سد گتوند ؛ فرصت یا تهدید ؟

رئیس انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان نسبت به ادامه‌دار بودن شرایط بحرانی سد گتوند در ماه‌های آینده، همزمان با کاهش مخازن سدهای بالادست هشدار داد و اظهار کرد: واقعیت این است که بحران در سد گتوند وجود دارد و این بحران باید کنترل شود.

وی با اشاره به پدیده جابه‌جایی لایه‌ها در تمام سیالات در اثر تغییرات دما، افزود: سد گتوند نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ در حال حاضر لایه‌های بسیار شور آب که در نتیجه انحلال سازه نمکی گچساران به وجود آمده در عمق مخزن سد جای گرفته‌اند و آب شیرین‌تر در لایه‌های بالا‌تر مخزن سد قرار دارد که با تغییرات دما این لایه‌ها به هم می‌خورد و آب شیرین و شور با یکدیگر مخلوط می‌شود.

رئیس انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان با بیان اینکه این مسئله روی کیفیت خروجی آب سد به پایین دست تاثیر منفی می‌گذارد و باعث شوری آب رودخانه کارون می‌شود، تصریح کرد: جابه‌جایی لایه‌های آب مخزن اجتناب‌ناپذیر است و عملاً آب شور مخزن سد گتوند همیشه کیفیت رودخانه کارون را تهدید می‌کند.

خدابخشی افزود: در حال حاضر ارتفاع آب شیرین لایه سطحی مخزن با استفاده از خروجی آب سدهای کارون 3 و 4 تنظیم می‌شود تا شوری آب پایین دست کم‌تر شود، اما با توجه به شیوه بهره‌برداری سد‌ها بحران دیگری در پیش است.

وی ادامه داد: سد‌ها در زمستان آبگیری می‌کنند و در تابستان برای مصارف انرژی و کشاورزی تخلیه می‌شوند؛ به این ترتیب با فرا رسیدن تابستان و تخلیه مخازن سدهای بالادست، سد گتوند برای تامین آب شیرین پایین دست با مشکل مواجه می‌شود، چرا که حجم ذخیره سد دز 60 درصد و سد کرخه 80 درصد نسبت به سال‌های نرمال کاهش دارد.

رئیس انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان افزود: با توجه به وقوع خشکسالی و وضعیت فوق بحرانی سدهای کرخه و دز نمی‌توان روی این دو سد برای تنظیم آب شیرین سد گتوند حساب کرد؛ این در حالی است که عطارزاده معاون وزیر نیرو گفته بود در صورت وقوع بحران از سدهای دز و کرخه استفاده می‌شود.

*سد گتوند؛ فرصت یا تهدید

این کار‌شناس ارشد حوزه آب گفت: سد گتوند را می‌توان از دو منظر مورد بررسی قرار داد؛ این سد می‌تواند هم فرصت باشد و هم تهدید.

وی افزود: سد گتوند می‌تواند فرصت باشد به این معنی که عبرت بگیریم و نگاه‌مان را به توسعه منابع آب کشور تغییر دهیم تا دوباره شاهد وقوع چنین شرایط مشابهی نباشیم. این سد همچنین می‌تواند تهدید باشد چرا که ادامه این پروژه‌ها تهدیدی برای منابع آب به شمار می‌آید.

خدابخشی در ادامه اظهارات عطارزاده معاون وزیرنیرو را مبنی بر اینکه اطلاعات لازم را در اختیار همه قرارمی دهند، رد کرد و گفت: مسئولان این سد باید فضا را از حالت امنیتی خارج کنند و اجازه بدهند اساتید، گروه‌های کار‌شناسی و محققان به کارگاه این سد وارد شوند و آنجا را به مرکز تولید علم تبدیل کنند.

سد خاکی با هسته رسی گتوندعلیا با 182 متر ارتفاع، بلند‌ترین سد خاکی کشور است که دومین مخزن آبی ایران (پس از سدکرخه) محسوب می‌شود. نخستین مرحله آبگیری این سد تیر‌ماه گذشته آغاز شد و فاز نخست نیروگاه این سد نیز سوم خرداد‌ماه به بهره‌برداری می‌رسد.

آنچه نگرانی کار‌شناسان را موجب شده، قرار گرفتن معادن نمکی عظیم در مخزن سد است که در آب مخزن حل شده و آن را شور کرده است، هر چند که مسئولان وزارت نیرو مدعی شده‌اند با راهکارهایی از شوری آب رودخانه جلوگیری می‌کنند.

از اواخر سال گذشته و در آستانه مرحله سوم آبگیری این سد، شوری رودخانه کارون افزایش یافت و کیفیت آب این رودخانه افت کرد که اعتراض کشاورزان خوزستانی را به دنبال داشت.