ضرورت توجه به آموزش و پرورش

عبدالرحیم سوارنژاد

کوان تسوفیلسوف چینی می گوید: اگر برای یک سال برنامه ریزی می کنید گندم بکارید، و اگر می خواهید برای ده سال برنامه ریزی کنید درخت بنشانیدو در صورتیکه برای یک عمر برنامه ریزی می کنید انسان تربیت کنید.

کتاب آلیس در سرزمین عجایب ویژه کودکان است اما بخش عمیقی دارد که رسالت آموزش و پرورش را بازگو می نماید در بخشی از آن کتاب که آلیس در جنگل گم می شود و بر سر چهارراهی قرار می گیرد و شروع به گریه می کند !

گربه ای بر روی درختی علت گریه اش را می پرسد و او می گوید راه را گم کرده ام تو می توانی راه را به من نشان بدهی؟ گربه جواب می دهد تو بگو کجا می خواهی بروی تا بگویم کدام راه توست!این بخش از کتاب کودکانه را می توان فلسفه آموزش و پرورش دانست ،باید گفت که آموزش و پرورش مشخص کننده مسیر انسانها به سوی تعالی ست و باید با بهره گیری از امکانات این مسیر را بدرستی برای مخاطبین تبیین نماید .هروقت از تربیت سخن به میان می آید نگاهها به دستگاه آموزش و پرورش معطوف می شود و با حساسیت عملکرد آن دستگاه در این راستا مورد ارزیابی قرار می گیرد و با اعتماد سازی باید به این نگرانی ها پاسخ داد تا به نوعی امنیت روانی جامعه فراهم گردد زیرا عدم پاسخگویی به دغدغه های اجتماعی از سوی نهاد تعلیم و تربیت معضلات اجتماعی و چالشهای اجتماعی را فراهم خواهد ساخت و مبنای اخلاقی متزلزل خواهد شد! زیرا همه افرادبراین باورند که نسل مدیران فردا ازاین جامعه تولید خواهند شد و پیشرفت و ترقی و همراهی با تحولات جهانی از درون این سیستم شکوفا خواهد گشت و اگر این سیستم از ساختاری ناکارآمد برخوردار باشد فاجعه ای برای اجتماع ببار خواهد آورد!

تلاش و اهتمام همه صاحب نظران و کارشناسان این عرصه بر اساس آموزه های دینی محقق ساختن آموزش و پرورشی مبتنی بر تفکر است یعنی مخاطبین تحت پوشش بایذ بتوانند صحیح و پیوسته در مورد پدیده های هستی بیندیشند تا با گشودن دریچه تفکر درهای حکمت و راه یابی به حقیقت هستی براو گشوده شود باید دانست که لازمه تحقق این امر برخورداری سیستم از مدیریت متفکر است یعنی مدیریتی که در خصوص تحولات می اندیشد و نسبت به تغییرات و پیشرفتهای علمی جهانی آشناست و بروز است و با شناخت موانع ، راهکارها را می شناسد تا بتواند از مراخل دشوار عبور نماید و از قافله علمی عقب نماند! او می تواند اطلاعات جامع از نیازها و مطالبات فکری مخاطبین را جمع آوری کند و آنها را دسته بندی نماید و متناسب با این مطالبات ،امکانات و تجهیزات لازم فراهم آورد و در این تناسب با لحاظ نمودن دسته بندی به کیفیت بخشی آموزشی و بالندگی نیروی انسانی توجه عمیق نماید!وقتی از توجه عمیق در تناسب سازی سخن به میان می آوریم باید ضرورتها را بشناسیم و با اولویت بندی ضرورتها راه را برای یمایش و ایجاد آموزش و پرورش خلاق هموار سازیم.

معلم،محصل و مدرسه مثلث شکل دهنده ساختار و سازمان آموزش و پرورش رسمی هستند و با آگاهی از ظرفیت های موجود در هرکدام از اضلاع سه گانه به ضرورتها و نیازهای اساسی آنان دست می یابیم و با این شناخت می توان با آنالیز منطقی ضمن طبقه بندی نیازها ، با بهره گیری از عنصر زمان و تقسیم بندی برنامه ها به کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت رضایت جمعی را ایجاد کرد و کارآیی سیستم را افزایش داد و منتج به نتیجه مطلوب گردد !

باید گفت حلقه مفقوده در درون دستگاه آموزش و پرورش عدم وقوف از اولویتهای ضروری و نیازهای اضلاع سه گانه سیستم است که موجب گردید در مقاطعی برنامه هایی با هزینه های گزاف تنظیم و در مدت کوتاهی به دلیل عدم بازدهی مطلوب و عدم استقبال مخاطبان از طرح صرف نظر شود و مجددا" روشهای و طرحهای دیگری مورد آزمون قرار گیرند و بخشی دیگر از منابع موجود تلف گردد ! اگر تاریخ آموزش و پرورش رسمی را مورد بررسی قرار دهیم متوجه می شویم که تغییر در اجرای طرحها و تراکم بخشنامه های اداری امری رایج و بدیهی بوده و هیچگونه دستاورد روشنی به جامعه ارائه ننموده اند!

از جمله آفاتی که در این راستا می توان به آن اشاره کرد تمرکز گرایی در تصمیم گیری و تصمیم سازیهاست و قاعده مثلث تعلیم و تربیت یعنی مدرسه در این تصمیمات هیچگونه نقشی ندارند و مانند ابزار مکانیکی مجری تصمیمات مرکز نشینان خواهند بود که به دلیل عدم توجه به تفاوتهای اقلیمی و فذهنگی مشکلاتی را در این عرصه بوجود می آورد ! در صورتی که می توان با تفویض اختیار به استانها بخشی از مشکلات را مرتفع نمود .علاوه بر تمرکز گرایی می توان انتقاد ناپذیری طراحان و دگم بودن بر طرحهای متعدد را از دیگر آفات نظام آموزشی دانست که هزینه های بسیاری را به بدنه سیستم وارد می نمایند و بارها مورد تجدید نظر قرار می گیرند و پتانسیل و حوصله مجریان را کاهش می دهند که به این آفات می توان ضعف مدیریت در روابط انسانی را نیز افزود .

یقینا" چنین ساختاری در ارائه محصولی به نام انسان که بتواند با تفکر و خلاقیت فردا را از آن خود سازد و بر قله های رفیع ترقی بایستد عاجز است و می توان گفت که نهادهای غیر رسمی مانند مساجد ،هیئتها و .. بعنوان مکمل آموزش و پرورش رسمی مشارکت جدی داشته اند و توانسته اند با جلب اعتماد خانواده ها خلاهای فکری و فرهنگی درون سیستم را پر کنند و مصونیت اخلاقی را فراهم آورند و ظرفیت مناسب آنان نگاه محصل را با محتویات کتب درسی همخوان همراه و بالنده نمود! البته مدیریت آموزش و پرورش باید برای انجام رسالت خویش تلاش مضاعف نماید و با نصب علامات و تابلوها برای تعیین مسیر ،گامها ی دانش آموزان را جهت پیمودن آن توانمند سازد و باید با شناخت اضلاع سه گانه نظام تعلیم و تربیت یعنی معلم،محصل و مدرسه با ظرافت هنرمندانه عوامل خانواده ها را نیز همراه سازد و با بهره گیری از فضای رسانه ای در گسترش و تعمیم آموزش در خانواده جهت مشارکت تلاش جدی نمود.

محصل متفکر،معلم پژوهنده و مدرسه هوشمند نوید پویایی و شکوفایی به جامعه خواهد داد و برای مدرسه هوشمند ، مشارکت جدی نهادها و سازمانها و کمکهای دولت در تامین تجهیزات و امکانات مورد نیاز و برای معلم پژوهنده ، تقویت آموزشهای ضمن خدمت و ایجاد شرایط مناسب برای فرصتهای مطالعاتی و توجه به روابط انسانی و تکریم شخصیت آنان و برای محصل متفکر ، همراهی و همدلی و شناخت از نیازها و تفاوتهای فردی و ساماندهی اوقات فراغت و ارائه برنامه درسی مناسب با ظرفیت ذهنی است که تحقق آن مشروط بر بکارگیری مدیریت توانمند و تحول گرایی ست که بتواند در هماهنگ سازی همه اجزا موفق عمل نماید و بتواند در بسیج و مشارکت مردمی اقدام عملی نماید تا شکوفایی و بالندگی اجتماعی سیستم آموزش و پرورش که زیر بنای جامعه است رقم زده شود که امروزه توسعه مبتنی بر دانایی ست و دانایی مولود مدیریت آموزشی و طراحی الگوی مناسب است و کلام ارزشمند و عمیق رهبر معظم انقلاب در این موردرا می توان سرلوحه تحول درآموزش و پرورش دانست که فرمودند:

بهترین و برجسته ترین فکرها باید بنشینند برای آموزش و پرورش طراحی کنند،باید فلسفه ِ آموزش و پرورش اسلامی،واضح باشد و براساس این فلسفه،افق آینده ی آموزش و پرورش روشن باشد، معلوم باشد ما دنبال چه هستیمو کجا می خواهیم برویم و بر اساس آن خط کشی بشود .برنامه ریزی بشود و راهها مشخص بشود ما به این احتیاج داریم .