فضای سایبری و سونامی دیجیتال

رشد روزافزون فناوری های ارتباطی و تبادل سریع اخبار و اطلاعات طی یک دهه اخیر، تغییرات شگرفی در عرصه ارتباطی ایجاد کرده است. این تغییرات با فراگیر شدن وسایل ارتباطی نوین همانند اینترنت، شتاب فزاینده ای یافته و از نظر وسعت نیز دامنه گسترده تری را شامل شده در این میان، مفهوم « جنگ » نیز از جمله موضوعاتی است که دستخوش تحول گردیده است. در واقع با گسترش فناوری های ارتباطی نوین، شاهد گذار از جنگ نظامی یا سخت به حوزه « جنگ نرم » هستیم . آن چه در این نوع از جنگ ایفای نقش می نماید، عنصر اطلاعات در فضای « سایبر » گردش پیدا کرده و در پروسه جنگ سایبری – به عنوان یکی از زیرمجموعه های جنگ نرم – کنترل شده و علیه هدف موردنظر استفاده می گردد. در این فضای مجازی و شبکه ای از یک سو فناوری های ارتباطی اهمیت می یابند و از سوی دیگر نحوه بکارگیری به موقع و کارآمد اطلاعات توسط نیروی انسانی متخصص و مجهز به آخرین شیوه ها و تکنیک های عملیات روانی، تبلیغی ارزش خواهد داشت .

جنگ سایبری تقریباً پس از پایان جنگ جهانی دوم و به ویژه در دوران جنگ سرد آغاز و تا به امروز ادامه د ارد . پیش بینی ها نیز حکایت از آن دارد که قرن حاضر عرصه این جنگ بوده و در آینده جنگ های فیزیکی و نظامی کمتری را شاهد خواهیم بود. از نظر مصداقی، وقوع انقلاب های مخملی یا رنگی، هک گسترده سایت های کشور هدف، شیوع شبکه های اجتماعی اینترنتی و گسترش شبکه های ماهواره ای در قالب جنگ های سایبری قابل ارزیابی اند.

این نوع از جنگ نیز همانند سایر جنگ ها دارای شاخصه های مخصوص خود بوده و روش های منحصربفردی دارد. وجه تمایز جنگ سایبری با جنگ های سخت جدای از نشانگاه ها و اهداف، عاری از خشونت و آرام بودن آن است. علاوه بر این در این جنگ هر نفر از جمعیت گروه هدف موردنظر می تواند در قالب شبکه های اجتماعی به عنوان یک سرباز برای گروه، فرد یا دولت متخاصم عمل نماید.

بی شک مدیران فرهنگی کشور با اشراف به موضوع مورد بحث قادر خواهند بود با اتخاذ رویکرد مبتنی بر بصیرت، به تربیت نیروهای خلاق و مستعد جهت مقابله با حملات سایبری دشمن بپردازند و امکان سرمایه گذاری و ارتقاء سطح فناوری و عملیاتی موجود در حوزه سایبری را نیز فراهم نمایند.

دهکده جهانی نتیجه فراگیر شدن فناوری اطلاعات

امروزه فناوری اطلاعات به مدد گسترش ارتباطات فراگیر شده و جهان را دگرگون ساخته است . مهمترین تغییراتی که این فناوری در جهان بوجود آورده، در واقع همان چیزی است که به آن به « دهکده جهانی » یاد کرده است .

بدین معنا که مردم نقاط مختلف جهان به مثابه ساکنان یک دهکده کاملا مجازی امکان برقراری ارتباط با یکدیگر و اطلاع از اخبار و رویدادهای جهانی را دارند.

در حال حاضر تحولات عظیمی در نحوه جمع آوری، ذخیره، پردازش، انتقال و نمایش اطلاعات و همچنین طراحی مجدد سازمانی برای « بیشترین استفاده از اطلاعات بیشتر » در حال رخ دادن است . در جامعه فراصنعتی کنونی، اطلاعات یک منبع استراتژیک محسوب شده که از لحاظ ارزش و قدرت تأثیر با سرمایه و نیروی انسانی در جامعه صنعتی برابری می کند. یکی از نکات مهم مربوط به دامنه و مراحل تأثیرگذاری فناوری های نو این است که افراد معمولاً در وهله نخست فقط بر نقش فناوری در افزایش کارایی و بهره وری توجه می کنند و از اثرات ثانویه آن بر نظام و ساختار اجتماعی غفلت می ورزند. به بیان دیگر پیشرفت نوین در سیستم های اطلاعاتی و ارتباطی اگرچه بازدهی انواع مختلف فعالیت ها را بهبود می بخشند. از این روی می بایست ساز و کارهای متفاوتی نیز در ارتباط با برخورد، کنترل و امنیت مجازی زیرساخت های جامعه اندیشیده و به تبع آن به کار گرفته شود.

بنابراین به منظور در وهله اول نیازمند شناخت فضایی هستیم که فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی در آن عمل نموده و به حمله می پردازند و در مراحل بعد می بایست راههای پدافندی و افندی را شناسایی و به مرحله اجرا در آوریم . در شرایط حاضر، حفاظت از فضای سایبری سایر کشورها بعنوان یکی از شریان های اصلی اطلاعات، به اندازه حفاظت از مرزهای روی نقشه برای هر کشوری حائز اهمیت است .

تعریف سایبر و فضای سایبری

سایبر ( cyber) بخشی از کلمه « cybernetic » است . از لحاظ لغوی در فرهنگ های مختلف cyber به معنای مجازی و غیرملموس و مترادف لغت انگلیسی virtual می باشد که البته با توجه به گستردگشی مفهوم سایبر و اطلاق آن به تمام افعال و اقدامات واقع شده در محیط شبکه های بین المللی و بی شمار بودن مصادیق لغت، معادل سازی و ترجمه آن به صورتی کاملاً دقیق امکان پذیر نیست .

این اصطلاح را اولین بار ریاضیدانی به نام « نوربرت وینر » ( 1950 ) به کار برد و مقصود وی از آن، مطالعه ساز وکارهای ارتباطی، بازخورد و کنترل سیستم های زنده و ماشین ها بود. در این علم فرآیندهای ارتباطی و کنترلی سیستم های بیولوژیکی، مکانیکی، الکترونیکی و اطلاعاتی، به ویژه مقایسه این گونه فرآیندها مابین سیستم های زنده و سیستم های مصنوعی صورت می پذیرد.

اما واژه « فضای سایبر » برای اولین بار توسط داستان نویسی به نام « ویلیام گیبسون » در سال 1984 در یک داستان علمی – تخیلی و با عنوان « فضای سایبر cyber Space » به کار گرفته شد.

در واقع به هر آن چه که مرتبط با شبکه های رایانه ای و اینترنت ( و فعالیت های رایانه ای و مجازی) باشد، فضای سایبری اطلاق می شود. این واژه همچنین در ارتباط با دنیای رایانه ها و جامعه ای که از آنها استفاده می نماید ( کلیه منابع اطلاعاتی موجود در شبکه های رایانه ای) و دارای فرهنگ خاصی مبتنی بر شبکه های ارتباطی الکترونیکی هستند، به کار می رود. در یک تعریف کلان، فضای سایبری را می توان عبارت از مجموعه به هم پیوسته موجودات زنده از طریق رایانه، شبکه های رایانه ای و کاربرد آن دانست که از راه دور و بدون در نظر گرفتن جغرافیای عینی با یکدیگر در ارتباط هستند.

از این فضا به عنوان یک ضعف امنیتی می توان یاد کرد که از آن در جهت انجام حملات استفاده می شود. بیشتر این سامانه ها به گونه ای طراحی شده اند که بتوانند استفاده ارزان و وسیعی از دسترسی به شبکه داشته باشند و این موضوع، توانایی سوء استفاده مهاجمین به منظور آسیب پذیر نمودن شبکه ها و سرویس های هدف را افزایش داده است.

ویژگی های اساسی فضای سایبر که باعث ایجاد محیطی مناسب برای سربازان جنگ های سایبر می شود را در قسمت بعدی این مقاله ارائه خواهم داد.

داود سالمی - مهندسی نرم افزار