باستان شناسی یکی از علوم جدید و به روز قرن نوزدهم و ترکیبی از چند علم کاربردی ( زمین شناسی، شیمی، معماری، جغرافیا،تاریخ، ریاضیات، جامعه شناسی، پزشکی، رایانه و...) در جهت اثبات فرضیه های تاریخی،جامعه شناسی و پیگیری روند تغییرات و تحولات در دنیای معماری و هنر از گذشته تا به امروز است.

یک دانشجوی باستان شناسی باید در طی چهار الی شش سال آموزش با بیشتر این علوم تجربی و میدانی آشنایی مختصر و گاهی حرفه ای داشته باشد تا بتواند موقعیت زمانی و مکانی آثار را بررسی،کاوش و تحلیل علمی نماید.

بی تردید یک باستان شناس کاراگاه و مهندس تاریخ است. این کارشناس چند کاره وظیفه دارد تا آثار را شناسایی، ثبت و در نهایت مرمت و نگهداری کند. اگر چنین نباشد نمی تواند به عنوان یک باستان شناس حرفه ای خود را در محافل علمی معرفی نماید. با شرح وظایف و عملکردهای تخصصی که بر عهده یک کاوشگر تاریخی است نیاز به یک برنامه ریزی علمی منسجم، هماهنگی بین مدیران و دانشجویان، در نهایت امر پشتوانه مالی ثابت برای انجام تحقیقات و کاوشهای آموزشی دارد.

( اگر تذکر می دهیم ما را ببخشید زیرا با شرح این تفاصیل و مقدمه چینی های قابل هضم با کسانی هستیم که بدون برنامه ریزی جامع تنها برای اهدافی شاید غیر علمی و برای کسب منافع مادی بیشتری می باشند و نیاز چندانی به بالا بردن سطح علمی رشته های میدانی در کارنامه فعالیتهای مدیریتی خود نیستند و همواره در پی بدست آوردن القاب و عناوین ظاهری در جامعه هستند )...، استان خوزستان سرزمین چندین هزار ساله هنر و تمدن، بهترین و بزرگترین آزمایشگاه تاریخ و باستان شناسی از دیروز تا به امروز مورد توجه خاص برای علاقه مندان داخلی و خارجی بوده و هست.

همچنین با وجود سه واحد فعال(ایذه،دزفول، شوشتر)دانشگاه آزاد اسلامی امر آموزش کارشناس و کاردان رشته باستان شناسی را بر عهده دارند. این دانشجویان پس از سپری نمودن دوران تحصیل بدون کمترین تجربه میدانی-کارگاهی با نمرات بسیار عالی فارغ التحصیل شده و در نهایت روانه بازار کاری می شوند که هیچ صنفی بجز سازمان میراث فرهنگی خواهان آنان نیست! و سازمانهای مربوطه نیز نمی توانند بر حسب کارشناس بودن محوطه های تاریخی-باستانی را برای ثبت،مرمت و کاوش بدست کسانی که تجربه کافی و یا نسبی در تخصص خود را نداشته بسپارند.

در نتیجه کارهای میدانی را به افراد با تجربه واگذار خواهند کرد و این یک واقعیت مسلم است با تلاش و پذیرفتن مسئولیت می توان تجربه لازم را کسب نمود. یکی از راه های کسب تجارب حضور یافتن در کارگاه های فعال و کارکردن درکنار افراد صاحب فن، اعتماد نمودن به نسل جوان، پذیرفتن شکستها و امید به آینده داشتن است.

اما متاسفانه دانشگاه های یادشده تنها در دوران کارورزی و برای مدت زمان محدودی اقدام به کاوشهای نسبتاً علمی می کنند و شاید ذکرکاستیها و معایب در این نامه جایز نباشد.ولی برای نمونه یکی از آن هزاران مشکلات را به ناچار بیان می کنیم. در بیشتر مواقعه مدیر گروه ها و روسائی دانشگاه ها با محدودیت برای کار در محوطه های باستانی، کمبود مناطق باستانی، استاد کاوشگر، اسباب ایاب و ذهاب مواجهه هستند. شما تصور کنید در استان خوزستان با کمبود سایت باستانی مواجهه شویم!

و دانشجوی باستان شناسی نتواند از مکانهای تاریخی موجود بهره برداری علمی نماید و یا اساتید دانشگاه مربوطه توانایی انجام کاوشهای دانشجویی را نداشته باشند و همچنین فاقدکتابخانه تخصصی برای مطالعه و پژوهش تاریخی هستند و این موارد نه تنها خنده آور، بلکه دردناک و بسیارتأسف بار است.

دانشجویان سردرگم پس از سپری شدن بهترین دوران آموزشی در کلاسهای سرد و بی روح دانشگاه ها انتظار کار کردن در محوطه های باستانی و همکاری سازمانهای میراث فرهنگی محل سکونت خود را دارند. متأسفانه بیشتر این فارغ التحصیلان در انجام اموری مانند ثبت آثار،گمانه زنی، نقشه برداری و...، که ابتدایی ترین اقدامات باستان شناسی است در مانده اند! هر چند اندک گروهی به علت علاقه وافرشان به علم باستان شناسی، داشتن امکانات یادگیری و بدور از محیط دانشگاهی در پی کسب تجربه های جدید خود را به دیگر گروه های کاوشگر فعال معرفی میکنند، مابقی نیز همچنان در حسرت آموختنی نو بسر میبرند. سوال ما از مدیرگروه ها و روسائی دانشگاه های مربوطه این است، چرا باید سیستم آموزشی درحد نمره گرفتن، جزوه خواندن، و وقت تلف کردن دانشجویان باشد؟ تا کی باید این روند آموزشی ادامه داشته باشد؟

با وجود هزینه شهریه های بالای دانشگاه آزاد و مشکلات رفت و آمدها و... که همه می دانند و سکوت می کنند.لطف فرمائید در امر آموزش باستان شناسان جوان و مشتاق، نهایت تلاش علمی را انجام داده تا دین خود را نسبت فرهنگ و تمدن این سرزمین زرخیز بجای آورده باشید. شاید بیان حقیقت گاهی وقتها تلخ و یا شیرین باشد، ولی بر انسان بینا واجب است حقایق را بازگوی نماید. هرچند انتقادات ما به عنوان دانشجویان فارغ التحصیل این رشته جزیی از حقوق دانشجویی ماست، اما امیدواریم در آینده اصلاحاتی در روند آموزشی علوم میدانی و کارگاهی در دانشگاه های مربوطه بوجود آید تا به عنوان کاوشگران فرهنگ و تمدن خوزستان نسبت به علمی که آموخته ایم افتخار نمائیم.

مجیدکیواني ؛ مدیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی و گردشگری نوژان کارون