از میان 10 شهر راهیافته به مرحله نهایی نخستین دوره انتخاب پایتخت کتاب ایران، شهر اهواز به عنوان پایتخت کتاب ایران اعلام شد.
داوری مرحله نهایی را محمدرضا توکل صدیقی (نماینده اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران)، محسن حاجی زینالعابدینی (نماینده انجمن کتابداری و اطلاعرسانی ایران)، محمدرضا سعیدآبادی (دبیر کل کمسیون ملی یونسکو)، سیدرضا صالحی امیری (مشاور رئیس جمهور و رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ) ،سیدعباس صالحی (معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ ارشاد اسلامی)، علیرضا مختارپور (دبیرکل نهاد کتابخانههای عمومی) و احمد مسجد جامعی (وزیر پیشین ارشاد اسلامی و عضو شورای شهر تهران) بر عهده داشتند.
همچنین داوری طرحها و ایدهها برای انتخاب پایتخت کتاب ایران در مرحله مقدماتی بر عهده بهروز فتحی، علیرضا کرمانی، محمد سلگی، حجتالله غلامعلی و ابوالقاسم مقیمی عراقی بوده است.
مراسم اختتامیه نخستین جشنواره روستاهای دوستدار کتاب و همچنین نخستین دوره طرح انتخاب پایتخت کتاب ایران با حضور علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سیدعباس صالحی، معاون امور فرهنگی وزیر ارشاد، سیدرضا صالحی امیری، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب و جمعی از مدیران فرهنگی کشور، استانداران و نمایندگان مجلس، در سالن همایشهای کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
علی جنتی : طرح نمادین پایتخت کتاب ایران، بخش غیردولتی را به میدان میآورد
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم با اشاره به طرح پایتخت کتاب ایران، گفت: ایده انتخاب شهری به عنوان پایتخت کتاب ایران را بسیار جذاب و شوقانگیز میدانم. حقیقت آن است که کشور ما به رقابتهای پرشور فرهنگی از این دست سخت نیازمند است تا شاهد رونق هرچه بیشتر کتاب و کتابخوانی در تمام سطوح جامعه باشیم؛ به گونهای که کتاب به متن زندگی مردم راه یابد و به نیازی ضروری برای خانوادهها تبدیل شود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت تدبیر و امید بیان کرد: طرح نمادین پایتخت کتاب ایران، بخش غیردولتی را به میدان میآورد و به تدریج امور کتاب را به صاحبان اصلی آن که همانا مردم هستند میسپارد. در انتظار زمانی هستیم که در بهترین مکان هر محله از هر شهر، یک کتابفروشی پررونق فعالیت کند. حاصل نهایی این رخداد شادابی فرهنگی جامعه خواهد بود.
جنتی اظهار کرد: برگزاری این جشنواره از یک سو، به ما یادآوری میکند که میتوان در کنار پایتخت سیاسی و اقتصادی، برای کتاب هم پایتختی اختصاصی داشته باشیم تا این گوهر دانایی در لابه لای هیاهوی روزمره زندگی به فراموشی سپرده نشود؛ و از سویی دیگر، میتوان نگاه دنیا را به دیپلماسی فرهنگی ایران با محوریت کتاب جلب کرد. بدین ترتیب دیری نخواهد پایید که شهری از شهرهای ایران به عنوان «پایتخت جهانی کتاب» برگزیده شود.
وی ادامه داد: مردمی که در محیط شهری خود دائماً با جلوه هایی از کتاب برخورد کنند، خود به خود به مردمی کتابخوان تبدیل خواهند شد. حقیقت آن است که پایین بودن سرانه مطالعه در کشور ما، از جدی ترین دغدغه های کارشناسان فرهنگی است؛ و برگزاری چنین جشنوارهای یکی از راه های برون رفت از این معضل است.
جنتی افزود: برنامه ابتکاری انتخاب پایتخت کتاب ایران نمونه ای ارزشمند از فعالیتی نوآورانه و متفاوت است که برای نخستین بار برنامه ریزی از پایین به بالا و در خود شهرهای متقاضی صورت می گیرد و منجر به شکل گیری ایده هایی می شود که شاید در مرکز کمتر به فکر ما خطور می کرد.
مقام عالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: برای نخستین بار مسئولان محلی و اهالی کتاب و فرهنگ مکتوب، از نویسنده و ناشر گرفته تا کتابفروش، از مطبوعات محلی گرفته تا بنگاه های اقتصادی و تجاری علاقه مند به فرهنگ کتاب و کتابخوانی در کنار هم گردآمده اند و با تعریف ظرفیت های جدید، شهرشان را به عنوان نامزد پایتخت کتاب معرفی کردند.
جنتی با اشاره به شهرهای نامزد جشنواره پایتخت کتاب ایران، عنوان کرد: شهرهای بوشهر، نیشابور، گنبد کاووس، یزد و اهواز هرکدام با پیشینه تاریخی غنی و نویسندگان و شاعران نامی و طرح ها بدیع و ابتکاری نامزدهای پایتخت کتاب بودند که انصافاً ایده های نوع و بدیعی ارائه کردند که راهنمای همه ما در برگزاری این جشنواره شد.
جنتی افزود: ایجاد و تقویت زیرساختهای کتابخوانی در سراسر کشور، رونق بازار نشر، گردآوری ایدههای خلاقانه و بومی برای تشویق مردم به کتابخوانی، از مهمترین نتایج برگزاری چنین جشنوارههایی به شمار میآید.
سید عباس صالحی ، معاون فرهنگی وزیر ارشاد نیز گفت : این جشنواره ها به ما کمک می کنند تا رقابت فعال و گرمی در حوزه کتاب و کتابخوانی فراهم کنیم. تنها ورزش نمی تواند زمینه ساز رقابت سالم باشد بلکه محورهای دانایی نیز می توانند فرصت رقابت سالم را پدید آورند.
صالحی اظهار کرد: شهری که امروز به عنوان پایتخت کتاب ایران معرفی خواهد شد، به عنوان یکی از برنامه ها در ابتدای سال آینده، برنامه گسترده ای خواهد داشت که در آن برنامه ایده های کتابخوانی آن به صورت تفسیری تر مطرح خواهند شد تا سایر شهرها نیز بتوانند به صورت مستقیم و حضوری با آن شهر ارتباط برقرار کنند.
احمد مسجدجامعی، عضو شورای اسلامی شهر تهران ،نیز با تأکید بر لزوم تعریفی جدید از موضوع کتاب در زندگی اجتماعی امروز گفت: در شرایط امروز که شهرها گسترش پیدا کرده، مناسبات شهری، مدنی و رفتاری متنوع شده و هویتها متکثر شده، انسان به وسایل جدید و مناسبتهای جدید فکر میکنند و ساز و کارهای نوینی در زندگی و کار انسان حاکم شده؛ طبعا لازم است که با ارائه ایدههای نوین نسبت به موضوع کتاب هم تعریفی نوین به عمل بیاید و بر اساس آن، رویکردهای عملیاتی و اجرایی به کار بسته شود.
عضو شورای اسلامی شهر تهران درباره لزوم پرداختن به موضوع کتاب در شهرهای مختلف گفت: کتاب محور عمده انتقال اندیشههاست، آشناییهاست، پیوندها و زمینهساز شکلگیری و ساماندهی افکار است؛ اگر گذشته را مبنا قرار دهید و آینده را درنظر داشته باشید و شرایط موجود را تحلیل کنید، نقطه وصل سه حوزه گذشته، حال و آینده «کتاب» است و از این روست که پرداختن به حوزه کتاب، پرداختن به حوزه اندیشه، تفکر و آیندهنگریست.
وی یادآور شد: ما پیشترها بحث انتخاب تهران به عنوان پایتخت جهانی کتاب را مطرح میکردیم و شرایط انتخاب شدن را هم داشتیم که اگر دوستان بعدی پیگیری میکردند، شاید ما این مرحله را هم پشت سر گذاشته بودیم. ولی به هرحال آن تجربه مقدمهای شد برای اینکه در کشور خودمان پایتخت کتاب را انتخاب کنیم.
همچنین در پایان این مراسم هیئت داوران طی بیانیه ای با اشاره به اینکه" کتاب خواندن، پایه پیشرفت فرهنگی، علمی و یکی از متعالی ترین لذت های بشری است و هر فعالیتی که کتابخوانی را ترویج کند، ارجمند و شایسته تقدیر است"، پایتخت کتاب ایران را انتخاب کرد . در بخشی از این بیانیه آمده است .
طرح انتخاب و معرفی پایتخت کتاب ایران که برای نخستین بار در سال «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» بنیانگذاری شده، از این رو حرکتی ارزشمند است که به راه اندازی و تقویت حرکت های کوچک و بزرگ ترویج کتابخوانی در سراسر کشور می انجامد
این بیانیه می افزاید :
به دلیل ارائه برنامه های نوآورانه، مشارکت جویانه، موثر و منسجم و استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی، تشکل های مردمی، صنایع و مراکز ورزشی و فرهنگی لوح افتخار وزرای محترم کشور و فرهنگ و ارشاد اسلامی و لوح تقدیر کمیسیون ملی یونسکو تقدیم می شود به مدیر کل محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهردار محترم به نمایندگی از مردم فرهیخته و کتاب دوست شهر اهواز پایتخت کتاب ایران.
چرا اهواز پایتخت کتاب شد
محمد سلگی، دبیر طرح انتخاب پایتخت کتاب ایران درباره دلایل انتخاب اهواز به عنوان پایتخت کتاب ایران گفت:
پیکره شهر اهواز برای ارائه و اجرایی کردن برنامههای ارائه شده بسیار هماهنگ بود؛ بهطوریکه همه مسئولان و دستاندرکاران عرصه فرهنگی این شهر، از قبیل استاندار، امام جمعه، فرماندار، شهردار و اداره ارشاد آن در اجرای این طرحها وحدت عمل داشتند و این موضوعیاست که در بسیاری از شهرهای دیگر دیده نمیشد.
دبیر طرح انتخاب پایتخت کتاب ایران درباره دلایل انتخاب اهواز به عنوان پایتخت کتاب ایران، با برشمردن شاخصهای انتخاب پایتخت کتاب ایران گفت:
در این طرح شاخصهای مختلفی وجود داشت؛به طوریکه 15 مولفه که در 2 گروه «عمومی» و «اختصاصی» طبقهبندی شده بودند، مدنظر هیئت داوران بود.وی افزود: بر این اساس در گروه مولفههای «عمومی» 5 بند وجود داشته که شامل جذب مشارکت همه اجزای نشر، جذب مشارکت سازمانهای دولتی و بخش خصوصی، جذب مشارکت نهادهای مالی و اقتصادی، ایجاد ظرفیتهای قانونی و حقوقی موجود و بهرهگیری از آن و جذب طیف گسترده مخاطبان از کودکان، نوجوانان و بانوان بوده است.
محمدسلگی در تشریح مولفههای «اختصاصی» داوری این طرح نیز گفت: تناسب طرح با نیازهای محلی و بومی، میزان اثربخشی طرح، قابلیت الگوبرداری، ارائه خلاقیت و نوآوری در طرح، رعایت اصول برنامهنویس با ذکر جزئیات طرح، داشتن ضمانت اجرایی طرح، مشارکت مردمی و بومی در اجرای طرح، جذب و حضور چهرههای محبوب و با نفوذ و بهرهگیری از نهادهای صنعتی و اقتصادی نیز مولفههای اختصاصی داوری این طرح بوده است.
دبیر طرح انتخاب پایتخت کتاب ایران در ادامه به ویژگیهای طرحهای ارائه شده از شهر اهواز اشاره کرد و گفت:
اهواز از معدود شهرهایی بود که با ارائه 5 طرح کلی در طرح انتخاب پایتخت کتاب ایران شرکت کرد؛ طرحهای کلی و متنوعی که هر کدام در دل خود بیش از 10 طرح متنوع دیگر را ارائه میداد و از این جهت به لحاظ تنوع و کثرت بسیار شاخص بود.ارائه طرحهای زاینده به همراه مستندات ضمانت اجراییوی با برشمردن طرحهای ارائه شده از سوی اهواز گفت: اهواز با 5 طرح پا به این رقابت گذاشت که عناوین آن شامل «شبکه مجازی کتاب ایران»، «سیمای کتاب»، «مجموعه شهر کتاب اهواز»، «جشنواره مکتب جنوب» و «کتاب سال خوزستان» است که تنوع و تکثر این طرحهای زاینده به گونهایست که به ایجاد طرحهای فرعی متعددی منجر میشود.
سلگی تأکید کرد: اما موضوع دیگری که در کنار ارائه ایدههای جدید برای داوران مطرح بود، امکان عملیاتی شدن ایدههای مطرح شده بود، چراکه ایدههای مطرح شده نباید صرفا ایدههایی آرمانی باشد و ضمانت اجرایی آن از مهمترین مولفههای آن است. بر همین اساس برای آگاهی از ضمانت اجرایی، از ارائه کنندگان این طرحها درخواست شد تا مدارک، تفاهمنامهها و قراردادهای منعقد شده را ارائه دهند که مستندات ارائه شده، نشان از مذاکرات و رایزنیهای گسترده میان بخشهای دولتی، خصوصی و مردمی در شهر اهواز داشت.
دبیر طرح انتخاب پایتخت کتاب ایران ادامه داد: بسیاری از طرحهای شهر اهواز، با مشارکت سازمانهای مردمنهاد (NGO) و انجمنهای دانشجویی آغاز شد و در ادامه به جذب مشارکت بخشهای دولتی و خصوصی انجامید. از جمله این مشارکتها میتوان به توافق همکاری با شرکت نفت و شرکت فولاد در حوزههای مختلف اشاره کرد؛ مثلا توافق با تیم فوتبال فولاد خوزستان برای تبلیغ کتاب و کتابخوانی روی پیراهن تیم خود و همینطور اختصاص مبلغی از فروش بلیط مسابقات فوتبال به موضوع کتاب بخش کوچکی از توافقهای انجام شده است.
وی همچنین به شبکهسازی و تشکیل گروههای مختلف برای اجرای این برنامهها اشاره کرد و گفت: یکی دیگر از عوامل مهمی که در شهر اهواز وجود داشت، ارائه مستنداتی مبنی بر آمادگی عوامل اجرایی برای عملیاتی کردن طرحهای ارائه شده بود.
سلگی تصریح کرد: پیکره شهر اهواز برای ارائه و اجرایی کردن برنامههای ارائه شده بسیار هماهنگ بود؛ بهطوری که همه مسئولان و دستاندرکاران عرصه فرهنگی این شهر، از قبیل استاندار، امام جمعه، فرماندار، شهردار و اداره ارشاد آن در اجرای این طرحها وحدت عمل داشتند و این موضوعیست که در بسیاری از شهرهای دیگر دیده نمیشد.
دبیر طرح انتخاب پایتخت کتاب ایران در پایان گفت: در همین جهت میتوانیم از الگوی پایتخت جهانی کتاب بهره بگیریم و از ظرفیت و تجربههای یونسکو برای ارزیابی شهرهای منتخب استفاده کنیم تا مکانیزم صحیحی را برای نظارت بر شاخصهای کمی و کیفی آنها داشته باشیم.