پایانه مرزی محبوب

هرسال بر امکانات و زیرساخت‌های مرز بین‌المللی شلمچه برای عبور آسان، سریع و ایمن‌تر زائران افزوده می‌شود. شلمچه دومین مرز محبوب در سفر زمینی به آستان‌های متبرکه عراق است. پایانه‌ای که توسعه‌یافته‌ترین در میان گذرگاه‌های مرزی با این همسایه غربی به شمار می‌رود. به تعبیر «شهریار افندی‌زاده» معاون وقت وزارت راه و شهرسازی که در شهریور گذشته گفته بود: «شلمچه یکی از بهترین پایانه‌‌های جابه‌جایی زوار محسوب می‌شود».

بخش درخور توجهی از توسعه‌یافتگی شلمچه؛ رهاورد کوشش‌های سازمان منطقه آزاد اروند در سال‌های واپسین است. مرزی در 15 کیلومتری غرب خرمشهر که تا شهر بصره 20 کیلومتر فاصله دارد. همچنین فاصله‌ای 460 و 550 کیلومتری تا نجف و کربلا داشته و پس از «تمرچین»، دورترین نقطه دسترسی به این دو شهر زیارتی عراق به شمار می‌رود. وانگهی فراهم بودن زیرساخت‌ها و تجمیع امکانات؛ شلمچه را به دومین گذرگاه پرتردد تبدیل کرده است. تا علیرغم بعد مسافت بیشتر در قیاس با مهران، خسروی، چذابه و حتی باشماق؛ 20 تا 25 درصد زائران از مسیر کربلای ایران به‌سوی کربلای معلی رهسپار شوند.

افزون بر این شش پایانه زمینی؛ زائران می‌توانند در مسیرهای رفت و برگشت از برخی فرودگاه‌ها چون تهران و مشهد به نجف و بغداد و بالعکس اقدام به خرید بلیت هواپیما کنند. اگرچه گرانی بهای بلیت هواپیما در این مسیرها (10 و 12 میلیون تومان برای هر نفر) باعث می‌شود بسیاری از هموطنان از گزینه سفر هوایی صرف‌نظر کنند. حمیدرضا محمدی -معاون عتبات عالیات سازمان حج و زیارت- خود به آمار 5 درصدی تقاضای سفر به عتبات از مرز هوایی اشاره کرده که نرخ ناچیزی است.

امسال اما به‌جز مسیرهای زمینی و هوایی همیشگی؛ زائران می‌توانند با شناور مسافری از اسکله‌های خرمشهر و آبادان، زیارت جذاب و متفاوتی را نیز تجربه کنند. بدین شرط که از تردد آزمایشی فراتر رود و مسئولان در هر دو سوی مرز؛ بودن این خط حمل‌ونقل را به‌فایده بدانند!

تابه‌حال در خبرهای رسمی دو اسکله «کورنیش» و «واصلیه» در کرانه‌های بصره و سیبه عراق به‌عنوان مقصد شناورهای مسافری ایران معرفی شده‌اند. «علی عسکری» مدیرکل بندر و دریانوردی خرمشهر، 7 مردادماه به‌احتمال عزیمت شناورها به اسکله کورنیش اشاره کرده است. اسکله‌ای اختصاصی برای قایق‌های تفریحی که 20 مایل دریایی -37 کیلومتر- با بندر خرمشهر فاصله دارد. مسافتی که بسته به نوع و سرعت شناور، 45 تا ۷۵ دقیقه پیموده می‌شود. لنگرگاه مسافری خرمشهر تا اسکله واصلیه در سیبه مسافتی به‌مراتب کمتر دارد؛ حدود 13 مایل دریایی که معادل 24.5 کیلومتر است. درحالی‌که فاصله اسکله مسافربری آبادان تا این لنگرگاه عراقی، حدود یک و نیم مایل دریایی است و از نظر بعد مسافت؛ جابجایی مسافر بین این دو بندرگاه توجیه بیشتری دارد. منتها لذت و تجربه رودخانه‌پیمایی کمتر و کوتاه‌تری در مقایسه با مبدأ خرمشهر خواهد داشت.

زائران پس از پیاده شدن از شناور در هرکدام از اسکله‌های کشور همسایه؛ باقیمانده مسیر را با تاکسی و اتوبوس خواهند پیمود. اگرچه این راهگذرهای رودخانه‌ای ممکن است از سوی زائران با استقبال چندانی مواجه نشوند! آن‌گونه که معاون استاندار بصره در امور فنی در خصوص استقبال زائران ایرانی از مسیرهای رودخانه‌ای، نگاه خوش‌بینانه‌ای ندارد. دوم مردادماه «زید عماره» با اشاره به نکته‌ای مهم گفت: «با توجه به اینکه مسافت اسکله بندر واصلیه تا مرکز شهر بصره ۷۰ کیلومتر است، این مسیر کمک چندانی به زائران ایرانی نخواهد کرد. پس همچنان تمرکز خود را در اربعین بر مرز زمینی شلمچه قرار می‌دهیم.»

برای زائران مشتاق به رسیدن سریع‌تر به نجف و کربلا؛ رفتن به واصلیه در منتهاالیه جنوب آبراهه اروند به‌نوعی می‌تواند حرکت در خلاف جهت مسیرهای اربعینی تلقی شود.

دیگر امکان و مزیتی که می‌تواند برای زائران در آینده مورد استفاده و توجه قرار گیرد؛ خط ریلی شلمچه – بصره است. تا تکمیل این پروژه چهل ساله و راه‌اندازی این خط ریلی راهبردی، زائران با استفاده از مزیت راه‌آهن سراسری، درنهایت خود را به ایستگاه خرمشهر خواهند رساند و باقیمانده مسیر را با خودروهای عمومی طی می‌کنند.

این نکته‌ها باعث می‌شود مرزهایی زمینی مانند شلمچه، همچنان در اولویت و اهمیت برنامه‌ریزی و توجه دستگاه‌های متولی زیارت اربعین باشند. چه آنکه آمارها نشان می‌دهد همچنان 95 درصد متقاضیان سفر اربعین، مرزهای زمینی را برای خروج انتخاب کرده‌اند. طبق پیش‌بینی‌ها از این شمار زائر؛ روزانه 120 هزار نفر برای ورود به خاک عراق از پایانه شلمچه گذر خواهند کرد. در روزهای منتهی به آیین اربعین اباعبدالله(ع)، بر این جمعیت همچنان افزوده می‌شود که مسئولان در برآوردهای خود باید بدان توجه کنند.

بر پایه آمارهای ثبت شده، بین ۴ تا ۵ میلیون نفر از ۲۰ میلیون زائر پیاده‌روی اربعین؛ ایرانی هستند. گزارش تجمعی سال 1402 نشان می‌دهد تنها در ماه صفر (ایام اربعین) حدود 930 هزار زائر از پایانه شلمچه گذر کرده‌اند. با تخمین احتمال عبور یک‌میلیون زائر از شلمچه و در نظر داشتن این نکته مهم که 40 تا 45 درصد از آن‌ها با استفاده از خودرو شخصی به مرز می‌آیند، برخورداری پایانه شلمچه از پارکینگ خودرویی با گنجایش کافی؛ دارای اهمیت بسیاری است. در گذشته یکی از اصلی‌ترین چالش‌های زائران به‌خصوص افرادی که با خودرو شخصی به شلمچه مراجعه کردند، یافتن محل مناسب و امن برای پارک خودرو بود.

مرداد سال گذشته معاونت فنی و زیربنایی سازمان منطقه آزاد اروند با ساماندهی پارکینگی بزرگ به مساحت 90 هکتار؛ این چالش را برطرف کرد. احداث جاده آسفالته دسترسی از مسیر شلمچه، نصب پایه‌های برق و روشنایی ازجمله مواردی بود که برای رفع این نگرانی و دغدغه زائران صورت پذیرفت.

سه‌شنبه 9 مردادماه نیز رئیس پلیس راهور خوزستان در نشست خبری خود در اهواز از افزایش 17 هکتاری مساحت توقفگاه خودرویی شلمچه خبر داد. سرهنگ «رضا دولتشاهی» با اشاره به‌شدت گرمای هوا این را هم گفته که گذرگاه‌های تردد (گیت‌ها) به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که زائران حدود پنج ثانیه ایستایی داشته باشند.

گفته‌های رئیس پلیس راهور استان البته نکته‌هایی مفید برای زائران علاقه‌مند به تردد از مرز شلمچه داشت. با حذف لنگرهای نقل و قول؛ برای روانی بیشتر آن‌ها را در چند جمله خلاصه کرده‌ام.

«بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده از ۱۶ مرداد نیروهای راهور در قالب طرح اربعین در مرز شلمچه مستقر می‌شوند. طی روزهای گذشته فعالیت‌هایی از قبیل نصب نیوجرسی، ایمن‌سازی مسیرها و اعمال برخی محدودیت‌ها انجام شده است تا مسیرهای منتهی به مرزهای زیارتی ترافیک ایمن و روانی داشته باشند.

برای دسترسی به مرز شلمچه دو مسیر ورودی جاده امام رضا (ع) و جاده اصلی خرمشهر تعیین شده است. خودروهای خدمات‌رسان از جمله اورژانس، نیروی انتظامی، مواکب و امثالهم از جاده امام رضا (ع) تردد خواهند داشت و خودروهای زائران، مجاز به تردد از جاده اصلی هستند تا به سمت پارکینگ شلمچه هدایت می‌شوند؛ بنابراین زائران به‌هیچ‌عنوان خودروهای خود را در حاشیه مسیر منتهی به مرز پارک نکنند.

هم‌اینک مسیر پارکینگ‌ها کاملاً مجزا و پیش از آن‌ها یک رمپ ورودی در نظر گرفته شده است که همه خودروها باید در این مسیر حرکت کنند. همچنین مسیری برای مسافربرها تعریف شده تا بتوانند مسافر خود را پیاده و سپس بازگردند. روشن است اجازه تردد به هیچ خودرو و سه‌چرخه‌ای در فضای پیاده‌روی مردم داده نخواهد شد. شماری ون برقی در نظر گرفته شده که زائران را از مواکب تا پایانه جابه‌جا کنند.»

پارکینگ پایانه شلمچه در حال حاضر با مساحت 107 هکتار؛ ظرفیت استقرار 45 هزار خودرو را دارد که بسیار بیش از تقاضای معمول و موردنیاز است. وجود همین زیرساخت‌ها و امکانات فراوان به همراه مسیرهای ایمن و برخورداری آبادان و خرمشهر از حمل‌ونقل ترکیبی؛ شلمچه را به پایانه‌ای توسعه‌یافته و متمایز؛ با امکان گذر آسان و سریع برای زائران آستان‌های شریف عراق تبدیل کرده است.