شهری که گربه های چاق دارد

زباله و دفع آن امروزه به يكي از مهمترين معضلات شهرهای بزرگ تبديل شده و اين موضوع در بسياري از كلانشهرهاي كشور مشكل اصلي شهرداران است و استفاده از راهكاراهاي جديد و شيوه‌هاي نوين براي بازيافت و دفع زباله‌هاي شهري جزء دغدغه‌هاي اصلي مديران شهري است.

مي‌گويند شهري كه گربه‌هاي چاق دارد، حتما زباله بيشتري هم توليد مي‌كند و شهر اهواز هم از اين معضل بي‌نصيب نمانده است و روزانه ميزان بسيار زيادي زباله شهري در اين شهر توليد مي‌شود و در چنين شرايطي يافتن راهكاري مناسب براي دفع اصولي اين زباله‌ها و بازيافت مناسب آنها به دغدغه اصلي شهرداري اهواز تبديل شده است.

برومي" منطقه معروفي است و تقريبا همه شهروندان اهوازي نام آن را شنيده‌اند. زباله‌هاي شهر اهواز از سال 1367 تاكنون در اين منطقه دفن مي شوند و برومي اكنون تقريبا مملو از پسماندهايي است كه شهروندان اهوازي روزانه آنها را توليد مي‌كنند. با توجه به شرايط نامناسب اين منطقه و همچنين اشباع شدن آن از زباله، شهرداري اهواز به فكر اختصاص مكاني ديگر براي دفع زباله‌هاي شهري و استفاده از روش‌هايی نوين براي بازيافت پسماندهاي شهري است و  منطقه "سفيره" واقع در 25 كيلومتري شهر اهواز براي اين امر در نظر گرفته شده است.

زباله‌دان جديد شهر اهواز حدود 125 هكتار وسعت دارد و در اين محل تلاش شده با استفاده از تكنولوژي‌هاي روز دنيا و همچنين به‌كارگيري سيستم‌هاي پيشرفته، ميزان زباله‌ دفني به حداقل برسد؛ اين محدوده براي دفن زباله‌هاي شهر اهواز تا 20 سال آينده در نظر گرفته شده است و به همين دليل چاره‌‌اي نيست جز اينكه ميزان زباله توليدي كاهش يابد و يا اينكه با استفاده از روش‌هايي نوين، دفع پسماندها به روشي ديگر انجام شود.

محمدسعيد گلابكش‌زاده، مديرعامل سازمان مديريت پسماند شهرداري اهواز در گفت‌وگو با خبرنگار ايسناي خوزستان درباره سايت جديد دفع پسماندهاي شهر اهواز مي‌گويد: "سايت جديد دفع پسماند در زمين‌ محصور شده‌اي به مساحت 125 هكتار در 25 كيلومتري شهر اهواز قرار دارد. اين زمين جزء اراضي ملي است كه استانداري خوزستان مجوز بهره‌برداري از آن را به مدت 20 سال به سازمان مديريت پسماند شهرداري اهواز داده است. 10 هكتار از اين زمين براي كارخانه تفكيك زباله، سه هكتار براي بازيافت پلاستيك، سه هكتار براي بازيافت كاغذ و مقوا، سه هكتار براي بازيافت مواد PET، 10 هكتار براي كارخانه زباله‌سوز و حدود 100 هكتار براي دفن زباله اختصاص يافته است."

وي درباره نحوه فعاليت كارخانه تفكيك پسماند توضیح می دهد: "‌در اين كارخانه ماشين‌هاي حامل زباله پس عبور از روي باسكول وارد كارخانه مي‌شوند و همه زباله‌هاي تر و خشك تفكيك نشده بر سكوي كارخانه قرار مي‌گيرند. در اين كارخانه با استفاده از سرندهايي با ظرفيت تفكيك 300 تن زباله در هر شيفت‌كاري، پسماندها تفكيك شده و در قفسه‌هاي مخصوص ريخته مي‌شوند. پس از تفكيك پسماندهاي خشك، پسماندهاي بي‌ارزش جدا شده و با كاهش حجم تا 50 درصد به سلول‌هاي دفن فرستاده مي‌شوند. ظرفيت تفكيك زباله در اين كارخانه 1200 تن در دو شيفت ‌كاري است."

گلابكش‌زاده با بيان اينكه هدف از ايجاد اين كارخانه درآمدزايي نبوده و تنها براي حفظ محيط زيست راه‌اندازي مي‌شود، ادامه می دهد: "شهر اهواز از جمله شهرهايي است كه سطح آب‌هاي زيرزميني آن بسيار بالا است و اين نوع كارخانه براي چنين شهرهايي طراحي شده است. در اين سايت دفن مواد به صورت مهندسي بهداشتي "فوكوتوكا" انجام مي‌شود كه در اين روش امكان دفن زباله در عمق زمين وجود ندارد، زيرا در صورت دفن زباله در عمق زمين سفره آب‌هاي زيرزميني آلوده مي‌شود. در اين روش با ساخت سلول‌هاي دفن و بتون‌ريزي آن‌ها، پسماندها در ارتفاع دفن مي‌شود و بر روي هر دو متر پسماند يك متر خاك ريخته مي‌شود. در هر سلول به مساحت 150 در 350 متر، شش لايه پسماند دو متري و شش لايه خاك يك‌متري جاي مي‌گيرد و در نهايت هر سلول به تپه‌اي با ارتفاع 18 متر تبديل مي‌شود. در اين سلول‌ها شيرابه‌اي كه از هر لايه دو متري پسماند گرفته مي‌شود به صورت بيولوژيكي تصفيه مي‌شود؛ سپس با استفاده از سيستم چرخابي، شيرابه و هوا در لايه‌هاي پسماندهاي دفن شده جريان پيدا مي‌كند و از تركيب گازهاي گلخانه‌اي با اكسيژن گازهاي بي‌اثر توليد مي‌شود. شيرابه جمع‌آوري شده به حوضچه‌ها هدايت مي‌شود و با استفاده از سيستم چرخابي و پس از كاهش آلاينده‌ها و رسيدن به ميزان مجاز تعيين شده، براي آبياري فضاي سبز استفاده مي‌شود."

مديرعامل سازمان مديريت پسماند شهرداري اهواز می گوید: "در اين سايت 10 سلول ساخته مي‌شود كه هر سلول تقريبا براي شش ماه جوابگو است. البته با راه‌اندازي كارخانه زباله‌سوز از هر سلول به مدت دو سال مي‌توان استفاده كرد. سلول‌ها پس از پر شدن به تپه‌هايي تبديل مي‌شوند كه اين تپه‌ها در نهايت نهال‌كاري شده و با استفاده از همین شيرابه‌های ناشی از زباله ها آبياري مي‌شوند."

ایجاد فضای سبز و آبیاری درختان با استفاده از زباله ها و شیرابه های ناشی از آن شاید کمی عجیب به نظر برسد؛ تصور ايستادن بر روی تپه‌هايی سبز و تنفس اکسیژنی خارج شده از درختانی که با شیرابه های زباله ها آبیاری شده اند بسیار جالب است. "برومی" هم با همه زباله هایش روزی پر از درخت می شود.

سايت دفن زباله برومي 550 هكتار وسعت دارد كه تقريبا 70 درصد مساحت این سايت به لايه سوم دفن رسيده و مابقي وسعت آن در لايه دوم دفن است. باتوجه به اينكه نخستين لايه دفن زباله در عمق چهار متري و ديگر لايه‌ها با ارتفاع دو و سه متري ايجاد شده‌اند، مي‌توان به حجم بسيار زیاد زباله‌هاي دفن شده در اين سايت پي برد.

سعيد مسخوري، مسئول سايت دفن پسماند برومي درباره اين سايت به خبرنگار ایسنا مي‌گويد: ورودي سايت برومي روزانه يك هزار و 250 تا يك هزار و 350 تن زباله است و بيشتر آنها هم زباله‌هاي خانگي هستند. البته در این مکان باسكولي براي وزن کردن زباله‌ها وجود ندارد و این آمار بر اساس آمار ماهيانه و تخمين روزانه تولید زباله برآورد شده است. لايه نخست دفن زباله در اين سايت معمولا پس از شش سال تجزيه می شود. براي اطفاء حريق و جلوگيري از آتش‌سوزي در این مکان نیز تجهیزاتی فراهم شده است، زیرا در اين منطقه حدود 420 حلقه چاه نفت و خطوط انتقال نفت و گاز جود دارد و در نتیجه وقوع آتش سوزی هرچند به میزان اندک می تواند بسیار خطرناک باشد. با گذشت چند سال از دفن، زباله ها تجزیه می شوند و بر اثر فعل و انفعالات شیمیایی گاز CO2 تولید می شود؛ این واکنش های شیمیایی ممکن است موجب انفجار شود، به همین دلیل براي مهار گازها و جلوگیری از انفجار مجبوریم با استفاده از بیل مکانیکی سطح خاك را بشكافيم تا گازها خارج شوند."

پسماندهای بیمارستانی نیز بخشی از زباله های ورودی به برومی را تشکیل می دهند؛ مسئول سایت می گوید: "روزانه حدود سه تن پسماند‌ بيمارستاني وارد اين سايت مي‌شود. زباله‌هاي عفوني و بيمارستاني نيز با تراشه آهك مخلوط و دفن مي‌شوند. البته اين زباله‌ها در يك لايه دفن مي‌شوند و عمق این لايه هم اندک است، زيرا دفن اين زباله‌ها در عمق زياد موجب آلوده شدن آب‌هاي زيرزميني مي‌شود."

در بخشی از سایت بوي تعفن بسیار شديدي به مشام می رسد؛ علت این موضوع را که جویا می شویم مشخص می شود که این قسمت محل دفن لاشه های سگ‌هاي ولگرد است و مسخوري علت این بوی نامطبوع را دفن با تاخیر لاشه‌ها بيان مي‌كند؛ زيرا سگ‌هاي تلف شده تا زماني كه مهر بهداشت نداشته باشند دفن نمي‌شوند و روزانه حدود 30 لاشه سگ تا آمدن مامور بهداشت و تاييد اتلاف، در سايت رها می شوند.

اینجا تا چشم کار می کند زباله است؛ زباله هایی رنگارنگ و متعفن که بسیار خطرناک هستند. گفته می شود سرانه تولید زباله در شهر اهواز نسبت به دیگر کلانشهرهای کشور بیشتر است و این موضوع می تواند ناشی از فرهنگ تغذیه و یا آماده نبودن زیرساخت ها برای دفع اصولی زباله باشد. هر شهروند اهوازی روزانه حدود یک کیلوگرم زباله تولید می کند و جمع آوری و دفع اصولی این میزان زباله کاری بسیار دشوار و هزینه بر است. سالانه بخش عمده ای از بودجه شهرداری اهواز در زمینه جمع آوری و دفع زباله های شهری هزینه می شود و در صورتی که این میزان زباله تولیدی کاهش یابد، مدیریت شهری نیز این امکان را پیدا می کند که از منابع مالی بیشتری در زمینه عمران شهر استفاده کند.

البته درست است که شهروندان باید میزان تولید زباله را کاهش دهند و به نکات بهداشتی در دفع زباله توجه داشته باشند، ولی مسئولان شهری هم در این زمینه وظایفی بر عهده دارند و باید زیرساخت های مورد نیاز را برای شهروند فراهم کنند. به عنوان مثال بسیاری از خیابان های شهر اهواز تا سال گذشته سطل زباله نداشتند و با وجود اینکه با همت معاونت خدمات شهری شهرداری تعداد زیادی مخزن دفع زباله در سطح شهر نصب شد، ولی هنوز هم بسیاری از مناطق شهر از داشتن چنین امکاناتی محروم است.

طرح تفکیک زباله از مبداء هم به تازگی در شهر اهواز آغاز شده و توزیع سطل های زباله و آموزش شهروندان اکنون در حال انجام است. در صورتی که این طرح با جدیت اجرایی شود و هم از سوی مسئولان و هم از سوی شهروندان جدی گرفته شود، می توان امیدوار بود که در آینده نزدیک حجم تولید روزانه زباله در اهواز کاهش یابد و فرایند جمع آوری و دفع زباله هم با دقت بیشتری انجام شود.

ایسنای خوزستان/  خدیجه نیسی