شیما زنگنه/ کارشناس ارشد برنامه ریزی توریسم

سیر و سیاحت در سرزمین های مختلف همواره جزئی از نیازهای زندگی انسان و یکی از روش های پر رونق گذران سالم اوقات فراغت به شمار می رود.

افراد بشر همواره از مشاهده طبیعت لذت می برده اند و سفر به نواحی بکر و دست نخورده و دیدار از جذابیت های طبیعی برای ارضای نیازهای روحی و روانی و ارائه پاسخی به کنجکاوی های بشر موضوع جدیدی نبوده و نیست٬ اما در دهه های اخیر به علت افزایش میزان خسارات و صدمات وارد شده بر طبیعت ٬ حساسیت به ابعاد اکولوژیکی سفر و ارتباط توریسم با محیط زیست بیشتر مد نظر حامیان طبیعت و صاحبنظران توسعه پایدار قرار گرفته است.

اکوتوریسم که توریسم بومی شناختی نیز نامیده می شود شود٬شکلی از گردشگری است که جاذبه های منحصر به فرد اجتماعی را مورد توجه قرار می دهد٬ به عبارت ساده تر٬ اکوتوریسم٬ مسافرت کردن داوطلبانه ی افراد به جاهایی که میراث(گیاهی و جانوری) و فرهنگی آنها به عنوان جاذبه های اول مطرح باشند و چنین گردشگری با این سفرها راه های زیستن مطلوب در کره خاکی را یاد می گیریم.

اکوتوریسم مسئول و متعهد شامل برنامه هایی خواهد بود که کمترین اثرات منفی را که در اکوتوریسم معمولی دیده می شود بر محیط بر جا گذارد و در عین حال فرهنگ عام مردم محلی را بهبود بخشد. بنابر این در اکوتوریسم نه تنها عوامل مهم محیطی و فرهنگی مورد ارزیابی قرار می گیرد بلکه برنامه های پیشبردی و کاملی برای چرخه های بازیابی از طبیعت٬ بهره برداری از انرژی٬ حفاظت از محیط آبی و ایجاد فرصت های اقتصادی برای جوامع محلی نیز به طور جدی مورد توجه قرار می گیرد.

امروزه حفاظت محیط زیست یکی از مهمترین اولویت های مورد توجه برنامه ریزان و تصمیم گیرندگان سازمان ها و ارگان های مختلف در سراسر جهان می باشد بنابراین برنامه ریزی و هدفمند ساختن روند گسترش آن در طی دوره های مختلف تاریخی از اهمیت به سزایی برخوردار است.

انسان و طبیعت رابطه ای صمیمی و قدیمی دارند.هزاران سال است که انسانها از مواهب طبیعت بهره مند شده اند و فقط چند دهه است که معدودی از دور اندیشان و آینده نگران به اثرات منفی بهره ستانی های عنان گسیخته انسان ها از طبیعت توجه نشان داده اند.هتزر اولین کسی بود که در سال ۱۹۶۵ واژه اکوتوریسم را در توصیف رابطه بین توریست ها٬ محیط زیست و فرهنگ های بومی به کار برده است٬ وی به ۴ معیار در توریسم مسئول اشاره می کند:
۱
. کمترین اثر بر فرهنگ های بومی و بیشترین احترام برای آنها
۲. بیشترین مزایای اقتصادی برای مردم میزبان
۳. بیشترین رضایت برای توریست ها

امروزه اکوتوریسم در میان گونه های مختلف گردشگری از جایگاه ویژه و رشد قابل توجهی برخوردار است و در بیست ساله اخیر شاهد گسترش فعالیت های طبیعت گردی در سراسر جهان بوده ایم و انتظار می رود بر شدت این گسترش نیز افزوده شود.

گونه های مختلف اکوتوریسم عبارتند از گردش های آبی و ساحلی٬ کوه نوردی٬ غار نوردی٬ بیابان گردی٬ دامنه نوردی٬ مردم شناسی٬ طبیعت درمانی و....
به طور کلی اکوتوریست کسی است که برای بهره گیری از طبیعت به چالش های فیزکی و فکری می پردازد.

استان خوزستان از دو بخش کوهستانی و جلگه ای تشکیل شده است که بخش جلگه ای و بخش کوهستانی به لحاظ شرایط توپوگرافیک دارای اقلیم های متفاوتی هستند.

علاوه بر آثار تاریخی فراوان که همگی گویای تاریخ ارزنده و پربار این سرزمین است چشم اندازهای طبیعی استان خوزستان به خصوص در مناطق کوهستانی از جاذبه های خاصی برخوردار است.
دسترسی به آبهای آزاد در طول سواحل جنوبی و داشتن رودخانه های متعدد که از هزاره های پیش از میلاد زیستگاه اقوام کهن ایرانی و مهد تمدن و کشت و کار و آبیاری بوده٬ از زیر ساخت های اصلی اکوتوریسم خوزستان محسوب می شود.

وجود دریاچه های پشت سد های استان از جمله دز٬ کارون ۳ ٬ کرخه و سدهای شهید عباسپور و ...امکانات فراوانی برای بهره برداری های گردشگری در این استان فراهم آورده است.

خوزستان بستر رودخانه های مهمی چون کارون و اروند و رود های دیگری چون مارون٬ زهره٬ ابوالعباس٬ صیدون و ...است. وجود چشمه های آب گرم و معدنی در استان زمینه ی دیگری برای اکوتوریسم فراهم آورده است که هر یک از آنها استفاده های درمانی متفاوتی دارند که تا کنون بهره برداری های اصولی از آنها صورت نگرفته است.

هورها٬ تالاب ها٬ نیزارها٬ سواحل زیبای خلیج فارس در جنوب٬ کوه های بلند و برف گیر در تمامی شمال و شرق جلگه ی پست و گرم خوزستان ٬دامنه های سرسبز اطراف ایذه با چشم اندازی زیبا از کوههای با قله های پوشیده از برف٬ نرگس زارهای بهبهان٬ دشتهای لاله های واژگون لالی و مسجد سلیمان٬ مناطق زیبای اطراف باغملک مانند مال آقا و حضرت سلیمان٬ تنگ کرد و ...که همگی دارای فضاهای منحصر به فرد اکوتوریسمی هستند ٬ دورنما و چشم اندازها٬ و اقلیم های متفاوتی را در چهار سوی استان فراهم آورده است که می توان از آنها برای معرفی خوزستان به عنوان یک قطب اکوتوریسمی گردشگری استفاده کرد.

توسعه ی پایدار این مناطق جز با برنامه ها و بهره برداری اصولی گردشگری به دست نمی آید.

برخی از این مکان ها احتیاج به مراقبت و حفاظت بیشتری دارند تا بتوان از آنها برای پیشبرد گردشگری استفاده کرد.

و در پایان لازم به ذکر است که قبل از آنکه خوزستان به عنوان یک استان با هوایی آلوده در ذهن گردشگران داخلی و خارجی ثبت شود باید فکری اساسی در این باره نمود٬ که اگر چنین شود تمام آنچه که وجود دارد را باید رها کنیم و به پاک کردن این ذهنیت ها بپردازیم البته با فرض این که مشکل این آلودگی ها موقتی است و به زودی با پیگیری مسئولین مربوطه حل می شود.

در قسمت بعد به معرفی شهرستان باغملک به عنوان یکی از اصلی ترین مناطق اکوتوریسمی استان می پردازیم.