پتانسیل نفت در توسعه خوزستان

شوشان - حجت الاسلام سید رضا فلاحی مقدم :

ظهور و بروز پدیده ریزگردها در اقصی نقاط آسمان خوزستان در اثر خشک کردن تالاب ها، دودهای محصول سوختن فلرهای نفتی و به تبع آن افزایش گستره بیماری های مزمن و از همه بارزتر بازتولید شکاف طبقاتی بر اثر همزیستی کارمندان مجموعه نفت در کنار سایر کارمندان دولت، بخشی از ضروریات توجه دولت به خوزستان بوده و هست. همانطور که مردم شریف خوزستان مستحضر هستند؛ خاک زرخیز این استان مانند مردمانِ سختکوشش برای میهن مان غنیمتی بس ارزشمند است و بخش عمده تولیدات نفتی و معیانات گازی کشور حاصل از سخاوت طبیعی و خدادادی خوزستان است.

از این رو می بایست توجه به مشکلات و موانع پیش روی توسعه این استان محروم، سوای از سایرین برای برنامه ریزان مورد توجه قرار بگیرد. به بیانی حجم عمده‌ای از درآمدهای ملی کشور به تبع وجود بیش از ۸۰ درصد از ذخایر نفتی و گازی، از استان خوزستان تامین می‌شود، لاجرم به چند دلیل عمده و دهها برهان خُرد اما پراهمیت، می بایست بخشی از درآمد حاصل از تولید و فروش نفت استحصال شده از خوزستان، مصروف نیازهای ساکنانش شود

. استخراج نفت همواره با عواملی از جمله مشکلات زیست محیطی، بهداشتی و حتی مشکلات عمرانی همراه بوده که البته این ها جزو طبیعت تولید هستند اما عدم توجه به بازآفرینی محیط زیست و بی توجهی به رفاه ساکنان همجوار مخازن نفت دردی است که همواره مردم خوزستان از آن رنج برده اند. ظهور و بروز پدیده ریزگردها در اقصی نقاط آسمان خوزستان در اثر خشک کردن تالاب ها، دودهای محصول سوختن فلرهای نفتی و به تبع آن افزایش گستره بیماری های مزمن و از همه بارزتر بازتولید شکاف طبقاتی بر اثر همزیستی کارمندان مجموعه نفت در کنار سایر کارمندان دولت، بخشی از ضروریات توجه دولت به خوزستان بوده و هست.

سوابق نشان می دهد بر اساس لوایح موجود سهم استان‌های نفتخیز از درآمدهای نفتی از ۲ هزارم درصد آغاز شده تا به ۲ درصد رسیده و در نهایت در بودجه های پیشنهادی به ۳ درصد از سهم صادرات نفت به استان‌های نفت‌خیز اختصاص داده شد.

در بخش درآمدی تبصره یک لایحه بودجه سال ۹۶ آمده است: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است در طول سال و متناسب با وصول منابع بلافاصله نسبت به واریز سهم ۱۴٫۵ درصد شرکت ملی نفت ایران از کل صادرات نفت و میعانات گازی (معاف از تقسیم سود سهام دولت) و همچنین سهم ۳ درصد استان‌های نفت‌خیز، گازخیز و کمتر توسعه یافته، طبق جزء ۳ بند الف ماده ۲۶ برنامه ششم توسعه به موضوع ردیف درآمدی ۲۱۰۱۰۹ جدول شماره ۵ این قانون اقدام کند. با اتکاء بر بودجه های پیشنهادی دولت به مجلس شورای اسلامی و بر اساس قوانین سالیانه بودجه ۱ درصد از کل سهم صادرات نفت و گاز می بایستی به مناطقی اختصاص داده شود که در آنها اکتشاف و استخراج نفت و گاز انجام می شود. به این ترتیب که این رقم که یک‌ سوم، از ۳ درصد کل سهم درآمد صادراتِ نفت و گاز است به مناطق نفت‌خیز و گازخیز و دوسوم باقی مانده به مناطق محروم و کمتر برخوردار کشور اختصاص می‌یابد.

این ترکیب هر ساله در لایحه‌ی بودجه به تصویب می‌رسد. تا اینجای کار که همه چیز به صورت نسبی بر اساس خواسته ماست اما آنچه که موجبات نگرانی را پدید می آورد در دوبخش قابل عنوان است. ابتدا عدم پرداخت کامل بودجه ای ست که در صدر بدان اشاره شد و آنچنان که رقوم معتبر نشان می دهند هرگز مطالبات استان از بودجه های مصوب آنگونه که بایسته است، محقق نشده است. از سویی دیگر نقصان آشکار در عدم الزام دولت برای پرداخت این بودجه است آنچنان که می بینیم اسناد بالادستی وزارت خانه مربوطه و مدیریت برنامه و بودجه در مسیر پرداخت ها به استان استوار نیستند و با ترفند لابی های بودجه خوار، در بودجه سالیانه اگر سهمی به خوزستان داده شده، از سهم سایر بندهای عمرانی کاسته شده است! با در نظر گرفتن این شرایط چانه زنی از بالا برای دریافت سهم خوزستان از منابع فروش نفت و از سویی پیگیری بستر مناسب هزینه کرد این بودجه در پایین می تواند برای ساختن خوزستانی آباد کارساز باشد. به عقیده نگارنده تدوین و اجرای این برنامه نیازمند لوازم و مقتضیاتی است که فضای این یادداشت اجازه بسط دادن آنرا نمی دهد لذا در آینده مفصل تر در رابطه با آن بحث خواهد شد.