آیت اندیشه و پارسایی «پدر آیت الله جزایری را بشناسیم»

شوشان ـ  حجت الاسلام و المسلمین امین بهرامی (شریعت شوشتری) :

در هر جامعه‌ای توجه به مفاخر علمی و اجتماعی از ملزومات آن اجتماع است بزرگداشت یاد و سیره الگوهای با ارزش انسانی علاوه بر قویت خودباوری در بین مردم زمینه‌های ترقی را در بین آحاد جامعه به خصوص نسل جوان را فراهم آورده و مردم، نسبت به پیشینه و تاریخ بزرگان خود مطلع خواهند شد نتیجه شناخت و تکریم بزرگان علمی و معنوی و اجتماعی، گرفتار نشدن مردم در دام مکاتب مسموم غربی است در میان بزرگان جامعه اسلامی ما فقهای عالیقدر و مراجع عظام تقلید با کوشش‌های بی‌وقفه در جستجوی علم و تقوا هستند و و دائماً با نادانی ه مبارزه می‌پردازند در میان عموم مردم از جایگاه خاص و احترام بسیار برخوردارند، زیرا علمای دین وارثان انبیاء الهی و مرزبانان اسلام راستین هستند،لذا همواره موردتکریم جامعه ایمانی می باشند. یکی از ستارگان پرفروغ آسمان اندیشه و پارسایی علامه محقق و فقیه عالیقدر اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام حضرت آیت الله العظمی حاج سید محمد موسوی جزايری (قدس الله نفسه الزکیه)است.

پیامبراعظم(صلی الله علیه وآله)می فرمایند:عندذکرالصالحین تنزل رحمه رب العالمین. هر(محفلی)که یادی از خوبان شود خداوند آنجا را مهبط رحمتش قرارمی دهد.(۱) آن فقیه معظم و شخصیت جلیل القدر شایسته هرگونه تکریم و ابراز محبت است و از باب حدیث شریف یاد شده در ۲۹ آذر سالروز ارتحال ملکوتی آن عالم مهذب برآن شدیم تا در یادنامه ای به گوشه‌ای از فضائل علمی معنوی و اجتماعی آیت الله العظمی حاج سید محمد موسوی جزایری (ره) بپردازیم:

تولد و دوران طفولیت ایشان:

آن آیت علم و پارسایی ز چهره‌های درخشان فقاهت و از سادات مکرم جزایری و از احفاد علامه نحریر و محدّث بزرگ شیعه سید نعمت الله جزایری (ره)می باشد که در عهد سلطنت احمد شاه قاجار و در سال ۱۲۹۲ شمسی مطابق با اول ربیع الاول سال ۱۳۴۳ قمری در شهرِ عالم خیزِ دارالمومنین شوشتر دیده به جهان گشود والد محترم ایشان سیدی با صفا به نام حجت الاسلام سید علی اکبر واعظ بود که به امر خطیر تبلیغ و منبر اشتغال داشت و اخلاص ایشان بر همگان مشهود بوده است. پیرامون تحصیلات ابتدایی مرحوم آیت الله العظمی موسوی جزایری (رضوان الله تعالی علیه) فرزند بزرگوار ایشان آیت الله حاج سید علی موسوی جزایری (حفظه الله) می‌فرمایند: مرحوم والد از دوران کودکی علاقه وافری به علم آموزی داشت و تحصیلات ابتدایی خود را در مکتب خانه مرحوم حاج رجب علیِ ملا یوسف معروف به حاج آخوند فرا گرفت و نزد آن مرحوم کتاب‌های درسی، قرآن، جودی، نصاب و منشأت میرزا مهدی نادری را آموخت همچنین علم حساب را نزد آیت الله آقا سید محمدعلی امام و آقا سید حسین آل محمد (رضوان الله علیهما) فرا گرفت. در رابطه با شوق فراوان آیت الله العظمی حاج سید محمد موسوی جزایری(طاب ثراه)، به قرآن عالم زاهد و با اخلاص آیت الله حاج سید طیب موسوی (مدظله العالی) موسس مدرسه علمیه امام جعفر صادق (علیه السلام) اهواز ماجرایی در همین رابطه برای نگارنده نقل کردند که انتشار آن برای ثبت در تاریخ خالی از لطف نیست. ایشان فرموده بودند: (مرحوم حجت الاسلام آقا سید علی اکبر واحد والد ماجد حضرت آیت الله موسوی جزایری(ره) با مرحوم والد ما حجت الاسلام والمسلمین سید یدالله موسوی(ره) رفاقت صمیمی داشت. ابوی نقل می‌کردند که: استعداد مرحوم آیت الله موسوی جزایری(ره) در فراگیری قرآن عجیب بود. وقتی مرحوم والد ایشان آقا سید محمد را می‌آورد تا به او قرآن بیاموزم، گاهی حواسم به جای دیگری بود،او به من می‌گفت: عمو سید یدالله به پدرم خواهم گفت که وقتی من برای شما قرآن می‌خوانم اصلاً توجهتان به من نیست.این در حالی است که معمولاً باید بچه‌ها را مجبور به درس خواندن کنند ،ولی مرحوم آیت الله جزایری(ره)بگونه‌ای بودند که در سن طفولیّت استاد را متوجه می‌کرد تا حواسش را نسبت به ایشان جمع کند.)

ورود معظم له به حوزه علمیه؛

فقیه عالیقدر حضرت آیت الله العظمی حاج سید محمد موسوی جزایری در سن ۱۴ سالگی وارد حوزه علمیه شوشتر شد و در زمره شاگردان مرجعِ تقلیدِ عمومِ مردم شریف خوزستان حضرت آیت الله العظمی آقاسیدمهدی آل طیب(نورالله مرقده الشریف) و زعیم حوزه علمیه شوشتردرآمد. آیت الله حاج سیدعلی موسوی جزایری (حفظه الله) در مورد سیر تحصیلی مرحوم والدشان می‌فرمایند:( آقا، در محضر آیت الله العظمی آقا سید مهدی آل طیب(ره)ابتداتصریف و الفیه و سیوطی و پس از آن صمدیه و حاشیه و مغنی و مطوّل را درس خواند. سپس معالم و قوانین و شرح لمعه را نزد مرحوم علامه محقق حاج شیخ محمد تقی شیخ شوشتری(ره) و بخشی از مکاسب شیخ اعظم انصاری(ره) و یک دوره کفایت الاصول مرحوم آخوند خراسانی(ره) را نزد آیت الله العظمی آقا سید مهدی آل طیب(ره) فرا گرفت.مرحوم والد بخشی از رسائل و دوره کامل فصول را در محضر آیت الله حاج شیخ محمد کاظم شیخ(ره) تلمذ نمود.
معظم له همزمان با تحصیل در سن ۱۹ سالگی امامت جماعت مسجد کتانباف شوشتر را عهده‌دار شد.

ایشان پس از تکمیل سطوحات علمی در سن ۲۳ سالگی در ماه ذی‌الحجه سال ۱۳۵۷ قمری در زمان حاکمیت دیکتاتوری رضاخان سختگیری‌های وی بر معمّمین به جهت عتبه بوسی، عرض ارادت، زیارت و توسل به ساحت مقدس مولی الموحّدین وامیرالمومنین حضرت علی بن ابی طالب(صلوات الله علیه) و خوشه چینی از خرمن من علمی و معنوی اساتید شیعه وارد در نجف اشرف گردید. البته سفر همراه با سلامت معظم له به آن دیار حقیقتا با عنایت خاص حضرات معصومین (علیهم السلام) صورت پذیرفت، زیرا هم پوشیدن لباس روحانیت از طرف حکومت رضاخان برای اهل علم ممنوع شده بود و هم از لحاظ نظام والد ما وظیفه مشمول و فاقد گذرنامه بودند ولی با این حال و با عنایت خاندان خاندان عترت علیهم السلام به سلامت وارد دیار ولایت وامامت شدند. معظم له در نجف اشرف در درس آیت الله العظمی آفا ضیاءعراقى وآیت الله العظمی خویی(رضوان الله علیهما) حاضر گردید و پس از مدتی از آیتین حاج سید ابوالحسن اصفهانی و آقا ضیاء عراقی (رحمة الله علیهما) اجازه اجتهاد دریافت کرد و سپس به دیار خویش شهر دارالمومنین شوشتر مراجعت نمود و به تدریس، تحقیق، تالیف و تربیت طلاب و فضلا، اقامه جماعت و ارشاد مومنین پرداخت.)

جایگاه علمی معظم له از دیدگاه علامه ذوالفنون حضرت آیت الله العظمی حاج سیدمحمدحسن آل طیب(قدس سرّه الشریف):

تسلط فقیه عالی مقام حضرت آیت الله العظمی حاج سید محمد موسوی جزایری به مبانی فقهی و اصولی برای مستفیدان محضرشان امری بسیار حیرت آور بود و برخی از شاگردان ایشان خاطرات زیبایی درمورد تسلط معظم له به مسائل علمی نقل می‌کنند، اما پیرامون عظمت علمی آن فقیه پارسا نیز خاطراتی وجود دارد که به ذکر یک ماجرا در این یادنامه بسنده می‌کنیم:آیت الله حاج سید طیب موسوی(مدظله العالی)مؤسس مدرسه علميه امام صادق(عليه السلام)اهوازدراين رابطه به نگارنده فرموده بودند:(جهت خداحافظی و عزیمت به سوی قم،برای حضور در جلسه درس بزرگان،محضر آیت الله العظمی حاج سیدمحمدحسن آل طیب(نورالله مرقده الشریف)شرفیاب شدم.معظم له فرمودند:آقای موسوی،مگرقصدشما ازتشریف فرمایی به قم حضور در درس بزرگانی همچون آیت الله العظمی حاج آقا سیدمحمدرضا گلپایگانی نیست؟،عرض کردم:بله.ایشان فرمودند:شمافکر می کنید علم آیت الله موسوی حاج سیدمحمد جزایری کمتراز علمیّت آقای گلپایگانی است و آقای جزایری،درمباحث علمی نقص وکمبودی نسبت به آقایان قم وآقای گلپایگانی دارند؟)بیشتر اوقات آن عالم وقت شناس به تدریس و تحقیق سپری می شد و اکثر ساعات معظم له از ابتدای صبح تا نزدیک ظهر وحتی بعداز ظهر وشب ها نیز به تدریس علوم حوزوی اختصاص داشت و آقا تدریس و کار علمی را با هیچ چیز دیگری عوض نمی کردند.ایشان به شهادت بسیاری از تلامذه و حتی برخی از مراجعین آن چنان در صدور فتوا صراحت و شجاعت داشت که باتوجه به تسلطی به منابع فقهی واصولی داشتند،تکلیف مکلّفین ومردم رابطور واضح مشخص می کردند.
حمایت تمام عیار معظم له از حضرت امام خمینی(ره)و انقلاب اسلامی:
آیت الله العظمی حاج سید محمد موسوی جزائری (رضوان الله تعالی علیه) از مراجعی نبود که عبا بر سر بکشد از امور سیاسی و اجتماعی کناره‌گیری کنند بلکه با حمایت تمام عیار و همه جانبه خویش نهضت اسلامی ملت مبارز و همیشه در صحنه ایران را تایید نموده و از شخصیت والای معمار کبیر جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت الله العظمی امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) و حرکت الهی آن قائد عظیم‌الشأن به بزرگی یاد می‌کردند. آن فقیه انقلابی همواره با صدور بیانیه‌ها و همچنین در سخنرانی‌ها مومنین شهر شوشتر را به حضور فعال در صحنه‌های مختلف مبارزه علیه رژیم سفاک دیکتاتور پهلوی دعوت می‌نمودند.در همین راستا استاد مجاهد و فرزانه ما حضرت آیت الله حاج سید محمدعلی موسوی جزایری (حفظ الله)زعیم عالیقدرحوزه های علمیه استان خوزستان ،در مورد علاقه والد معظمشان به حضرت امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی به نگارنده اینگونه فرمودند:( من نام امام را از زبان مرحوم والد(ره)شنیدم. ایشان واقعاً به امام ارادت داشت این موضوع به بیش از ۶۰ سال قبل باز می‌گردد. والد ما از باب رفت و آمد به قم و سایر موارد با امام امت (ره)مرتبط بود.

به خصوص ابوی ما کتاب (کشف الاسرار حضرت امام) را خوانده بود. امام راحل(ره)در این کتاب جملاتی در مورد رضاخان و مسئله کشف حجاب و انگلیسی بودن فکر و برنامه‌های رضاخان داشتند، حضرت والد(ره) آن جملات را حفظ کرده بود و بر فراز منبر به نقل از امام بزرگوار با تعابیری که عرض کردم می‌خواندند.

لذا علایق و گرایشات انقلابی ما پیش از هر چیز تحت تاثیر روحیه مبارزه طلبی مرحوم والد بود. دلیل حمایت همه جانبه فقیه والا مقام آیت الله العظمی حاج سید محمد موسوی جزایری(ره) از بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی(ره)و نظام اسلامی یک مسئله مهم بود و آن مسئله مهم را آیت الله حاج سید ابوالحسن حسن‌زاده (حفظه الله) برای نویسنده این گونه نقل فرمودند: (روزی از عموی مرحومم حجت الاسلام والمسلمین حاج سید هاشم حسن‌زاده(ره) پرسیدم،دلیل اینکه مرحوم آیت الله موسوی جزایری(ره) اینقدر محکم با صلابت از امام راحل و انقلاب اسلامی حمایت می‌کردند چه بود؟ مرحوم عمو پاسخ فرمودند: چون آیت الله موسوی جزایری (ره) ظلم رضاخان به اسلام ،مقدّسات، روحانیّت و عبا و عمامه را دیده بود نمی‌خواستند دوباره چنین حاکم ظالم و دیکتاتوری ظهور نموده و به دین اسلام و ائمه اطهار (علیهم السلام) و حوزه‌های علمیه و علما ظلم کند.لذا از همین منظر بود که آن فقیه متصلب از ولایت فقیه و امام راحل عظیم الشأن(ره)و نظام اسلامی دفاع می‌کرد. معظم له در۸سال دفاع مقدس نیز همواره حامی رزمندگان اسلام در جبهه‌های حق علیه باطل بودند و آنان را به حضور می‌پذیرفتند. یکی از خاطراتی که همچنان از زبان رزمندگان دوران جنگ تحمیلی از آن عالم بابصیرت نقل می شود، ماجرای حضور مبارک و به یاد ماندنی ایشان در مصلی اهواز و در جمع رزمندگانی بود که قرار بود به جبهه اعزام بشوند.

احترام به مردم و تبحر خاص و حوصله عجیب در رفع خصومات:

عالم ربانی و مردمدار حضرت آیت الله العظمی حاج سید محمد موسوی جزایری(طاب ثراه) مورد قبول جامعه بود، به طوری که بسیاری از مومنین در هنگام ذکر خیر از معظم له با عنوان( آقا سید محمد بزرگ) از ایشان یاد می‌کنند. طبعا شخصیتی که این چنین در میان مردم دارای احترام است،مورد مراجعه آنان نیز واقع می‌شود و هر آنچه حکم می‌کند برای جامعه ایمانی قابل پذیرش است. بسیار پیش می‌ آمد که مومنین به دلیل ژرف نگری و تبیین سریع در مسائل شرعی و حل منازعات توسط آن فقیه وارسته به ایشان مراجعه می‌کردند. در همین رابطه مولف مدقق و عالم محقق حجت الاسلام والمسلمین حاج سید علی محمد موسوی جزایری (حفظه الله)ماجرایی از والد محترمشان نقل فرمودند که بسیارجالب است. ایشان فرمایش کردند: معمولاً برای پرسش احکام شرعی حل منازعات و بحث مواریث به مرحوم والد(ره) مراجعه می‌شد و ایشان با ژرف نگری و حوصله عجیب و تبحّر خاصی مسائل را پاسخ می‌دادند و مشکلات را حل و فصل می‌نمودند. یادم هست که یک روز در فصل تابستان چند نفر که مرافعه‌ای در باب ارث و میراث داشتند در سرداب منزل به ایشان مراجعه نمودند و اتفاقاً همزمان با آمدن این افراد، دو تن از بزرگان یعنی آیت الله ربانی املشی و آیت الله فال اسیری شیرازی که در سال ۱۳۵۲ شمسی از سوی رژیم پهلوی در شوشتر تبعید بودند به دیدن معظم له آمدند. مرحوم والد پس از تحیّت گذاری از آن دو بزرگوار و دیگر حضّار، به استماع سخنان آن افراد پرداختند و سپس با سوالات متعدد از آنان و ریشه‌یابی نزاع که بیش از دو ساعت به طول انجامید قضیه را روشن و حق و حقوق هر کدام را معین و به مشاجره آنان خاتمه دادند و آن دو عالم بزرگوار که در تمام آن مدت حاضر و ناظر گفتگوها و اظهارات مدعیان و سپس حل و فصل آن از سوی حضرت والد بودند،بسیار تعجب نمودند. مخصوصاً آیت الله ربانی املشی از مشاهده این این رویداد و دقت نظر و حوصله والد معظم در حل مشکلات بسیار اظهار شگفتی نمودند و آن را کم نظیر دانستند.

تأليفات آن فقيه ژرف اندیش:

حضرت آیت الله العظمی حاج سیدمحمدموسوی جزایری(قدس سره الشریف) در طول حیات پربرکت خویش علاوه بر تربیت شاگردان متعدد توانستند آثار علمی و گرانبهایی را از خود به یادگار بگذارند تا رهروان مکتب آل الله (صلوات الله علیهم اجمعین)بتوانند پس از رحلت آن بزرگ مرد اندیشه و تقوا همواره از برکات علمی ایشان بهره‌مند باشند. معظم له علاوه بر تالیف کتاب‌ها رساله‌های مهم و متعدد به برخی از کتاب‌ها ، حواشی مفیدی نوشته‌اند که بیشتر آنان هنوز به صورت خطی باقی مانده‌اند و تنها سه اثر با عنوان (جواهرالغوالی در فقه)،(با محرمان راز که این کتاب مجموعه حکایات تشرف یافتگان به ساحت مقدس امام زمان (عجل الله تعالی فرج الشریف) می‌باشد)و(۳۰ مجلس ماه مبارک رمضان) به زيورطبع آراسته شده است.

ساده زیستی، ابراز محبت به خاندان عترت (علیهم السلام)خصوصا سالار شهیدان (علیه السلام)،جدیّت در امر به معروف و نهی از منکر، تواضع و اخلاق اسلامی،حفظ قرآن کریم و کثرت تلاوت کلام الله مجید و عبادت، احتیاط در امور مالی، دوستی با افتادگان، مهربانی با کودکان، خوش بیانی درهنگام سخنرانی،نظم در برنامه‌ها، دیدار با مسئولین و توصیه به آنان برای خدمت به مردم از دیگر خصائص حضرت آیت الله العظمی سید محمد موسوی جزایری(ره)می باشد که برای هرکدام خاطرات زیبایی وجود دارد و بیان این حکایات باعث درس آموزی توسط طلاب و فضلای حوزه‌های علمیه و جامعه ایمانی خواهد بود.
خبری که قلب مومنین را داغدار کرد:

فقیه ارزشمند و زاهد مجاهد حضرت آیت الله العظمی حاج سید محمد موسوی جزایری (اعلی الله مقامه الشریف)پس از تحمل یک دوره کسالت قلبی و بستری شدن در بیمارستان گلستان اهواز و پس از آن اعزام به بیمارستان خاتم الانبیا تهران و سپس انجام یک عمل جراحی بسته قلب در همان بیمارستان در نیمه شب ۲۹ آذر سال ۱۳۶۹ مطابق با دوم جمادی الثانیه ۱۴۱۱ هجری قمری در سن ۷۷ سالگی به ملکوت اعلا پیوست و با ارتحال جانسوز خویش بازماندگان و مومنین شهر شوشتر و مردم شریف استان خوزستان را داغدار نمود. پیکر مطهر آن عارف وارسته روز بعد به اهواز منتقل شد و پس از تشییع کم سابقه، مشیعین پیکر پاک آن راز مرد فرزانه را پس از تشییع و وداعی جانسوز که در شوشتر و با حضور اقشار مختلف مردم استان خوزستان صورت گرفت به مقام متبرکه صاحب الزمان عجل الله تعالی آوردند و پس از اقامه نماز بر پیکر مطهر معظم له توسط فرزند ارشد ایشان حضرت آیت الله حاج سید محمدعلی موسوی جزایری(مدظله العالی) در یکی از سالن‌های آن مقام متبرک مدفون گردید.پس از تشییع و تدفین آن فقیه عالیقدر مجالس یادبود بسیاری در شوشتر و دیگر شهرک‌ها و روستاها و همچنین شهرهای مختلف استان خوزستان برگزار گردید و اقشار مختلف مردم با حضور در این محافل یاد و خاطره آن عالم ربانی را گرامی داشتند.خداوند به همه ما توفیق تکریم از علمای عاملین را مرحمت فرموده و روح مطهر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی حاج سید محمد موسوی جزایری(ره) را با اجداد طاهرینش محشور فرماید.

امین بهرامی(شریعت شوشتری)

پاورقی:

(۱):بحارالانوار،ج۹۰،ص۳۴۹