نخستين بانک ايران با پول زنان تاسيس شد!

شوشان : تشکيل بانک به شکل جديد نخستين بار در سال ۱۲۵۸ شمسي، ده سال قبل از بوجود آمدن بانک شاهي از سوي حاج محمد حسن امين دارالضرب يکي از صرافان بزرگ تهران به ناصرالدين شاه قاجار پيشنهاد شد، اما متاسفانه اين پيشنهاد با دخالت هاي بيگانگان و عوامل آنان جامه عمل نپوشيد و بجاي آن بانک شاهي در ايران مستقر گرديد.

 در زمينه تاسيس بانک ملي، اولين قشر از مردم ايران که در دوران مشروطيت به فکر ايجاد بانک ملي افتاد، زنان بودند که براي اولين بار در نشريه نداي وطن به تاسيس بانک ملي اشاره و آن را مطرح کردند که «بانک ملي را بر پا مي کنيم». با اين حال پس از تشکيل نخستين مجلس شوراي ملي مسئله استقراض مجدد از دول بيگانه بار ديگر مطرح شد و اين بار راه حلي به غير از استقراض از سوي نمايندگان مجلس پيشنهاد شد و آن هم تأسيس بانک ملي با سرمايه ايراني بود. تا پيش از اين بانک هايي چون بانک شاهي و بانک شاهنشاهي در ايران فعاليت مي‌کردند و سرمايه گذران اين دو بانک، روس و انگليس بودند که از هيچ منفعتي خود را بي نصيب نگه نمي‌داشتند. براي تشکيل نخستين بانک ملي در مجلس بحث هاي فراوان شد و بسياري از رجال با دادن وجوهي براي تأسيس بانک سرمايه گذاري کردند و از ملت و ديگر رجال نيز خواستار آن شدند تا به صورت داوطلبانه براي تأسيس اين بانک اقدام کنند. زنان از نخستين کساني بودند که براي اين کار داوطلب شدند و مشارکت خود را اعلام کردند و اين امر در حالي صورت مي گرفت که زنان اين دوره فاقد شغل و درآمد بودند و به غير از طبقه اشراف که درآمدهاي ملکي داشتند اکثر آنان اندوخته ‌اي غير از طلا و جواهرات اندک خود نداشتند. در اعلاميه تاسيس اين بانک آمده است: « مخدرات محترمه در مجالس و مساجد و معابر به صدا درآمدند که اين وجه را ولو اينکه مجاناً باشد و بلاعوض خودمان حاضريم که به دولت داده و از خارجه استقراض نشود».

يکي از داوطلبان، زني از قزوين است که از فوايد بانک ملي به خوبي آگاه است، در حد توان خود سعي دارد که گامي براي استقلال اقتصادي کشورش بردارد و به همين منظور زيورآلات خود را که سرمايه‌اي است در پستوي خانه‌اش و براي روز مبادا نگهداري کرده است به اضافه اندوخته «زني از همسايگان» به خانه ملت مي فرستد بلکه بانک ملي راه بيفتد. اين مکتوب در نشريات مختلف آن زمان چون مجلس و حبل‌المتين منتشر شد.

چنانکه در اين باره آمده است: «اين کمينه مقدار ناقابل از زيورآلات خودم را که براي ايام محنت ذخيره کرده بودم فقط براي افتخار به توسط حضرت مستطاب عالي به جهت بانک ملي فرستادم. از حضور مبارک عالي عاجزانه استدعا دارد که هديه مختصر کمينه را با نظر بلند خودتان ديده، بفرماييد اشياء مرسوله را اعضاي محترم بانک ملي با امانت و شرافت خودشان فروخته و هرچه قيمت آنها شد سند سهام بانک را براي کمينه روانه فرمايند. چه کنم زياده از اين قادر نبودم مگر اينکه جان خود را در موقع فداي ترقي وطن عزيز نمايم. زني هم از همسايگان کمينه حميت و غيرت نموده با اينکه شوهر ندارد و يک پسر صغير دارد آن بيچاره پول نقد نداشت سه فقره اسباب که رد صورت عليحده ثبت شده به توسط کمينه تقديم حضور مبارک نموده که آنها را هم فروخته سند سهام بانک ملي را به اسم صغير مشاراليه مرحمت فرمايند».

همچنين گفته شده يک زن کل ارث خود را که به مبلغ آن روز 5 هزار تومان بود يک جا هديه کرد. گزارشي از بيانيه زنان آن دوران خطاب به بازارياني که پول‌هاي خود را در بانک خارجي مي‌گذاشتند، نيز نقل شده است. در اين بيانيه زنان، مردان ثروتمندي که اموال خود را به بانک هاي خارجي سپردند، بي غيرت خطاب مي‌کردند و مي‌گفتند به سرنوشت اين ملت بي اعتناييد و چرا ادعاي مردانگي مي‌کنيد.

البته حمايت و ياري زنان به تاسيس بانک ملي به قشر خاصي محدود نبود. نه تنها اقشار محروم و ستم کش جامعه ايران، بلکه در اين خيزش عمومي، همه اقشار و طبقات جامعه مشارکت داشتند و گروهي از زنان اعيان و اشراف کشور نيز متعهد شدند بر حسب تمکن مالي خويش از يک صد تومان تا هزار تومان کمک کنند.

توضیح عکس : اولین شعبه بانک ملی در تاریخ 1310 خورشیدی

منابع:

1- امامي، فيض‌الله، «نقش نشريات و تشکل‌هاي سياسي و اجتماعي زنان در انقلاب مشروطه»، مجموعه مقالات همايش و بزرگداشت مشروطه، تبريز: ۱۳۸۳.

2-بامداد، بدرالملوک، زن ايراني از انقلاب مشروطيت تا انقلاب سفيد، تهران: 1347.

3-تاريخچه سي ساله بانک ملي ايران، تهران: 1338.