شاخ‌های تلگرام به کدام پیام‌رسان کوچ کرده‌اند؟/ اینستاگرام برنده بازی سردرگمی مخاطبان از فیلترشدن تلگرام +اینفوگرافی

بعد از حرف و حدیث‌های فراوان درباره فیلتر شدن تلگرام که از ماه‌ها قبل شروع شده بود، سرانجام در روز دوشنبه دهم اردیبهشت دستور قضایی فیلتر این پیام‌رسان در کشور صادر شده و از روز بعد، به تدریج دسترسی به آن توسط ارائه‌دهندگان اینترنت و اپراتورهای موبایل مختل و قطع شد.

در این میان، پاسخ به سوالی که در مقاله قبل آن را مطرح کردیم همچنان در هاله‌ای ابهام قرار دارد: اینکه پیام‌رسان آینده ایران کدام پیام‌رسان خواهد بود؟

در این راستا، برای قرار گرفتن در فضای پرعضوترین کانال‌های فارسی زبان تلگرام، ابتدا این کانال‌ها را از لحاظ توزیع موضوعی بررسی می‌کنیم.در این گزارش تلاش می‌کنیم با بهره‌گیری از داده‌های استخراج شده از سامانه فضای مجازی پایشگر، به بررسی کانال‌های تلگرام تاثیرگذار (با بیش از یک میلیون عضو) پرداخته و تمایل آنها را به جایگزینی تلگرام با رسانه‌های دیگر مقایسه و تحلیل‌کنیم.

دسته‌بندی موضوعی پرطرفدارترین کانال‌های تلگرام

با بررسی بیش از 800 هزار کانال تلگرام فارسی زبان در سامانه فضای مجازی پایشگر، 35 کانال تلگرامی با بیش از یک میلیون عضو شناسایی شد که می‌توان آنها را در یک دسته‌بندی هفت‌گانه بصورت زیر طبقه‌بندی کرد:

همانطور که در شکل می‌بینیم، اکثریت کانال‌های پرطرفدار که بیش از ۵۵ میلیون عضو دارند مربوط به دسته سرگرمی هستند (31 درصد) که محتوای آنها مطالبی مانند طنز، دانستنی و داستان‌های کوتاه را شامل می‌شود.

کانال‌های خبری، دومین موضوع پرتکرار در کانال‌های با بیش از یک میلیون عضو هستند که با توجه به امکان دنبال و به اشتراک‌گذاری آسان خبرها در تلگرام، توجه گروه نسبتا بزرگی از کاربران این پیام‌رسان را به خود جلب کرده‌اند. تا جایی که 7 کانال خبری پرعضو تلگرام مجموعا 13,3 میلیون عضو دارند.

کانال‌های مربوط به اخبار اپلیکیشن‌ها (مانند اپلیکیشن‌های غیر رسمی تلگرام)، کانال‌های موسیقی، ورزشی و کانال‌های مرتبط با طب سنتی در رده‌های بعدی پرتکرارترین موضوعات کانال‌های پرطرفدار هستند.

حال که بیشتر با فضای کانال‌های با بیش از 10 هزار عضو تلگرام آشنا شدیم می‌توانیم با دید بازتری واکنش این کانال‌ها را به فیلترینگ تلگرام بررسی کنیم.

برای این منظور، حضور کانال‌های پرطرفدار در سایر رسانه‌ها را در زیر آورده‌ایم:

بررسی پرعضوترین کانال‌های تلگرام نشان می‌دهد که 63% از آنها تمایلی به رفتن از تلگرام نداشته و جایگزینی را برای مخاطبان خود معرفی نمی‌کنند. برای این موضوع دو دلیل عمده را می‌توان ذکر کرد.

دلیل اول، وابستگی برخی کانال‌ها به تلگرام است (مثلا اپلیکیشن‌های مربوط به تلگرام)؛

و دلیل دوم، که می‌توان آن را فراگیرتر از دلیل اول دانست، سرمایه‌گذاری مالی صاحبان کانال‌ها برای جمع‌آوری عضو و ایجاد یک کسب‌وکار در تلگرام است. هزینه‌ای که در قالب تبلیغات (و حتی گاهی خرید ممبر) و به امید ایجاد درآمد در بستر تلگرام انجام شده است (بررسی این موضوع چندان مشکل نیست و با استفاده از شاخص‌هایی مانند «تعداد بازدید به تعداد اعضا یا V/M» قابل سنجش است).

اینستاگرام؛ برنده بازی سردرگمی

در میان 37 درصد باقیمانده (یعنی 13 کانال، از 35 کانالِ بالای یک میلیون عضو) بیشترین میزان ارجاع به اینستاگرام است و 9 کانال صفحات خود در این شبکه اجتماعی را به مخاطبینشان معرفی می‌کنند.

این نکته نیز از این جهت قابل توجه به نظر می‌رسد که جو غالب در شبکه اجتماعی اینستاگرام، انتشار عکس با محتوای سرگرمی و مد بوده و طبیعتا برای کاربردهایی بجز سرگرمی (مانند خبری یا موسیقی) جذابیت چندانی نمی‌تواند داشته باشد.

از طرفی، به دلیل نوع نمایش پشت‌سرهم و تصادفی پست‌های اینستاگرام (طبق الگوریتم خاص این شرکت)، دنبال کردن یک صفحه در اینستاگرام بسیار سخت‌تر از دنبال‌کردن یک رسانه در بستر موسوم به کانال در پیام‌رسان‌هاست.

از دو مورد فوق و نیز مشابه بودن نسبی معرفی پیام‌رسان‌های سروش، گپ، بله، ایتا، آی‌گپ و بیسفون توسط کانال‌های گفته شده می‌توان اینطور نتیجه گرفت که صاحبان کانال‌های پرطرفدار تلگرامی – لااقل فعلا – سردرگم هستند و ترجیح می‌دهند مخاطبان خود را در کوتاه مدت، تا حد امکان در بستری نامرتبط و البته فراگیر، مانند اینستاگرام، یکجا جمع کنند، تا بعد از مدتی و با شفاف‌تر شدن سرنوشت پیام‌رسان آینده کشور، نسبت به حضور در آن پیام‌رسان و انتقال مخاطبان خود به آنجا اقدام کنند.