سوادآموزی از دیدگاه اسلام

الماس نوروزی: دین اسلام،کامل ترین دین در میان ادیان الهی است که به همه جوانب زندگی انسان نگاهی ویژه دارد و برنامه ای کامل برای این منظور در نظر گرفته تا انسان ها با عمل به این برنامه به تکامل برسند. سفارش و تأکید بسیار اسلام بر علم آموزی،تا جایی است که نخستین آیاتی که بر پیامبر بزرگوار اسلام نازل شد، سفارش به خواندن بود:«بخوان به نام پروردگارت که [جهان را]آفرید. [همان کسی که ] انسان را از خون بسته ای خلق کرد. بخوان که پروردگارت بزرگوار است؛ همان کسی که به وسیله قلم تعلیم کرد و به انسان آنچه را نمی دانست،یاد داد».

خداوند در قرآن کریم با صراحت تعلیم را یکی از اهداف برانگیخته شدن پیامبر اکرم(ص) دانسته وفرموده است:«او کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده ،رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنان می خواند وآنان را تزکیه می کند و به آنان کتاب (قرآن )و حکمت می آموزد».
با توجه به اینکه یکی از اهداف بعثت پیامبر گرامی اسلام نیز تعلیم وتعلم است، در گفتار و رفتار خود بارها به اهمیت علم،آموختن و نقش آن درتکامل زندگی انسان تأکید و سفارش کرده است. نقل است پیامبر اکرم(ص) دو گروه را در مسجد دید؛گروهی مشغول عبادت بودندو گروهی سرگرم مذاکره و بحث علمی . پس آن حضرت رفتن به نزد گروه دوم را بر پیوستن به جمع عبادت کنندگان ترجیح داد و درباره این رفتار خود فرمود:«من برای تعلیم فرستاده شده ام».

تحصیل علم از نظر اسلام یک ضرورت مطلق است و هیچ قید و شرطی ندارد. «نه قید زمانی نه قید مکانی وفردی ونه هیچ قید ومحدودیت دیگری. از حدیث معروف «اطلبوا العلم و لو بالصین؛علم را طلب کنید؛ اگر درچین باشد»،درمی یابیم که از نظر اسلام،طلب علم فریضه ای است که جا ومکان خاصی نمی شناسد و محدودیت مکانی ندارد.

 همچنین، این حدیث معروف را بارها شنیده ایم که «اطلبوا العلم من المهد الی اللحد؛زگهوراه تا گور دانش بجوی!» که نشان می دهد علم آموزی، محدودیت زمانی ندارد و نیز حدیث بسیار معروف و مشهور پیامبر(ص) را که فرمود: «طلب العلم فریضه علی کل مسلم ومسلمه؛علم آموزی برهرمسلمانی واجب است.»واحادیث معروف دیگری که هر کدام دلیل ونشانه محکمی است براثبات وجوب و ضرورت آموزش وتعلیم وتعلم در اسلام .

بر همین اساس با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، سواد و سوادآموزی جایگاه ویژه ای یافت و در تاریخ هفتم دی ماه 1358، به فرمان حضرت امام خمینی (ره) ناخدای نهضت ایران، کشتی این کشور حرکت خود را به سوی علم و علم آموزی آغاز کرد. پیش از انقلاب اسلامی، ایران جزو کشورهای بی سواد جهان به شمار می آمد؛ زیرا بیشتر مردم آن از بی سوادی رنج می بردند و تعداد کسانی که تحصیلات عالی داشتند، خیلی کم بود. با پیروزی انقلاب و تشکیل نهضت سوادآموزی، ایران گام مؤثری در سوادآموزی برداشت تا جایی که در حال حاضر، بیشتر ملت ایران از نعمت سواد بهره مند شده اند. آری، به فرمان حضرت خمینی (ره ) حمایت های مقام معظم رهبری و یاری این مردم، ریشه های درخت ایران از جویبارهای علم سیراب شد.

دیروز در حکومت جور و ستم، استعدادهای به بار ننشسته مان در نطفه خفه می شد و امروز به یاری خداوند و تلاش سوادآموزان و آموزگاران دل سوز، شکوفه های علم و سواد بر جای جای درخت حیات کشورمان جوانه زده و به ثمر نشسته است. این شکوفه ها را مدیون دستان باغبانانیمی دانیم که با همتی مردانه آنها را از دست زمستان جهل و بی سوادی نجات داده اند. دستانتان را با بوسه هایی از مهر مدح می کنیم و ثمره دادن تلاشتان را تهنیت می گوییم. آفرین بر شما که به دعوت پیر و مرشد خویش لبیک گفتید و ایران را مدرسه ای ساختید که ثمره آن علاوه بر علم، عزت ملت ایران بود.

سوادآموزی، تنها فرایند یادگیری مهارت های خواندن، نوشتن و حساب کردن نیست؛ بلکه کمک کردن به آزادسازی انسان و رشد کامل اوست. سوادآموزی، شرایط مناسب را برای کسب آگاهی انتقادی از تضادهای جامعه ای به وجود می آورد که فرد در آن زندگی می کند. همچنین، سوادآموزی انسان را برمی انگیزد تا با مشارکت فعال و بهره گرفتن از نیروی نوآوری، طرح هایی بیافریند که می تواند در متحول ساختن جهان مؤثر باشد.

در مجموع، سوادآموزی حق اساسی هر انسان است. سوادآموزی و به طور کلی آموزش و پرورش، یکی از ابزارهای اصلی برای تمام دگرگونی های اجتماعی است. سوادآموزی، یعنی مشارکت انسان، در ساختن هدف ها و ایجاد محیط و شرایط مناسب زندگی . امید است که ریشه بی سوادی هرچه زودتر از جامعه اسلامی رخت بر بندد و کشوری صددر صد باسواد داشته باشیم .