شوشان تولبار
آخرین اخبار
شوشان تولبار
کد خبر: ۱۰۹۳۸۴
تاریخ انتشار: ۲۳ مرداد ۱۴۰۱ - ۱۶:۲۸
شوشان - سیذ سجاد جلویانی :
مختار ثقفی  (۱ تا ۶۷ ق)  فرزند ابو عبیده  ثقفی که در طائف تولد یافت . ابوعبیده از صحابه رسول الله و یاران نزدیک  ابوبکر در ماجرای سقیفه و خلافت ابوبکر (‌ ۱۱تا ۱۳ ق )‌ است . ابوعبیده در دوره  ابوبکر مسؤل   بیت المال در مدینه بود . و در حکومت عمربن خطاب (۱۳ تا ۲۳ق)   فرمانده سپاه مسلمانان در نبرد قس الناطف بود که به همراه سه فرزندش کشته گردید . مختار از سن ۱۳ سالگی در نزد عموی خود ، سعد بن مسعود زندگی کرد و از جوانی مختار اطلاع چندانی در اختیار نیست . در جریان جنگ جمل ۳۷ ق در  بصره و جنگ صفین ۳۸ ق ،و نهروان ۳۹ ق ، حضور نداشت . اما مدتی از طرف عموی خود در مدائن حاکم منصوب بود .  
امام حسن در سال  ۴۰ ق ، هنگام بازگشت از شهر مسکن که بوسیله خوارج  زخمی شده بود در خانه مسعود به استراحت پرداخت . و با مختار ملاقاتی داشت . گفته شده که مختار به عموی خود حاکم مدائن پیشنهاد تحویل امام حسن را به معاویه داد که از سوی مسعود بن  ثقفی رد گردید . در زمان مرگ  معاویه و رد بیعت امام حسین با یزید در مدینه و اعلان حمایت مردم کوفه مختار در کوفه بود و اولین میزبان مسلم بن عقیل بود . با زندانی شدن مختار توسط  حاکم کوفه بشیر بن نعمان و سپس عبیدالله تا شش ماه پس از قتل امام حسین در(۱۰ محرم ۶۱ق) در زندان بود و بعد از آن با واسطه و شفاعت عبدالله بن عمر از یزید  از زندان کوفه آزاد گردید .
مختار در اوخر سال ۶۱ ق با عبدالله بن زبیر درمکه  عقد اتحاد و همکاری بست ودر جهاد ضد اموی سپاه حصین بن نمیر سکونی که مکه را محاصره کرده بود حضور داشت .‌ولی به دلیل اختلافات عقیدتی  با عبدالله بن زبیر که اورا در قدرت مشارکت نداد  جدا شد و پس از مدتی به  کوفه برگشت . و تلاش نمود با جذب شیعیان کوفی قدرت را بدست آورد . 
مختار ۱۵ رمضان ۶۴ ق وارد کوفه گردید و با قیام توابین به رهبری سلیمان بن صرد خزاعی و دیگر رهبران قیام روبرو گردید . مختار به دلیل اختلاف در  روش مبارزه و تعیین اولویت ها با قیام توابین همکاری نکرد و آنها را فاقد درک سیاسی ،نظامی می دانست  . در همین زمان توسط حاکم ابن زبیر در کوفه بازداشت و زندانی گردید . با شکست نظامی قیام توابین در عین الورده از سپاه شام به فرماندهی عبیدالله بن زیاد ، باقی مانده توابین  رفاعه بن شداد گروه هزار نفری آنها را جذب نمود تا بتواند با کمک آنها در کوفه قیام نماید .

تاکتیک های مختار در قیام : 
- معرفی خود به عنوان نماینده محمد بن حنفیه علوی و طرح مهدویت محمد بن حنفیه  تا قیام جنبه  آرمان طلبی پیدا نماید . 
- شعار خوان خواهی امام حسین و مبارزه با قاتلان در کربلا و مجازات آنها . 
- اتحاد و  همکاری با ابراهیم فرزند مالک اشتر رهبر برجسته شیعه در کوفه .
- سپردن فرماندهی نظامی قیام به ابراهیم بن مالک اشتر . 

اقدامات عملی مختار در قیام :
با حمایت ایرانیان شیعه و یاران پیوستی  توابین و اتحاد سیاسی ، نظامی با ابراهیم بن اشتر نخعی ،توانست عبدالله بن مطیع عدوی حاکم منصوب عبدالله بن زبیر را از کوفه اخراج کند و کوفه را تصرف نماید و تمام عراق علیا  را(از ۶۷ تا ۶۹ ق ) در کنترل خود در آورد یک دولت مستقل تشکیل دهد . 

- اصلاحات ریشه ای به خصوص در حوزه  اقتصاد و آداب اجتماعی و جذب نیروهای ایرانی در عراق که سخت مورد مخالفت اشراف و سران قبایل کوفه گردید  و باعث اتحاد اشراف را با عبدالله زبیر فراهم اورد .
- انتقام از قاتلان امام حسین در کوفه و نبرد علیه دولت اموی شام به فرماندهی عبیدالله بن زیاد و قتل عبیدالله و ارسال سر وی به مدینه به نزد اهلبیت باعث تاثیر عمیقی در جامعه اسلامی گردید .
- اعزام‌سپاهی برای کمک و رهایی محمد بن حنفیه و بنی هاشم  که در مکه در زندان عبدالله زبیر قرار داشت و منجر به آزاد سازی از زندان و نجات آنها  آتش سوزی گردید. 

نقد قیام : 
قیام مختار یک قیام شیعی با گرایش افکار غلو آمیز چون اعتقاد به بداء و پایه گذاری مذهب کیسانیه بود. 
 ارتباط سعد بن مسعود عموی مختار  با امام علی و امام حسن و  همراهی مختار  با مسلم‌بن عقیل و سپس  اقدام به قیام و برخورد با عوامل قتل امام حسین و یاران‌وی در کربلا ، و علاقه زیاد به اهلبیت و اندیشه ظلم‌ستیزی و انتقام جویی از قاتلان امام حسین و تایید قیام مختار توسط امام سجاد و محمد بن حنفیه ، قیام مختار را به اهلبیت نزدیک ساخت تا جایی که  امام سجاد او را دعا کرد و از شهادت مختار و پیروانش  سخت متاثر گردید .‌ مختار پس از ۱۶ ماه حکومت از مصعب بن زبیر در  نیمه سال ۶۷ق ،درکوفه شکست خورد و خود و گروهی از یارانش به قتل رسیدندو حکومت وی سقوط کرد.

امام سجاد و قیام مختار : 
امام‌ سجاد از تایید  مستقیم  قیام‌مختار به دلیل خلافت عبدالله بن زبیر در حجاز  و حکومت عبدالملک بن مروان در شام خود داری نمود . 
- همراهی و همکاری و تایید را طی فتوی با حضور محمد بن حنفیه با این عبارت تفویض کرد : 
اگر برده سیاهی برای ما اهلبیت قیام کند بر مردم است که او را یاری نمایند و من تو را بر این امر قرار داده ام پس هر چه می خواهی انجام بده . 
- پذیرفتن هدیای مختار و تایید قیام و دعا در نوبت های چند گانه برای مختار نشانه تایبد قیام به واسطه تفکر شیعی و جهادی علیه بنی امیه بوده است . در حالی که امام سجاد  قیام عبدالله بن زبیر را نه تایید و نه رد نمود بلکه در برابر ان سکوت اختیار کرد .

منابع : 
فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ، ج دوم ،۱۸۶۹
دائره المعارف فارسی ، ج دوم ، بخش دوم ۲۷۰۷
دائره المعارف بزرگ  اسلامی ، ج دوم ، ۴۵۱.
دولت امویان ، سهیل طقوش ، ترجمه  جودکی ، ۹۶ تا ۱۰۹ تلخیص .
تاریخ تشیع ، خضری و همکاران . ۲۱۱
نام:
ایمیل:
* نظر:
شوشان تولبار