ویرایش سنت های قومی ضرورتی اجتناب ناپذیر

امید حلالی

پیامبر مکرم اسلام و رحمت عالمیان فرمود : «اِنّی بُعِثت لاَتِمَّ المَکارمِ الاَخلاق» همانا من بر انگخیته شده ام تا مکارم اخلاق را کامل کنم.

بر این اساس توجه به مبانی اخلاقی و انسانی از زمره مهم ترین سویه های رسالت و نبوت حضرتشان و سرفصل های مهم ماموریت ادیان الهی و بالاخص اسلام کامل ترین دین و شیعه کامل ترین شریعت است به گونه ای که پس از بعثت با شدت بیشتری همان سویه ی امانت داری و حسن خلق و اصلاح ذات البینی که حضرت محمد (ص) پیش از رسالت دنبال می کرد، تقویت شده و آنچه از سنت های شبه جزیره که مطلوب بوده و به کار می آمد نگه داشته شد و لیکن سنت های نامطلوب طرد و حذف یا تعدیل و اصلاح شد و بعدها سنت های خوب سایر جوامع غیر عرب که به اسلام می گرویدند نیز به مجموعه برجسته سنت های اسلامی افزوده می گردید همچون «نوروز» که مورد تایید ائمه معصومین (ع) قرار گرفت. به همین منظور بعد توصیه های اخلاقی و رفتاری - و حتا طب و سلامت - ائمه معصومین (علیهما السلام) نیز در احادیث و روایات نسبت به مسائل سیاسی یا اقتصادی بسیار بیشتر و پر رنگ تر است و به نوعی به فرهنگ و اخلاق و ابعاد حقوقی و انسانی رفتارها به عنوان زیربنا نگاه می شود چرا که اگر اخلاق و وجدان و انسانیت باشد آن گاه می توان امید اقتصاد و سیاستی هنجارمند و به قاعده و عادلانه را داشت و نیز نظام قضایی مقتدری که حرکت جامعه در «صراط مستقیم» و توصیه شده را صیانت کند. اما آنچه در این نوشتار و در بعد معاصر به تاسی از وظیفه ترویج فضائل اسلامی و انسانی در ایامسالروز مبعث نبی مکرم اسلام (ص) قابل طرح است «مراقبت از سیستم پالایش سنت های فرهنگی و قومی به شکلی دائمی» است. مکانیسم و روش مورد اشاره دائمی است و تعطیلی بردار نیست - همچون یک دبیرخانه دائمی همیشگی و دارای ماموریتی است و نه چون دبیرخانه ای موقت موسمی و برای روزهایی معدود و سپس تعطیل شدنی - که خاصه در شیعه بعد روزآمدی مهم و پر رنگ است و در اجتهاد باز است اما در «سلفیت» همه چیز بر پایه سنت بوده و «تصلب و تحجر» جوامعی مانند سعودی یا سیستم های متاثر از سلفیت به همین دلیل است و این مولفه روزآمدی - در قالب تدوین قانون - با حفظ اصالت دینی ممیزه ای است که به غلط در اظهارنظر سلفیون درباره شیعه از آن به عنوان «بدعت گذاری» یاد می شود.

به طور مثال در صدر اسلام و در ایام حیات نبی مکرم اسلام (ص) و ائمه معصومین (ع) خودروی مکانیکی به شکل امروزی نبوده و تبادل با چهارپا انجام می شده که فراوان درباره حقوق «سوار و پیاده » سخن گفته شده که قابل بازتولید و روزآمد شدن هستند و به همین دلیل اگر بر آن اساس بیاییم و قانون درباره مجروحی که بر زمین افتاده و خودروی عبوری - ولو ناشناس - تدوین کنیم کاری معتبر و وجدانی است و نه بدعتی در اداره امور جامعه.

درباره همگرایی اجتماعی و سنت های قومی و فرهنگی نیز به همین ترتیب جای کار فراوان است.

قبلن همگرایی اجتماعی در قالب زندگی جمعی و قبیله ای، شرکت در جنگ و منازعات دوشادوش یکدیگر و در شادمانی ها در رقص و هلهله های سنتی اثر بیرونی داشت که متاسفانه در زندگی امروزی و در بین بیشتر اقوام ایرانی به پوشش دادن یکدیگر در منازعات و شرکت خودانگیخته و بدون کارت دعوت در سوگ و فواتح تقلیل داده شده - حال آنکه شرکت در مراسم عروسی و یا سور و مهمانی پس از بجا آوردن زیارت و یا به دنیا آوردن فرزندان هم نیاز به کارت دعوت یا دعوت رسمی دارد! - معمولن اهل فامیل و دوست و آشنا در فاتحه هم شرکت می کنند و حتا همیاری در پرداخت هزینه های روزافزون فاتحه ها دارند اما اگر کسانی در همان مجموعه نیاز به کمک و مساعدت مالی - حتا به شکل قرض الحسنه - برای رفع حاجت و یا راه اندازی کار و شغلی برای کسبی حلال دارند تنها و بی کس می مانند و کمتر کسی حاضر به دستگیری و تعاون و همیاری شده و اطرافیان شانه خالی می کنند که نرخ بالای بیکاری در جامعه گویای همین مطلب است حال آنکه در اطراف هر فرد بیکاری حتمن چند قوم و خویش و دوست و آشنای متمول اگر نه در حلقه اول که در حلقه های دوم و سوم وجود دارد.

بر این اساس پیشنهاد می شود بزرگان اقوام و طوایف و خاندان های ایرانی و خیران پیشگام شده و برای مهار بیکاری در کشور احساس وظیفه کرده و از خود سلب مسئولیت ننموده و مشارکت جویند. تاسیس شرکت های تعاونی، صندوق های سرمایه گزاری ولو با سرمایه های محدود اما فراگیر که بتواند اعضا خصوصن جوانان را پوشش دهد و وام هایی برای ایجاد اشتغال در اختیار آنان قرار دهد و یا مشارکت نماید و در صاحبخانه شدن آنان کمک کند و ... وجوه خوبی از نوسازی و روزآمد کردن خصلت همگرایی اجتماعی و قومی و فامیلی است که ریشه ای اسلامی و ایرانی و انسانی دارد.

پرورش روحیه تعاون و همیاری و همگرایی در اجتماعات فامیلی و قومی با هدایت علما و دولت و تبدیل این روحیه از شرکت صرف در فاتحه های یکدیگر، به همیاری در کمک های معیشتی و ایجاد اشتغال و رفع حوائج غیرمترقبه درمانی و خانه دار شدن و ... اولویتی اساسی در اصلاح و بارور کردن فرهنگ عمومی و ویرایش سنت ها و عادات قومی در جامعه امروزی ما می باشد.

باشد تا با درک و فهم و بازخوانی چارچوب تعریف و تدوین شده اسلامی و شیعی که محصول مرارت های بی شمار پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (علیهما السلام) و علما و دانشمندان و مصلحان در گذر تاریخی پر فراز و نشیب است به سوی ساختن و داشتن جامعه ای آباد و آزاد و هنجارمند گام برداریم.