نظام مهندسی و ضرورت احیای فناوری کاه گل در ساختمان

شاید برای شما هم قدری عجیب باشد این تیتر که حالا که همه جا تبلیغات ایزوگام است ما را چه کار به فناوری عهد بوقی برای اندود سقف ساخمان ها؟ و تصویر دور و قدیمی و متروک کارگرانی را در ذهن مجسم کنید که پاچه های شلوار را تا زانو بالا زده اند و در حال کوبیدن کاه و گل سرخ رسی برای مخلوط کردن آنهایند. تصویری که دیگر اکنون ممکن است کمتر طی فصل های پاییزی پیش از بارندگی کمتر در خوزستان و نواحی جنوبی کشور دیده شود یا اصلن ممکن است کارگر کاه گل کار دیگر در پاتوق تجمع کارگران دیده نشود یا انکه در محیط و ذهنیت هایی که عموما از شهر تلقی معماری به سبک غربی و کلانشهری دارند این فناوری چندان همخوان به نظر نیاید.

برای یادآوری و با مراجعه به منابع می توان گفت : از ملات کاه گل به عنوان عایق رطوبتی و حرارتی به صورت اندود پشت بام، پوشش سطوح داخلی و خارجی فضاهای معماری خشتی، پوشش دیوارهای آجری برای اندود گچ و ... استفاده می شود. قشر کاهگل عایق است، گرما و سرما از آن عبور نمى کند، باران از پوشش‌هاى گنبدى و سقف‌هاى طاقى آن نشست نمى کند، همهمه ی کوچه‌ها و بازارها در آن گم مى شود و لازم به توضیح نیست که گرد آمدن خواص این چند عایق در یک ماده به ندرت دیده شده است. کاهگل ارزان بوده و در اغلب شهرهاى ایران به فراوانى یافت مى شده است. قیمت خروار آن ناچیز بوده و با این مقدار کاه سطوح بزرگى از اندود گل را مسلح مى کرده اند.

گرچه کاهگل به سهولت و به ارزانى به دست مى آمد لکن به علت خواص فوق العاده اى که در بر دارد به صورت متن شهرهاى ایرانى درآمده و به بنایى قدم گذاشته است، به کلبه ی بى بضاعتان، به اعیان نشین‌ها، به کوره‌ها، به بازارها، به حمام‌ها، به تکیه‌ها و بالاخره به مسجدها، و همه ی این ساختمان‌هاى شهر با کوچه‌هایى که میان دیوارهاى کاهگلى مى دوید به هم مربوط مى شد.

 این مصالح به طرز شگفتى با زندگى ایرانى تناسب داشته و شگفتى‌هایى را در خود دارد. با بهره گیرى از این مصالح و بر روى فلات ایران، در چشم انداز شهرهای ایرانی - اسلامی ، بام‌هاى کاهگلى میان آدمیان و حرارت خورشید حفاظ مى شده اند. بدین ترتیب بادگیرها شهر را تهویه کرده، نورگیرها به تالارها و هشتى‌ها سایه ی روشن ملایمى مى داده اند و حیاط‌هاى گود که اطاق‌ها آن‌ها را دور مى زده اند با یک حوض سنگى و چند درخت در میان گرفته، به زندگى ایرانى لطافت مى بخشیده اند...

رنگ کاهگل نور شدید و گاه زننده ی آفتاب سرزمین ما را براى ساکنان آن مطبوع نموده و در گرم ترین فصل سال برگشت اشعه ی خورشید و حرارت آن را از روى بام‌ها و یا دیوارهاى کاهگلى به حداقل رسانیده است.و اما امروز... ایجاد ساختمان‌هاى عظیم فلزى و بتون آرمه باعث هجوم تکنیک‌هاى مختلف ساختمانى غربى شده و طبعا مصالح معمارى ما که با تجربه، زیبایى و شخصیت همراه بود به مصالح خشک و سرد تکنیک‌هاى ناآشنا تبدیل گردیده است. امروز با دیدن ساختمان‌هاى غریب کلان شهر‌ها که هر کدام نمونه اى از فکر شلوغ دوره ما و نیز هجوم مصالح جدید است، اما رفته رفته کاه گل به حاشیه صنعت ساختمان رفته است.اما بعد؛ دیروز در حاشیه جلسه ای یکی از ذره بین بدستان فرصتی می یابد تا با مهندس عباس هلاکویی رییس سابق سازمان نظام مهندسی، شهردار اسبق اهواز و رییس فعلی سازمان قطار شهری اهواز که با توجه به سوابق ممتد جزو مردان عمرانی خوزستان است گپی بزند و ذکر خیری کند از دوست هنرمند و معماری که در مسجدسلیمان با تعبیه مناسب جهت پنجره ها و اندود بام ها و ضخامت دیوارها توانسته یک خانه 200 متری را صرفا با یک کولر 18 هزار خنک نگه دارد و بحث به ضرورت احیا و ترویج کاهگل به عنوان اندود بام در لایه ای بالاتر از ایزوگام کشید که مهندس هلاکویی نیز بر مطلب صحه گذاشت و مثال از خانه مسکونی خود زد که در سال 64 پوشش بامش را با موزاییک و یک سطح اندود کاهگل اجرا کرده و تا کنون نیز پس از گذشت 30 سال مشکل نشتی آب بر اثر بارندگی را نداشته است. مهندس همچنین به ذکر خاطره ای از نظارت بر ساخت بیمارستان بقیه الله در دوره دفاع مقدس پرداخت که اتمام آن مصادف می شود با سال پایانی جنگ و پذیرش قطعنامه و قرار بر این بوده که بیمارستان مقاوم و مصون از بمباران های هوایی طراحی شود که با توجه به فرایند پذیرش قطعنامه دیگر ضرورت بردن بیمارستان زیر خروارها خاک از بین می رود و جناب هلاکویی پیشنهاد می دهد که سطح بیمارستان صرفا با کاهگل اندود شود و این کار در نهایت صورت می گیرد و سال ها بهره وری صورت می گیرد که در مجموع مباحث موید نظر ذره بین بدستان بود و دلگرم کننده آنها برای ترویج این مصالح بومی و ارزان ساختمانی ...در هر صورت ساختمان های گرم امروزی با اندود ایزوگام که غیر منطبق با اقلیم گرم و پر تابش خوزستان اند و با مصرف بی رویه انرژی و کولرهای متعدد نیز خنگ شدنی نیستند ایجاب می کند که سازمان نظام مهندسی خوزستان با درک ضرورت ها معماران و انبوه سازان را برای استفاده از این مصالح مرغوب ساختمانی تشویق و ترغیب کنند و اندود کاه گل را به فهرست مصالح ساختمانی در خوزستان بیفزایند.