شوشان- عارف شریفی صرخه
خوزستان حول گردوخاک و تشنگی میچرخید و گذر عقربههای ساعت هر روز بیمعناتر میشد.
سالها بود که گردِ خاک بر چهره استان نشسته بود و دیگر خبری از شکفتن نبود.
اما زمانی که گمان میرفت از باران هم تحریم شدهایم، بارش رحمتاللهی شروع به باریدن کرد.
اکنون باران هم نم نم میبارد و هم میخواهد دست نوازشی به این زمین تشنه بکشد، گویا خوزستان پس از مدتها، اکنون میخواهد جامه سبز به تن کند.
اکنون خوزستان در حال تجربه انواع بارشهای رحمتاللهی است. بارشهایی که هر یک در فرهنگ غنی عرب، معادلی از نامهای پرمحتوا و شاعرانه دارد.
در ادامه این نوشتار به بخشی از این نامها اشاره میشود.
اولین بارش سال"رش و طش" نام دارد. این نامها به معنای پاشیدن و شستن است. عربها همچنین برای اولین بارش سال از اسم "غسول" استفاده میکنند که یکی از اشتقاقات کلمه "غسل"، به معنای شستوشو دهنده است.
این تعابیر در فرهنگ و ادبیات عرب برای اولین بارش باران پس از فصل گرما و یا خشکسالی به کار برده میشوند.
"غیث" نیز مترادف "غسول و رش و طش" در زبان عربی فصیح است. به عبارتی دیگر "غیث" به بارشی گفته میشود که ماهیتی نجاتبخش داشته باشد. این بارش پس از مدتها انتظار و طلب باران میبارد و باعث خوشحالی شدید و شکرگزاری مردم میگردد.
به این دلیل است که "غیث" در ادبیات عرب به معنای "بخشش و کرامت نفس" در آثار شاعران بزرگ کاربرد زیادی داشته است:
لاتحسبوا أن في سرباله رجلا
ففيه غيث، و ليث مسبل مشبل
ترجمه: فکر نکنید که در جامه این شخص جسم یک مرد قرار گرفته است، بلکه درون آن بخشندگی بسیار (غیث مسبل : اولین بارانی که به اندازه کافی ببارد)، شجاعت پایدار (لیث مشبل: شیری که فرزند داشته باشد)، نهفته است.
پس از بارش "غسول، رش یا غیث" اکنون زمین برای بارشهای بعدی آماده شده است.
باران بعدی خفیف و با قطرات کوچک به زمین میبارد. این بارش"رشوش یا رِهمَة (ریهام)" نام دارد که معمولا در مدت زمان کوتاهی پس از "غسول یا غیث" میبارد.
از نظر عربها، "رهمة" نماد نعمت و آبادانی به شمار میرود، بارشی ريز و نرم و پيوسته که باعث سرسبز شدن دشتها میگردد.
"طل یا ندی" خفیفترین نوع بارشهای باران است که به صورت نم نم میبارد و از رهمة (ریهام) خفيفتر میباشد.
در مقابل بارشهای ویرانگری نیز وجود دارند که باعث ضرر و زیان به مردم و طبیعت میشوند.
تگرگ یکی از این نوع بارشهاست که در میان عربها "حالوب" نام دارد و به معنای دندان پیرزن است.
"دندان پیرزن" نمادی شوم از بدبختی و نابودی محصولات کشاورزی است.
از دیگر نامهای تگرگ در فرهنگ عرب، "جارح" از فعل "جرح" به معنای "زخمی کننده یا آسیبرسان" است.
در این میان اگر قطرات بزرگ باران با بارش شدید یخ نزده و به تگرگ تبدیل نشوند، "وابل" نامیده میشوند.
همچنین به بارشهایی که به صورت پایدار و مستمر و بدون وقوع رعد و برق در مدت چند روز ببارند، "دیم یا هتان" میگویند.
بارشهایی هم وجود دارند که به شکل خطوط مایل سیاه و همراه با وزش شدید باد میبارند، به این نوع از بارشها "ودق یا همالیق" میگویند که هر دو کلمه گویای "شدت و حدت" هستند.
دهها نام دیگر برای بارشهای باران در فرهنگ لغت عرب که شامل دریایی از معانی دقیق است، وجود دارد.
از جمله این تعابیر می توان به کلمه "مغرق" به معنای بارشی که باعث سیراب شدن زمین شود، "منقع" بارشی که زمین را خیس کرده و باعث آبگرفتگی یا شکلگیری برکههایی کوچک شود، "غشنه" بارشی که ناگهان با شدت ببارد و باعث غافلگیری گردد و ... اشاره کرد!
تعابیری که مدتها بود در صندوق گنجینه لغات عرب، به امید این روزهای بارانی خوزستان، نگهداری میشدند تا اکنون خبر از امید، نشاط و شکوفایی بدهند.