نمایندگان مجلس شورای اسلامی در دوم اردیبهشت 94 کلیات طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی را به تصویب رساندند. طرح استانی شدن انتخابات یک بار و در سال 86 نیز مطرح و به تصویب رسید و شورای نگهبان قانون اساسی آن را رد کرد. این طرح موافقان و مخالفانی داشته و دارد و بیش و کم نظرات موافق و مخالف را دیده و شنیده ایم اما به لحاظ حساسیت واهمیت موضوع ضروری است که بیشتر به آن پرداخته شود و صاحب نظران و اهل قلم بصورت منطقی و مستدل و به دور از هیاهوی سیاسی و جناحی به نظرات و دیدگاهها و انتقادات و پیشنهادات خود را مطرح نمایند.

بحث استانی شدن انتخابات یکی از مباحث مجالس قبلی بود بطوریکه در مجلس پنجم مطرح و در مجلس ششم به تصویب رسید و توسط شورای نگهیان رد شد و در مجالس بعدی نیز به آن پرداخته شد و سرانجام این طرح در مجلس فعلی ( مجلس نهم ) دوباره به تصویب رسید. هیچ طرح و لایحه ای و بطور کلی هیچ اقدام و تصمیمی وجود ندارد که سراپا قوت و بدون کمترین هزینه یا نقطه ضعف باشد. پس مهم داشتن هزینه و یا نقطه ضعف و عیب ونقص نیست زیرا در عالم واقع این یک امر طبیعی است. آنچه مهم است مقایسه نقاط ضعف و قوت و هزینه-فایده یک تصمیم است. اگر مجموعه نظرات موافق و مخالف را مرور کنیم.

میبینیم که بعضی از این نظرات موافقین و مخالفین طرح، درست ، منطقی است. پس چه باید کرد؟ با این وصف این طرح هم خوب است و هم بد.اما باید یکی از دوگزینه انتخاب شود یا به تصویب نهایی برسد و اجرایی و عملیاتی بشود ویا رد بشود.

نظام ما یک نظام دمکراتیک مردم سالار با محوریت اسلام است و با لحاظ مسایل شرعی و براساس رای مردم بوجود آمد و برهمین اساس و پایه نیز اداره میشود و هرگونه خلل و خدشه در اسلامیت و جمهوریت نظام ایجاد خدشه به کل نظام است. بدین دلیل این مقدمه را آوردم که تاکیدی باشد برجمهوریت نظام وتاکیدی براین موضوع که چون انتخابات آزاد از مهمترین مولفه های حکومتهای مردمسالاری و جمهوریت است پس مقدمات و بسترسازی و قوانین و مقررات آن نیز باید طوری باشد که به مشارکت حداکثری بینجامد وهر قانونی که به نحوی انتخابات را تهدید و تحیدی کند به همان اندازه از جمهوریتفاصله گرفته است.

آموزه های دینی و سیره امامان هم در بعد حکومت-نه امور دیگر-براین موضوع تکیه و تاکید داشتند لذا آنهایی که به زعم خودشان درد دین دارند نباید فکر کنند فاصله گرفتن با جمهوریت فاصله با دین را کمتر میکند و به دین مداری نزدیکتر میشویم.

برای استمرار و گسترش حضور مردم در همه عرصه ها واداره امور با رای و نظر مردم و تحکیم دمکراسی افزایش عملی آزادیهای سیاسی و مدنی نقش بارزی را بازی میکنند.از این طریق است که احزاب از بعد کمی و کیفی توسعه می یابند و روزنامه ها و نشریات بیان کننده دیدگاه احزاب و تشکلها ازحیث تیراژ و تنوع گسترده تر میشوند و مردم با آگاهی بیشتر انتخاب میکنند و به معنای واقعی چکیده و عصاره خود را به مجلس میفرستند.در این صورت انتخابات استانی و شهرستانی خیلی تفاوتی ندارد اما در مجموع نفع انتخابات استانی بیشتر خواهد بود.

تصمیم گیریها به نسبت اهمیت موضوعات باید روی آنها وقت گذاشت و قبل از آن تصمیم سازی کرد. وقتیکه برای یک موضوعی کم اهمیت و باگستره کم تصمیم گیری میشود. وقت گذاشتن بیش از حد هدر دادن منابع ووقت است و برعکس در موضوعات مهم با گستره وسیع عجله و شتاب و وقت اندک ممکن است منجر به تصمیمی شود که تبعات منفی آن بیشتر باشد وچون موضوع مهم و کلان و مربوط به آحادملت است صدمات آن جبران ناپذیر است. اولین ایرادی که به این طرح وارد است نزدیکی آن به انتخابات است.درست است که در دوره های قبل هم به آن پرداخته شد اما در یک مقطع کوتاه مطرح و سپس به دلایلی رها میشد ومسکوت میماند.

پیشنهاد صریح نگارنده این است که این طرح برای این دوره به تصویب نرسد و دولت که فعلا مخالف آن است و حدس میزنم با کلیات آن مخالف نباشد بلکه در این فرصت کوتاه آن را به صلاح نمیداند. یک تیم کارشناسی تشکیل داده و از کلیه صاحب نظران و کارشناسان خبره از همه طیفها و جریانات نظر بخواهد و در یک بازه زمانی چندساله روی آن کار کند و نقاط قوت و ضعف آن را بسنجد و بسترسازی نامید و سپس تصمیم نهایی را مجلس جدید بگیرد. نقاط ضعف و قوت شهرستانی و استانی بودن فراوانند اما اگر بخواهیم به اجمال وفقط چند مورد عمده ومهم را برشمریم آن موارد به شرح زیرمیباشند.

الف) در انتخابات شهرستانی نماینده بیشتر وارد امور جزیی و غیر مرتبط و عزل و نصبهایی که عمدتا" دلایل شخصی وجناحی دارد تا کارآمدی میشوند.

ب) بسیاری از مردم نیازهای اولیه زندگیشان تامین نیست و از طرفی بیکاری هم درد مضاعفی است ودرخواستهای شخصی بیشتر از خواسته های عمومی است و وقت نمایندگان تلف میشود و بجای زوم کردن روی طرحهای مهم و عام النمفعه و انجام رسالت قانونی و واقعی خود به این امور میپردازند.

پ) بسیاری از شهرستانهای ما کوچک و کم جمعیت و فرهنگ سنتی در آنها غالب میباشد و یکسری از ویژگیها وآیتمهایی در رای آوری برخی افراد نقشمهم و اثرگذارتر دارند که کمتر مربوط به ویژگیهای یک نماینده است و گاها" کسانی انتخاب میشوند که در حد و قواره یک نماینده کارآمد نیستند واین در حالی است که کسی که وارد مجلس میشود نماینده ملت ایران است وآنچنان که شایسته است در رد و تایید لوایح دولتی و ارایه طرح از سوی مجلس نقش آفرینی نمیکنند.

د) از طرف دیگر چون در شهرهای بزرگ و کلانشهرها کمتر خرده فرهنگ ها و آن ویژگیهای نامربوط به نمایندگی مد نظر است-گرچه آن هم در حد ایده آل نیست. کسانی وارد مجلس میشوند که اثرگذار ترند و اکثر قریب به اتفاق نطقهای مخالف و موافق طرحهها و لوایح متعلق بهآنهاست و نقش برجسته در تصویب و یا عدم تصویب آنها دارند و به همان نسبت نقش نمایندگان شهرهای کوچک –که کم هم نیستند- کمرنگ میشود.

و) بعد از انقلاب بسیاری از شهرها و بخشها به شهرستان تبدیل شدند و این روند بدون کارشناسی لازم در دولت پیشین شدت بیشتری گرفت حال آنکه طبق قانون اساسی در دورهه ی زمانی خاصی و به نسبت جمعیت کشور-به ازای 300000نفر یک نماینده- به تعدادنمایندگان اضافه می شود و از اول انقلاب تاکنون فقط یکبار و آن هم فقط بیست نامیده اضافه شد و تعداد نمایندگان از 270 نفر به 290 نفر ازایش یافت و با گشترش و توسعه شهرستانه و ارتقاء بخشها وشهرها به نمایندگان شهرستانها اضافه نشد و همان بافتهای سنتی حاکم است و خرده فرهنگها نقش عمده بازی می کنند.

گرچه مردم بدلیل تعلقات دینی و عرق مذهبی و ملی و اعتماد بع نظام و تعلق خاطر به کشور پای صندوقهای رای می روند اما تعلقات قومی و قبیله ای و منطقه ای و زادگاهی مزید برعلت میشود و حضور آنها پررنگ تر میشود که ضمن دارابودن مزیت افزایش مشارکت چالشهایی را نیز در پی دارد که اهم آن عبارت از این است که بر اثر یک تعصب خاص فرد درجه دوم و سوم را برمیگزینند و مخصوصا" این مورد در دور دوم انتخابات پررنگ تر می شود وهمچنین تنشهایی بین شهرستانها ایجادمی شود که اثرات مخرب آن تا دور بعدی انتخابات بر شهرستانها سایه می افکند و از طرف دیگر کاندیدی که برگزیده وبه عنوان نماینده آن حوزه انتخاب میشود متعلق به یکی از آن دو یا سه شهرستان است و این تعلق خاطر در او نیز اثر دارد و در تصمیم گیریها و توجه نماینده به حوزه انتخابیه و شهرستان زادگاه خودش اثر دارد و این نیز به ناکارآمدی نماینده دامن میزند.

علیرغم همه این موارد و موارد نانوشته دیگر در این برهه کوتاه تا انتخابات دهمین مجلس شورای اسلامی استانی شدن انتخابات در غیاب احزاب و بدون بستر سازی مناسب و با این عجله و شتاب کار پسندیده ای نیست. در نه دور گذشته چالشها و نقاط ضعف و قوت شهرستانی بودن انتخابات هویداشد و زمینه خوبی برای تصمیمات بهتر است ولی ممکن است بسیاری از ضعفهایی که وجود دارد با استانی شدن کماکان به قوت خود باقی بمانند و ضعفهای استانی شدن نیز به آنها اضافه شود و مصداق این شعر مولوی شود که: عاقبت سرکنگبین صفرا فزود.لذا بار دیگر بر این نظر پافشاری میکنم که شهرستانی

بودن انتخابات با توجه به مطالب فئق الذکر زیاد است ولی راه برون رفت از آنها تصویب با شتاب استانی شدن انتخابات نیست وبه نمایندگان محترم ملت عرض میکنم "این زمان بگذار تا وقت دگر". و به نمایندگان مجلس دهم عرض میکنم در سال اول فعالیت و باکمک دولت و تصمیم سازان خبره به این مهم بپردازند و تاکید میکنم "آن زمان مگذار تا وقت دگر".

علی کرد – مدرس دانشگاه

برچسب ها: رجبعلی کرد ، مدرس دانشگاه ، استانی شدن انتخابات ، نمایندگان مجلس شورای اسلامی ، شورای نگهبان ، قانون اساسی ، آموزه های دینی ، سیره امامان