یلدا ؛ شب امید ایرانی

بهنام مهمان پذیر: یلدا ؛ شب امید ایرانی هاهر گاه عظمت دریا را می بینی به رودهایی که آن را پر می کنند بیاندیش و آنگاه دریاي اندیشه ات را از افکار ناب دیگران لبریز کن.

فلسفه زندگی نزد ایرانیان باستان بر یکتاپرستی و امید و شادي استوار بوده است ، امید به آینده در جشن هاي ایرانی موج می زند یکی از این جشن ها که براي ما هنوز هم زنده مانده جشن شب یلداست شاید نزد ملت هاي دیگر شب نماد شادي ، طلب روزي و امید به آینده نباشد ولی ظرفیت فرهنگ ملی ما که پاره اي از سنت هاي پسندیده و مظاهر آن هم به نسل هاي حاضر منتقل نشده همانند مناسبت تاریخی شب یلدا بسیار ژرف و سرشار از تنوع و رنگارنگی، سرزندگی و نشاط ، آینده گرایی و جامع نگری است.

ایرانیان نزدیک به چند هزار سال است که شب یلدا ؛ شب نخستین روز دي ماه یعنی آخرین شب پائیز، نخستین شب زمستان ، پایان قوس، آغاز جدي که درازترین و تاریک ترین شب در طول سال است تا سپیده دم بیدارمی مانند و در کنار یکدیگر این آیین باستانی را پاس می دارند و جشن می گیرند تا اندوه غیبت خورشید و تاریکی و سردي روحیه آنان را تضعیف نکند و با سپیده دم روشنایی آن آرامش می یابند و استراحت می کنند.

درباره یکتاپرستی ایرانیان که هویت ترکیبی ما با دو مولفه فرهنگ ایرانی و فرهنگ دینی و رابطه هریک با منافع ملی و نسبت هر کدام با دیگري براي این که کل واحدي را تشکیل دهند و جامع و مانع باشند به محاسبات دقیق و بازمهندسی فرهنگی نیاز دارد.

آیات 198و199سوره شعرا و سخن امام جعفر صادق (ع) درباره آن که روي آوري و ایمان ایرانیان به اسلام را نشانه فضیلت شان می داند ، می تواند موید این مطلب باشد که اسلام نشانه بالندگی جامعه ایرانی بوده است و نه عامل ترك هویت و فراموشی تمدن ایرانی ، برقراري رابطه اي که این دو مولفه هویتی یعنی اسلامی بودن و ایرانی بودن را به اهداف جهانی هر کدام برساند و از وظایف سیاستمداران و برنامه ریزان ارشد فرهنگی جامعه است .

جهان گرایی اسلامی وعده خداوند است ظرفیت هاي فرهنگ ملی به اندازه اي است که از بدو ورود اسلام به ایران با ارایه خدمات متقابل ، نه تنها براي جهان اسلام فواید بسیاري داشته بلکه فرهنگ اسلامی را هم به صورت بومی درآورده و امروزه شواهد این بومی سازي در فرهنگ شیعی ایرانیان فراوان است ، با وجود تحولات فراوانی که در دهه هاي اخیر در عرصه هاي ملی و بین المللی شاهد آن بوده ایم و پدیده جهانی شدن که ملت ما را همانند همه ملت ها احاطه کرده است مردم ایران با همه اقوام ، قومیت ها و اقلیت هاي دینی و مذهبی شب یلدا را در تمامی نقاط کشور پاس می دارند و آن را سنتی نیکو می دانند که نویدبخش طلوع و آینده اي بهتر و فردا و فرداهایی روشن تر است.

انقلاب اسلامی در ایران واقعیت انکارناپذیر تفکر احیاگرانه شیعی در جهان معاصر است ولی از همه مهم تر مقبولیت آن در نزد تمامی ایرانیان از اکثریت شیعی در بین اقوام ایرانی تا قومیت ها ، خرده فرهنگ ها و اقلیت هاي دینی و مذهبی متعدد در کشورمان است که همانند همه پدیده هاي اجتماعی به هم افزایی نیاز دارند . دربرگیرندگی و ماندگاري هویت ایرانی به بازمهندسی فرهنگی کشور برپایه سه مولفه ایرانیت ، اسلامیت و جهانگرایی فرهنگی و نسبت هاي دقیق آنها با یکد یگر وابسته است و ناگزیر در این راه توجه و نگاه جامع و راهبردي برنامه ریزان ارشد جامعه به تمامی وقایع و سنت هاي پسندیده ایرانی و مناسبت هاي ملی با رویکرد هاي پیش از اسلام ، پس از اسلام و در دوره معاصر با رویکرد هاي مشروطه خواهی و انقلاب اسلامی اجتناب ناپذیر بوده و راهگشاي مسئله مهم هویت خواهد بود.

متاسفانه باوجود سنت ها و وقایع آموزنده تاریخی و مناسبت هایی شبیه مناسبت شب یلدا تعداد بسیار کمی از مناسبت هاي تقویمی کشور چند هزار ساله ایران به دوره پیش از اسلام باز می گردد . مناسبت هاي عید نوروز ، روز طبیعت ، روز قلم یا همان جشن تیرگان و شب یلدا تنها مناسبت هایی هستند که از این دوره تاریخی بسیار طولانی در تقویم رسمی دیده می شوند.
پیشنهاد روزها و مناسبت هاي خاص از سوي اشخاص مختلف اعم از حقیقی و حقوقی و نحوه بررسی آن به طور مستقیم به تعریف ما از هویت ایرانی بستگی دارد . عدم رعایت تناسب و محاسبه دقیق در مولفه هاي دینی و میهنی هویت ملی باعث می شود که تصویري تک مولفه اي از ایران و ایرانی ارایه شود.

نسبت چهار مناسبت ملی از دوره پیش از اسلام به کل مناسبت هاي تقویمی کشور اعم از مناسبتهاي جهانی ، بین المللی ، ملی ، اسلامی ، صنفی یا حقوقی در متن و ضمیمه تقویم که بیش از دویست و پنجاه مناسبت است این مطلب را تایید می کند.
فرهنگ ایرانی و فرهنگ شیعی براي اکثریت مردم ما دو روي یک سکه اند و با یک درك تار یخی وجامع نگري ملی همه اقلیت ها نیز به آن احترام می گذارند همانگونه که در شب یلدا ایرانیان شیعی با همه تنوع قومی و با وجود خرده فرهنگ ها و اقلیت هاي دینی و مذهبی این آیین ملی را پاس می دارند و به طلوعی دوباره و فردایی روشن می اندیشند و آن را جشن می گیرند ، فرهنگ شیعی هم به انتظار موعود عقیده دارد که می آید و جهان را روشن می کند.

بلنداي شب یلدا با انتظار طولانی ایرانیها براي لحظه موعود و به فرهنگ انتظار در مهدویت شباهت دارد.شاید عناصر تار یکی و بلند ي درشب یلدا که با امید وروشنایی صبح دم از بین می روند بتواند همه ما ایرانی ها را بیشتر به یاد تضاد و هم نشینی خیر و شر در نظام کائنات که سرانجام با غلبه خوبی ها و مهر پایان می یابد بیاندازد و به آینده و آینده هاي روشن تر امیدوارتر سازد.