوت و دیگر است.

قصد ندارم در این مجال از صفات و ویژگی های شخصیتی ایشان چیز دیگری بنویسم. چون در یادداشتی که درچند وقت اخیر در خصوص ایشان نوشتم و در وب سایت تابانیوز منعکس گردید ، بخشی از آنها ٱورده شد. در اینجا فقط در یک جمله کوتاه به چند ویژگی نظم و انضباط ، وقت شناسی ، هوشمندی و حافظه خیلی قوی ، بسیار پرانرژی و در عین حال خیلی ساده و بدون تکلف ایشان اشاره می کنم تا بلکه بتوان راز تداوم حرکت اصلاح طلبی وی حداقل در همین بیست سال گذشته پی برد.

موضوع اول بحث  :

- اهمیت موضوع نگارش تاریخ بروایت خاطره

ترسیم جو کاملا بسته و اختناق رژيم گذشته در سه دهه ی ۳۰ ، ۴۰ و ۵۰ و دسته بندی های سیاسی متأثر از سه جریان عمده ی فکری یعنی: ۱ - مجموعه جریانات اسلامی ٢ - جریان های وابسته به سیستم های غرب و ۳ - جریان خیلی قوی کمونیست و نفوذ تفکر مارکسیسم در بین قشرهای اجتماعی و دانشگاهی بخصوص نسل جوان و مشکلات پیرامون مبارزه با رژیم گذشته برای نسل جوان امروز شاید بنوعی غیرقابل باور باشد. زیرا اطلاعات و اخبار دست اول آنروز تقریبا یا موجود نیست یا خیلی ناقص است و از آنها تعریف درستی از فضای آنموقع بدست نمی دهد.

مجموعه تحلیلی داستان حاج آقا خرمگس حاوی نکات بسیار بدیع و ظریف است که ذهن خواننده کنجکاو خود را بطور طبیعی وادار می کند تا نحوه ی شکل گیری گروه های مختلف سیاسی مبارز ، نوع و میزان ارتباط آنها ، رعايت اصول حاکم بر مبارزه و مرزبندی گروه های مذهبی با غیرمذهبی ها و همچنین تفاوت اساسی شیوه‌های مبارزه مثل تشکیلات های چریکی و مسلحانه گروه های مذهبی و غیرمذهبی پی ببرد و در نهایت ارتباط گروه های مبارز مذهبی با مشی مسلحانه مثل (دو گروه خوزستانی موحدین و منصورون که بعد از انقلاب از فضای سیاسی کشور غایب و محو شده اند) با روحانیون و رهبران مذهبی سیاسی کشور و در رأس آنها حضرت امام خمینی (ره) و نحوه‌ی ارتباطات درون گروهی آنها در شهرستان های استان و در سطح کشور را روشن و مشخص می‌کند و بسیاری نکات دیگر از ویژگی های بارز این روایت تاریخی است که در دل آن نهفته است..

کیانوش راد هوشمندانه با روایتی ساده از سیر تاریخی برخی وقایع و حوادث اتفاق افتاده را در قالب یک داستان اما واقعی شرح و بسط می‌دهد و اهمیت آنرا برای آیندگان و نسل‌های جوانی که بخواهند حرکت های اجتماعی یا

سیاسی هدفمند و در چارچوب های نظامند و مشخص داشته باشند براحتی تعریف و به تصویر کشیده است.

موضوع دوم بحث  :

- نوع و سبک نگارش تاریخ نگاری و خاطره نویسی

آقای کیانوش راد با استعانت از حافظه تاریخی و پردازشگر خود و بر اساس گفتگوهای طولاني و مداوم با جمع زیادی از دوستان قدیمی سعی و تلاش زیادی کرده تا قالب و محتوای این قصه ی ناتمام نسل‌ مبارز دیروز را که هدفشان رهایی ایران از چنگال ظلم و استبداد رژيم گذشته بوده است با رعایت اصل امانت داری و انصاف حتی در مورد برخی دوستان قدیمی و شخصیت های سیاسی و مذهبی که هم اکنون در سطح کشور و استان عهده‌دار امور مهم و بالایی هستند و با ایشان دارای اختلاف دیدگاهی در خیلی زمینه ها هستند آنچه که حق بود و واقعیت داشته با ذکر جزئیات در این مجموعه بياورد.

در صورتی که در مکتوبات و یادداشت های طیف اصولگرا و مخالف آقای کیانوش راد و همفکران ایشان جانب انصاف رعایت نشده و موارد ناچسب زیادی بایشان نسبت داده‌اند که بطور قطع محل تأمل و بررسی مجدد است شاید باعث تغییر نگرش در برخی گفتار و رفتارهای گذشته آن دوستان قدیمی ایشان گردد.

سبک و سیاق خاطرات مجموعه حاج آقا خرمگس در نوع خود بدیع و نوآورانه است چرا که آغاز و پایان آن سیری طبیعی تؤام با عناصر محیطی و انسانی نظير شرایط آب و هوایی در شهرهای استان ، شبهای دل انگیز لب کارون و شرجی آبادان ، آهنگهای عاشقانه و روابط عاطفی و انسانی هرکدام از عناصر داستان ، گفتگوها و محل قرارها ، محیط دانشگاه و دانشکده و استواری بر روی عقاید ، پیوندها و جدایی ها باعث جذابیت خاص و کشش افراد کنجکاو و علاقمند به داستان گشته است و نکته آخر در این مورد رگه‌هایی از ماجراجویی‌ها در متن آن دیده می‌شود.

موضوع سوم بحث :

- نقش آفرینی افراد و گروه ها در وقوع حوادث آن زمان

کیانوش راد با مراجعه به حافظه تاریخی خود داستان افراد و گروه های زیادی را تصویر کشید که بطور طبیعی دارای پیمان و ائتلاف های نانوشته بوده و متعهدانه در کنار هم فعالیت های سیاسی و مبارزاتی داشته‌اند.

آنچه در تمام متن داستان بخوبي بدان پرداخته شد ، تبارشناسی جریانات فکری موجود آن دوران ، وجه تشابه و تمایز و خطوط مرزبندی شده بین آنها و میزان تأثیرگذاری و ایفای نقش هر کدام در مسیر مبارزه است.

نقش گروههای مذهبی و حوزه نفوذ آنها در بین اقشار جامعه ی آنروز شهرها و سایر نقاط استان و کشور باتوجه به بافت غالب سنتی - مذهبی ، محدودیت های امکاناتی و ارتباطی و محیط فوق امنیتی و رعب آور تحت سیطره و سلطه دستگاه‌های امنیتی (ساواک) و اینکه همه ی مذهبی های آنزمان بدون توجه به اختلافات موجود فکری در راه و مشی مبارزه ، فداکارانه و صمیمی همدیگر را یاری و کمک کرده و آنروزها وجود اختلافات بصورت طبیعی پذیرفته شده بود و کمترین نقش را در فرایند مبارزه داشت. چیزی که متأسّفانه و شوربختانه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ، بعد از جنگ تحمیلی هشت ساله و دهه ی دوم انقلاب بلای جان نیروهای انقلابی و مذهبی (مبارزان مذهبی دیروز) درون نظام جمهوری اسلامی گردیده و چنان شمشیر بروی هم بسته اند که نگو و نپرس!!!؟

و باز متأسفانه در دهه های هفتاد و هشتاد تا به امروز بازار انواع انگ و اتهام زنی در فضای سیاسی کشور سکه ی رایج و رایگان جناحهای سیاسی گردیده و چنان کمر به حذف یکدیگر بسته اند که آن سرش ناپیداست.

و نکته آخر در شرح این مبحث ، سؤال و جمله معترضه در این خصوص که چرا در فضا و سپهر سیاسی امروز کشور گوهر اخلاق کم فروغ و تقریباً گمگشته است! ؟

به چه قیمت و بهائی!؟ و امروز دستاورد چنین فضای نابرادری و کینه توزانه آب به آسیاب کدام دشمن قداره بند ایرانِ تنهاییِ بدون یاور در جزیرهٔ ناامن منطقه خاورمیانه و دنیای سراسر جنگ و خونریزی می ریزد؟؟!

در ضمن ، لازم به ذکر است محمد کیانوش راد نقش مهم و برجسته روحانیت انقلابی و محوریت آنها در پیشبرد اهداف و برنامه های مبارزه علیه رژیم پهلوی را بخوبی و بدون اغماض و اغراق تعریف کرده است.

موضوع چهارم بحث :

- نقش مکانی و منطقه ائی خوزستان و شهر اهواز در رخدادها و در گذر زمان

موقعیت خاص جغرافیایی و منطقه ائی خوزستان و نقش چهار راهی آن در منطقه خاورمیانه و آسیا (مرزهای خشکی ، دریائی ، هوائی و ارتباط بین المللی) وجود و نقش بی نظیر اقتصادی آن و سایر فرصت ها و امکانات اجتماعی ، فرهنگی ، مذهبی و تنوع انسانی و زیستگاه اقوام بزرگ ریشه دار از دیرباز و در طول تاریخ ، سرزمین خوزستان را از مناطق و محیط پیرامون آن کاملا متفاوت و متمایز نموده است. همین ویژگی های منحصر به فرد استان نیز سبب و باعث گردیده تا خوزستان همواره از محورهای اصلی و از خاستگاه های مهم مبارزه و جولانگاه افراد و گروه های مبارز باشد.

وقوع حوادث و رخدادهای مهم در یکصد سال اخیر ، نظیر کشف نفت در این سرزمین و ورود این مایع َسیاه به معادلات و معاملات جهانی ، جنگ های مختلف منطقه ائی و بين المللي ، پیروزی انقلاب اسلامی و بالاخره جنگ تحمیلی هشت ساله رژیم بعث عراق علیه کشورمان ، اشغال و تصرف بخش مهمی از سرزمین خوزستان و سایر نقاط کشور و همچنین شرایط پس از جنگ و امروز این استان همه و همه بیانگر اهمیت و جایگاه خاص و موقعیت بی نظیر و منحصر به فرد این مکان فوق العاده ارزشمند است.

امام خمینی (ره) فرمودند : " خوزستان دین خود را به اسلام ادا کرد. "

رهبر معظم انقلاب اسلامی و همه ی مسئولین و سران نظام جمهوری اسلامی در خصوص این استان بیانات بسیار زیبا و عالی داشته و دارند و بطور قطع و یقین این سخنان و دیدگاه ها اعتقاد قلبی و عقلی این بزرگواران است و همچنین در نظام برنامه های توسعه و عمرانی ملی میان و بلند مدت ، بخش بزرگی از برنامه ها و اختصاص قسمتی از اعتبارات کلان ملی و استانی برای خوزستان تدوين و نگارش شده و می‌شود لذا مع الاسف شرایط و اوضاع و احوال فعلی استان خوزستان چنان درهم شکسته و درهم ریخته است و مشکلات متعدد و ویرانگر بسیار زیادی بر پیکره مجروح و رنجور این بخش از سرزمین ایران و اسلام چنبره زده و مستولی گشته است که برای مسئولین امر و عالی کشور جای تأمل جدی و سؤال؟! است!

آیا در خوزستان که محل ثروت اول و آخر ایران یعنی در واقع دسته چک نقد مسؤلان دیروز و امروز بوده و هست ، چقدر به اوضاع نابسامان آن رسیدگی شده است؟

سؤال در این خصوص بسیار است ، فقط امیدوارم کسانی که در حق خوزستان و مردم آن دانسته یا ندانسته، ظلم مضاعف روا داشته و سبب عقب ماندگی هرچه بیشتر آن شده و می‌شوند نزد خدای متعال ، محکمه وجدان ، آیندگان این مرز و بوم و روز نزدیک قیامت جوابی برای اعمال خود را داشته باشند.

 سیر مهاجرت های انسانی بسوی دیگر استان های کشور روز به روز در حال افزایش است. نابودی طبیعت خوزستان و بر هم خوردن تعادل زیست بوم های آن شرایط زندگی در این استان را هر روز سخت تر و دشوار تر کرده است.

در کنار همه ی عوامل و علل اساسی گفته ‌ شده ، اصلی ترین و علت العلل همه ی

عقب ماندگی و توسعه نیافتگی خوزستان عدم مدیریت مؤثر ، کارآمد ، دانامحور و عدم ثبات مدیریت است.

متأسّفانه این استان محل جولانگاه مدیریت های فرقه ائی ، باندی و کم تجربه است. مدیران آن برای دستیابی به هر مقام و منصبی و حفظ میز ریاست شان تن به انواع و اقسام معاملات مشروع و نامشروع می دهند.بقول نامعروف مصطح در گویش روزانه این دیار غریب ِ آشنا " خوزستان شده پل و نردبان رشد و ترقی انواع مدیران کم بنیه"

اختلافات بیهوده سیاسی و طناب کشی های بیخود و جهت افراد کم مایه و ناآگاه و خرده مطالبات اقوام ساکن استان موجب گردیده تا همیشه عده‌ای از آب گل آلود شده موجود ماهی خویش را صید نمایند.

خوزستان به ثبات ، امنیت ، آرامش ، توجه اساسی نیاز دارد و در کنار آن نیازمند مدیریت صالح ، سالم ، پویا ، مانا ، کارآمد و برنامه محور است تا چون نگینی درخشان و تابناک نقش اساسی و ملی خود را به احسن وجه به منصه ظهور برساند

موضوع پنجم و آخر بحث :

 _ و بالاخره هدف غایی و نهائی نویسنده

آقای دکتر محمد کیانوش راد با عمری نزدیک به شصت سال و با کوله باری از علم و دانش و تجربه

، صاحب منصب سیاسی دهه ی اول انقلاب ، داراي سابقه یکدوره چهارساله نماینده اول مردم شریف شهرستان اهواز (اکنون شده چهار ‌ شهرستان) ، استاد دانشگاه و صاحب نظر در علوم سیاسی و اجتماعی در هر صورت دارای اندوخته ائی از خاطرات و تجارب تلخ و شیرین متعدد و متنوع بالای چهل سال است.

کیانوش راد امروز یا آدم مذهبی کربلایی دیروز ، یک انسان است ، دوستان زیادی دارد و همین قدر دارای مخالفینی در سطوح اجتماعی و مقام مختلف است.

واقعیت امر این بنده خدا ظاهر و باطنش همین است که هست! مثل هر انسانی دارای نقاط ضعف و قوت است. ممکن است خطا و اشتباهاتی هم داشته باشد.

بجز معصوم همه دچار لغزش و اشتباه می شوند.

هرکسی از ظن او شد یار او !

 مثل گذشته احساس می کند رسالتی دارد و برای آن رسالت خویش را موظف به انجام اموری می داند که نیازمند تلاش و کوشش مضاعف و هر چه بیشتر است.

یکی از کارهای صورت گرفته در کمتر از دو ماه گذشته همین مجموعه تحلیلی داستان حاج آقا خرمگس است.

نیت واقعی و درونی ایشان در تدوین روایت چنین داستانی را فقط خداوند متعال و خودش می‌داند و کس از سر و راز آن آگاه نیست.

اما همه آگاهان و فعالان عرصه های مختلف سیاسی و اجتماعی دیروز و امروز ایران زمین می دانند و اذعان دارند که آقای محمد کیانوش راد یک چهره و شخصیت تأثیرگذار سیاسی بامرام و مشی اصلاح طلبی در سطح کشور و لیدر اول حرکت اصلاح طلبان

خوزستان است و بطور قطع در این مسیر دارای اهداف و برنامه های مختلف است.

کیانوش راد سعی و تلاش دارد همانند یک عنصر مؤثر و پویای اصلاح طلب برای بهبود و ساماندهی اوضاع و احوال کشور و استانش و گذر از وضع موجود تا رسیدن به وضع مطلوب به راهکارهای

علمی و عملی دسترسی یافته و استراتژی مناسب در این باره اتخاذ نمايد.

ایشان جهت گیری امور در افق چشم انداز آینده را به مخاطبانش نشان داده و امیدوارانه ترسیم نقشه راه در مسیر حرکت اصلاحی خویش در سر می پروراند.

از طولانی شدن متن یادداشت کمال عذرخواهی و طلب بخشش دارم. ببخشید خیلی ببخشید.

ابراهیم زنگنه فعال اجتماعی و فرهنگی و کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار