آب در تالاب‌هاي خوزستان ناياب مي‌شود!

معاون محيط طبيعي اداره کل حفاظت محيط زيست خوزستان با بيان اينكه محدوده هيچ يك از تالاب‌هاي استان تغییر نکرده و مساحت آنها كاهش نيافته است،‌ گفت: تنها عرصه برخی تالابها كمتر شده و عرصه با محدوده متفاوت است؛ اين عرصه به دليل كاهش آب در بسياري از تالاب‌ها کاهش یافته است.

به گزارش ایسنا ، سید عادل مولا با بيان اينكه 50 درصد تالاب‌هاي مهم و فعال كشور در استان خوزستان قرار دارند،‌ اظهار كرد: با توجه به اينكه تالاب شادگان بزرگترين تالاب كشور و با مساحتي بيش از 400 هزار هكتار است و اكوسيستم متفاوتی دارد، اهمیت این تالاب بسیار زیاد است؛ تالاب‌ها معمولا اكوسيستم يكساني دارند، اين در حالی است که تالاب شادگان دارای سه اكوسيستم متفاوت آب شيرين، آب شور و لب‌شور است.

وي افزود: مساحت فعلي تالاب شادگان كه در سایت کنوانسیون رامسر ثبت‌ شده، 400 هزار هكتار است، ولی براساس نقشه‌ها و مستندات از قبل تهيه شده، يك مقدار از مساحت "خورموسي" هم به آن اضافه مي‌شود و مساحت اين تالاب به 500 هزار هكتار هم مي‌رسد و هم‌اكنون اصلاحات مربوط به این موضوع در حال انجام است. اين تالاب تنوع زيستي بسياري دارد و وجود سه اكوسيستم مختلف موجب ايجاد تنوع زيستي خاص در این تالاب شده است.

مولا درباره تالاب هورالعظيم، تصریح کرد: اين تالاب يكي از بازمانده‌هاي تالاب‌هاي بين‌النهرين است كه در امتداد قسمت جنوبي مرز ایران و عراق قرار دارد و يكي از تالاب‌هايي است كه از جهات مختلف حائز اهميت است؛ این تالاب آخرین زیستگاه پرندگان مهاجر است و این ویژگی مهم، تالاب هورالعظیم را در دنیا مطرح کرده است. تالاب های شمال کشور نخستين زيستگاه پرندگان مهاجري است كه از سيبري و شمال آفريقا به سمت ایران مهاجرت می کنند و آخرين توقف آنها نیز در تالاب هورالعظيم است، لذا اين تالاب داراي ارزش و تنوع زيستي بسيار بالايي است.

معاون محيط طبيعي اداره کل حفاظت محيط زيست خوزستان با اشاره به اينكه يك سوم تالاب هورالعظيم در ایران واقع شده است، ادامه داد: از مجموع 500 هزار هكتار مساحت اين تالاب، 127 هزار هكتار در كشور ما واقع است و این قسمت از تالاب، بخش زنده و پویا آن را تشکیل می‌دهد. تالاب هورالعظيم از سه رودخانه كرخه، دجله و فرات تغذيه مي‌شد، ولي متاسفانه در زمان رژيم بعث عراق اين سه رودخانه را در این کشور محدود كردند و بخشی از این تالاب که در کشور عراق واقع شده با مشکلات بسیاری مواجه شد و اکنون این قسمت از تالاب به کانون گرد و غبار در منطقه تبدیل شده است.

وي با اشاره به اهمیت تنوع زیستی موجود در تالاب میانگران در شمال استان، اظهار کرد: تاکنون در تالاب میانگران هیچ پرنده‌ای به دلیل آلودگی ناشی از پسابها تلف نشده و مرگ و مير پرندگان و جانداران این تالاب به دلیل آلودگی نیست، بلكه تالاب ميانگران تنها با معضل كم‌آبي مواجه است و تقريبا از هيچ روخانه‌اي تغذيه نمي‌شود و تنها از روان‌آب‌ها و آب‌هاي سطحي تغذيه مي‌شود.

مولا با بيان اينكه امسال طرح مديرت تالاب‌هاي هورالعظيم،‌ ميانگران و بامدژ اجرايي مي‌شود، گفت: تالاب بامدژ در حاشيه شهر اهواز قرار گرفته و از تالاب‌هايي است كه از رودخانه شاوور تغذيه مي‌كند و با توجه به نزديكي آن به شهر اهواز، برنامه‌اي براي احياء این تالاب پیش بینی شده است. در زمينه احياء اين تالاب با اداره کل شيلات وارد مذاكره مي‌شويم و به این ترتیب طرح رهاسازی ماهیان بومی در این تالاب اجرایی می‌شود. همچنين توسعه گردشگري در حاشیه تالاب بامدژ نیز در برنامه کاری قرار گرفته است.

معاون محيط طبيعي اداره کل حفاظت محيط زيست خوزستان افزود: مهمترين برنامه‌هاي طرح مديريت تالابهای استان در محدوده تالاب‌هاي شادگان و هورالعظيم اجرایی می‌شوند و سازمان حفاظت محيط زيست با كمك مجامع بين‌المللي این برنامه‌ها را اجرایی مي‌كند؛ برنامه طرح مديريت تالاب شادگان هم‌اكنون در سال پنجم است؛ در اين طرح برنامه‌هاي خوبي پیش بینی شده و کارگروههای ویژه‌ای تشکیل شده است. این طرح در كميته برنامه‌ريزي استان به تصويب رسيده و ابلاغ شده است. امسال در صدد هستيم كه برنامه مديريتي 10 تالاب ديگر را نیز اجرایی كنيم و اولويت با تالاب هورالعظيم و ميانگران است. اين طرح با چهار هدف اصلي اجرایی مي‌شود كه از آن جمله می توان به تامين آب كافي و سالم، ايجاد معيشت پايدار براي افراد بومی، توسعه تنوع زيستي تالاب ها و تضمين حيات نسل‌هاي آينده اشاره کرد.

وی با بیان اینکه مجامع بين‌اللملي حفاظت از تالابها بر اجرای اين چهار برنامه تاكيد دارند، تصریح کرد: براي اجرای هر يك از اين برنامه‌ها كارگروهي ویژه تشكيل شده كه شامل كارگروه‌هاي آب، كشاورزي، تنوع زيستي، معيشت و آگاهي رساني به مردم و جوامع حريم تالاب است؛ اجرای این طرحها با مشارکت بومیان منطقه انجام می‌شود. چالش‌هايي متنوع و مختلفي در اجراي اين طرح‌ها وجود دارد كه توسعه بي‌رويه صنعت از مهمترين چالش‌ها است كه موجب ايجاد محدوديت‌هايي در كاركردهاي اصلي تالاب مي‌شود؛ اين كاركردها ممكن است ماهيگيري، ني‌بري و حتي توسعه روستاها در تالاب باشد.

مولا با بيان اينكه صنایع با مطالعه يا بي‌مطالعه با وعده‌هايي در بحث اشتغال و توسعه براي اهالي منطقه در تالاب مستقر مي‌شود، گفت: صنعت با فعالیت در محدوده تالابها غير از بيكاري تعدادي اشخاص كه ارتزاق آنها از طریق تالاب است، چيز ديگري به ارمغان نمي‌آورد؛ همچنان ‌كه حدود 5 هزار صياد در تالاب شادگان با روي آوردن به صنعت دست از صيد برداشته و به اميد كار در صنعت ارتزاق خود را از دست داده‌اند، اين در حالي است كه اگر حساب سرانگشتي داشته باشند، متوجه مي‌شوند كه حتي يك سوم درآمدشان از تالاب را نمي‌توانند از طریق فعالیت در صنایع به دست آورند.

معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان افزود: در گذشته صياداني در محدوده تالابها و ازجمله تالاب شادگان حضور داشتند كه شبانه‌روز در تالاب مستقر بودند و در فصل تخم‌ريزي ماهيان اجازه نمي‌دادند حتي يك ماهي به صورت غيرمجاز صيد شود. اين اهالي با ورود صنعت به كارهاي پيمانكاري رو آورده و اکنون دیگر توجهی به تالاب ندارند و متاسفانه اين موضوع یکی از مهمترین چالش‌های تالابهای خوزستان است.

وي تصریح کرد: در تالاب هورالعظيم به دلیل وجود الزامات مربوط به استخراج نفت، مشکل دوچندان است. نفت يك سرمايه ملي است و همه به اهميت آن واقف هستيم، ولي در اين زمينه ضوابط و قواعدي وجود دارد كه بايد بر اساس آن ضوابط عمل كرد، ولی متاسفانه زيرمجموعه‌هاي نفت اين ضوابط را رعايت نمي‌كنند و چالش‌هايي در تالاب‌ها ايجاد مي‌شود؛ خاك‌برداري‌هاي غيراصولي، آلودگي‌هاي صوتي و آلودگی هوا و حتي واحدهاي مستقر در آنجا موجب ايجاد مشكلاتي در تالاب هورالعظيم شده است.

وي گفت: البته مشكل اساسي دوری مردم محلي از تالاب است كه با كاهش ذخاير حياتي در تالاب‌ها همراه شده است و علت اصلي آن عدم وجود آب كافي است. تالاب‌ها اگر آب داشته باشند، خودپالايی انجام مي‌دهند، این در حالی است که اگر آب تالاب کاهش یابد، مشکلات آن نیز افزایش می‌یابد. در حال حاضر براي ايجاد يك طرح توسعه پرورش ماهي دولت ميلياردها تومان هزينه مي‌كند، در حالي كه طبیعت حوضچه‌هايي آماده به نام تالاب در اختيار ما گذاشته كه تنها آب آن بايد تامين شود. اين عدم آگاهي مردم و مسئولان باعث مي‌شود تا در بحث مراقبت و حفاظت از تالاب ها با سرعت اندکی حرکت کنیم.

مولا خاطرنشان کرد: خوشبختانه اکنون در تالاب شادگان اين موارد به خوبي در حال پياده شدن است؛ در اين خصوص كارگروه ماهيگيري پايدار آغاز به كار كرده و با همكاري همه دستگاه‌هاي متولي در اين زمينه فعالیت می کند. كارگاه آموزشي آگاهي‌رساني به بومیان منطقه نیز در شادگان تشكيل شده و در اين كارگاه اهميت تالاب را براي مردم تشریح می‌شود.

وی درباره تامین حق آبه تالابها نيز اظهار کرد: وزارت نيرو ميزان آب مورد نياز تالاب را هنوز مشخص نكرده است. هميشه در اين خصوص دچار چالش هستيم كه اين ميزان آب يا در فصل كشاورزي توسط كشاورزان برداشت مي‌شود يا اینکه به دلیل خشكسالي حق آبه تالاب كاهش مي‌يابد.

معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان درباره تخليه فاضلاب‌ها و پسابهای صنعتی به درون تالاب‌های استان گفت: در حال حاضر فاضلاب صنعتي چنداني وارد تالابها نمی‌شود؛ اين فاضلاب‌ها به صورت مقطعي به تالاب ريخته مي‌شوند؛ مشكل اين نيست كه فاضلاب وارد تالاب می‌شود، زيرا آب تالاب خودپالايی دارد و وجود آب و ني، موجب فيلتر شدن آب تالاب می‌شود.

وي ادامه داد: مشكل اصلي مربوط به صنايع بزرگ هم نيست، بلكه صنايع كوچك و جزء موجب وارد آمدن آسیب به تالابها می‌شوند. به طور مثال در تالاب هورالعظيم تنها فاضلاب كارگاه‌هايي كه در آن منطقه مستقرند به درون تالاب سرازیر می‌شود؛ البته اين كارگاه‌ها به نصب سيستم تصفيه فاضلاب ملزم شده‌اند و خوشبختانه برخي شركت‌ها در اين زمينه خوب كار كرده‌اند؛ برخی پيمانكاران بدون توجه به وضعیت سیستم فاضلاب، کارگاههایی را راه‌اندازی می‌کنند و تنها با اعمال اهرم‌هاي فشار به نصب سيستم تصفیه اقدام مي‌كنند.

وي تصريح كرد: بحث پساب و خاك‌بردارهاي غيرمجاز نيز مهمترين معضل تالابها است كه مشكل فاضلاب در برابر اين معضل‌ها کم رنگ می‌شود. مشكل خاك‌برداري‌ها مشكلي نابوده كننده است كه موجب خشك شدن منطقه می‌شود. امسال با تعيين محدوده‌ها، شناسايي و علامت‌گذاري تالاب‌ها، زوم‌بندي تالاب‌ها انجام و كاربري‌هاي هر تالاب تعيين مي‌شود. پس از آن مشخص مي‌شود كه هر محدوده چه كاربري‌‌هايي دارد و اجازه كاربري ديگري در آنجا داده نمي‌شود و كاربري ماهيگيري و گردشگري و كاربري‌هاي ديگر صرفا در همان مناطقي كه مشخص شده، انجام مي‌شود.

مولا درباره كاهش عرصه تالاب‌ها در استان گفت: نقشه‌هاي سال‌هاي گذشته تالاب‌های استان با نقشه‌هاي فعلی بسيار متفاوت است. از 127 هزار هكتار تالاب هورالعظيم در نقشه‌هاي سال 2010 تنها يك تكه كوچك به رنگ سبز مشاهده مي‌شود كه علت اصلي آن كمبود آب است. اگر وضع به همین صورت ادامه یابد، دچار مشكل مي‌شويم، زيرا بحث تصرفات و ورود صنایع همچنان وجود دارد.

وي گفت: مهمترين مشكلي كه با كاهش عرصه تالابها ایجاد می‌شود، تشكيل كانون گرد و غبار است، زیرا با کاهش عرصه تالاب، آن محدوده به کانون گرد و غبار تبدیل می‌شود؛ در کشور عراق شاهد این موضوع هستیم و با خشک شدن تالابها، کانونهای متعدد گرد و غبار در این کشور ایجاد شده است. حیات تالابها هميشه باید حفظ شود، در غير اين صورت همان تالاب، حيات انسان را به خطر می‌اندازد و اين رسم طبيعت است كه اگر به آن رسيدگي نشود، دشمن انسان مي‌شود.

وی افزود: ايجاد كانون گرد و غبار، كشور را با مشكل حادي مواجه مي‌كند كه اين كاهش عرصه را بيشتر در تالاب هورالعظيم شاهد هستيم و اکنون بيشتر از نیمی از این تالاب خشک شده است. تالاب‌هاي شادگان و ميانگران در اين زمینه كمتر مشکل دارند و عرصه این دو تالاب تغییر چندانی نداشته است.

معاون اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان با بيان اينكه هدف مجامع بين‌المللي، حفظ حيات تالابها است، يا‌دآور شد: اين تالاب‌ها يك هويت ملي هستند و در كشور ما كنوانسيون رامسر متولي حفظ آنها است.

مولا با اشاره به لزوم توسعه گردشگری در محدوده تالاب های استان، گفت: در این زمینه فعاليت در محدوده تالاب‌شادگان آغاز شده و تلاش بر اين است كه بحث گردشگري سنتي در محدوده این تالاب توسعه یابد، به گونه‌ای که هويت اصلي و فرهنگ مردم بومی منطقه در این طرح حفظ شود و گردشگر با حضور در محدوده تالاب امکان اسکان و بهره‌برداری از امکانات موجود را داشته باشد.

وي افزود: به منظور معرفي تالاب‌ها به عنوان مراكز گردشگري، دو مركز با كاركرد و اهداف مشخص در محدوده تالاب ایجاد شده است. همچنین با هدف معرفی تالاب های استان در شهرهای آبادان و شادگان نیز برنامه‌هایی پیش‌بینی شده است که از آن جمله می‌توان به ايجاد موزه‌ای برای معرفی جانداران تالاب شادگان در آبادان اشاره کرد. ایجاد چنین مرکزی در شادگان نیز پیش بینی شده و تا یک سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد.