شوشان ـ یونس آبادی :
در یک دهه اخیر، پدیدهی موکبداری در ایران – بهویژه در استانهای جنوبی مانند خوزستان – رشد چشمگیری داشته و به بخش مهمی از آیینهای مذهبی در ایام اربعین تبدیل شده است. این روند پرشتاب، پرسشهایی را در ذهن شهروندان و ناظران اجتماعی ایجاد کرده است: چه شد که موکبداری ناگهان در ایران رواج پیدا کرد؟ آیا این فرهنگ برگرفته از عراق است یا ریشه در سنتهای بومی دارد؟
موکب، واژهای آشنا از آنسوی مرزها
«موکب» واژهای عربی است بهمعنای کاروان یا ایستگاه پذیرایی. در عراق، بهویژه در مسیر پیادهروی نجف تا کربلا، موکبها از دیرباز جایگاه ویژهای در خدمترسانی به زائران امام حسین (ع) داشتهاند. مردم عراق، بدون هیچ چشمداشتی، خانهها، مغازهها و امکانات خود را وقف زائران میکنند و این فرهنگ مهماننوازی عمیقاً با هویت شیعیان این کشور گره خورده است.
ورود فرهنگ موکبداری به ایران
پس از سقوط صدام و باز شدن مسیر زیارت کربلا در اوایل دهه ۸۰ شمسی، حضور زائران ایرانی در آیین اربعین افزایش یافت. تجربه حضور در مسیرهای عراق و مشاهده فرهنگ منحصر بهفرد موکبداری، تأثیر عمیقی بر زائران ایرانی گذاشت. در سالهای بعد، این الگو به مرور در داخل ایران نیز پیاده شد؛ ابتدا در مناطق مرزی مانند چذابه، شلمچه، مهران و سپس در شهرهای مختلف کشور.
خوزستان، پیشتاز در احیای موکبداری ایرانی
استان خوزستان، با توجه به قرابت فرهنگی با عراق و جمعیت بالای عربزبان، خیلی زود به پایگاه اصلی موکبداری در ایران تبدیل شد. در شهرهایی مانند اهواز، آبادان، سوسنگرد، شادگان،ماهشهر،هندیجان و.. موکبداری نه تنها یک عمل مذهبی بلکه به فرهنگی اجتماعی و آیینی تبدیل شده است. بسیاری از خانوادهها و جوانان با شور حسینی، مسئولیت راهاندازی موکبها را برعهده میگیرند، بهویژه در ایام محرم، اربعین و در مسیرهای منتهی به مرزها.
از پیروی تا بومیسازی
اگرچه موکبداری در ایران با تأثیرپذیری از عراق شکل گرفت، اما به مرور ویژگیهای بومی پیدا کرد. در موکبهای ایرانی علاوه بر توزیع غذا، خدمات درمانی، اسکان، نمایشهای مذهبی، برنامههای فرهنگی، و فعالیتهای هنری نیز اجرا میشود. بسیاری از این موکبها حتی در طول سال، به فعالیتهای خیریه و اجتماعی ادامه میدهند.
نتیجهگیری
رواج موکبداری در ایران را میتوان نتیجهای از تلفیق شور حسینی، الهام از فرهنگ مردم عراق و روحیه داوطلبانه و مذهبی جامعه ایرانی دانست. آنچه این پدیده را متمایز میکند، سرعت رشد، مشارکت جوانان، و پیوند آن با هویت دینی و ملی مردم بهویژه در استانهایی مانند خوزستان است. امروز، موکبداری در ایران تنها یک خدمترسانی مذهبی نیست؛ بلکه نماد همدلی، ایثار و استمرار فرهنگی است که از کربلا الهام گرفته، اما رنگ و بوی ایرانی به خود گرفته است.