واکنشهای نمایندگان کنگره آمریکا به تفاهم هستهای ایران و 1+5چهارچوب توافق هستهای با ایران که روز پنجشنبه پس از چند روز مذاکرات فشرده اعلام شد، با واکنشهای متفاوتی در کنگره آمریکا روبه رو گشت. جمهوری خواهان در مورد این توافق ابراز تردید و قانونگذاران هر دو حزب آمریکا بر این خواست خود تاکید کردهاند که نظر کنگره در این باره باید مورد توجه قرار بگیرد، ولی دموکراتها واکنش خوش بینانه تری به تفاهم سیاسی هستهای نشان دادهاند.
به گزارش «تابناک»، باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا که این چهارچوب توافق را «تاریخی» نامید، گفت با رؤسای سنا و مجلس نمایندگان در این باره صحبت خواهد کرد. فاکس نیوز اما اعلام نموده که اوباما قبلا صحبتی کوتاه با جان بونر، رئیس مجلس نمایندگان داشته است. اوباما گفت: این موضوع فراتر از مسألهای سیاسی است و هشدار داد اگر کنگره بدون جایگزینی منطقی این توافق را بر هم بزند، آمریکا در مورد شکست دیپلماسی مقصر دانسته خواهد شد. اوباما این توافق را توافقی خوب خواند.
در عین حال، بونر چند ساعت پس از اعلام خبر این توافق هشدار داد، معیارهای آن «خروجی نگران کننده» از اهداف اولیه آمریکاست. بونر به بندی از توافق اشاره کرد که بنا بر آن، زمانی که بازرسان پیشرفت ایران را در مورد اقدامات هستهای توافق تأیید کنند، تحریمهای آمریکا و اتحادیه اروپا لغو میشود. این قانونگذار آمریکایی گفت: «نگرانی فوری من این است که دولت آمریکا اعلام کرده، تحریمها را در کوتاه مدت لغو میکند. کنگره باید این امکان را داشته باشد جزئیات هر گونه توافقی را پیش از لغو تحریمها به طور کامل بررسی کند».
هشدار اوباما در مورد واکنش زود هنگام کنگره و جمهوری خواهان، به چند هفته پر تنش پیش رو اشاره میکند که قانونگذاران در مورد طرحی بررسی خواهند کرد که خواستار بررسی توافق هستهای در کنگره و احتمالا طرحی دیگر در مورد تحریمها خواهند شد. سناتور جمهوریخواه باب کورکر رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا گفت، مشاهده جزئیات مشخص خبر روز پنجشنبه مهم است و اینکه واشنگتن در مورد ایران باید با «چشمانی باز» عمل کند.
بونر در بیانیهای مکتوب اعلام کرد: «در صورت دستیابی به توافق نهایی، مردم آمریکا باید از طریق نمایندگان منتخب خود این فرصت را داشته باشند در مورد آن بررسی کنند تا اطمینان حاصل شود، این توافق واقعا تهدید برنامه هستهای ایران را برطرف میکند و رژیم ایران را پاسخگو نگه میدارد».
کورکر و سناتور باب منندز تدوین کننده طرحی هستند که این امکان را به کنگره میدهد در مورد توافق با ایران بررسی کنند. پیش از آنکه قانونگذاران بتوانند اقدامی کنند، ۶۰ رأی مورد نیاز است. به گفته کورکر، کمیتهای که وی ریاست آن را به عهده دارد، چهاردهم آوریل درباره این طرح بررسی میکند. کورکر ابراز امیدواری کرد این طرح، رأی بالایی به دست خواهد آورد.
مقامات ارشد دولت آمریکا در کنفرانسی تلفنی ابراز نگرانی کردند، طرح نمایندگان موجب منحرف شدن توافق با ایران شود. در عین حال این مقامات گفتند، آمادهاند با کنگره در مورد نقش نظارتی که نمایندگان میتوانند به عهده بگیرند گفتوگو کنند. یک مقام آمریکایی گفت: کنگره در نهایت در این باره که آیا تحریمها باید لغو شود، رأی خواهد داد.
منندز نماینده دموکرات که آشکارا از دولت اوباما در مورد نحوه برخورد با ایران انتقاد نموده است، پیشنهاد کرد، کاخ سفید پیش از موافقت با هر موضوعی، به دقت در مورد آن بررسی کند. در حالی که توافق اولیه روز پنجشنبه اعلام شد، مذاکره کنندگان اکنون تلاش خواهند کرد تا مهلت سی ژوئن در مورد توافق نهایی و جامع گفتوگو کنند.
منندز در بیانیهای کتبی اعلام کرد: «اگر دیپلماتها میتوانند، دو سال در مورد این موضوع مذاکره کنند، کنگره هم قطعا این استحقاق را دارد که مدتی برای بررسی توافق در اختیار داشته باشد؛ توافقی که روابط ما با ایران و تحریمهای کنگره را به طور اساسی تغییر میدهد. بهترین نتیجه توافقی خوب است که به برنامه غیر قانونی سلاحهای هستهای ایران پایان دهد. این وضع، مستلزم رویکردی قاطع، واحد و دو حزبی از جانب دولت و کنگره است».
از سوی دیگر، به نظر میرسد، بزرگترین متحدان اوباما در پی خبرهای روز پنجشنبه، به گروه دیپلماتیک وی فرصتی دادهاند. سناتور دموکرات باربارا باکسر از ایالت کالیفرنیا، محتاطانه ابراز خوش بینی کرد و گفت: «ما هنوز از جزئیات توافق نهایی اطلاع نداریم؛ اما گزارشهای اولیه، امیدوار کننده است. اگر آمریکا در گذشته پیش از موقع به مذاکرات در مورد موضوعات هستهای پایان داده بود، ما هرگز به توافق نامههای مهم و تاریخی بین المللی مانند معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای و معاهده استارت جدید دست پیدا نمیکردیم».
باکسر همچنین از رئیس جمهور و دولت وی به سبب فعالیت خستگی ناپذیر برای دستیابی به این توافق تمجید کرد. باکسر قول داد، برای اطمینان در این باره که کنگره برای حمایت از این تلاش دیپلماتیک شکیبایی نشان میدهد تلاش کند زیرا خطرات کنار رفتن از میز مذاکره بسیار است.