علامه محقق حاج شیخ محمد تقی شیخ شوشتری (ره) چهره ای مشهور ولی ناشناخته

شهر دارالمؤمنین شوشتر همواره مهدبزرگان و مفاخر علمی مذهب تشیع بوده است که هر کدام به نوبه خود نادره دوران ما بودند. مردم ما نام علمای بزرگواری همچون شیخ مفید، شیخ صدوق،علامه حلی(ره) را بسیار شنیده اند، چه بسا عده ای درحسرت این باشند که چرا در عصر آن مردان الهی نبودند تا محضرشان را درک کنند. اما غافل از اینکه در دوران ما دره ی نادره ای همچون علامه محقق حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ محمدتقی شیخ شوشتری(ره) را داشتیم و عرض ارادت ما به ساحت آن فقیه صمدانی فقط به نصب تصاویر ایشان در منازل و مغازه ها و اماکن مقدس استان خوزستان خلاصه می شود. مردم ما از علامه شیخ(ره) بیشتر چهره ی ایشان را می شناسند و از عظمت علمی و معنوی آن مرحوم اطلاع چندانی ندارند و به دانستن چند کرامت از ایشان بسنده کرده اند.

۲۹ اردیبهشت ماه سالروز ارتحال این عالم ربانی وعارف واصل است و بر آن شدیم تا در این فرصت اندک به شمه ای آن رجالی عظیم معاصر اشاره کنیم.

علامه حاج شیخ محمدتقی شیخ شوشتری(ره) در سال (۱۳۲۰ه ق) در نجف اشرف متولد شد. نسب ایشان با دو واسطه به مرحوم آیت الله العظمی حاج شیخ جعفر شوشتری، مؤلف کتاب بی نظیر خصائص الحسينيه می رسد. والد معظم ایشان مرحوم آیت الله حاج شیخ محمدکاظم شریعت (ره) از علمای مبارز و استکبار ستیز بوده و رضاشاه از آن فقیه مجاهد به شدت واهمه داشت و بخاطر همین ترس،مرحوم شیخ محمدکاظم شریعت(ره) دائما ازسوی رژیم پهلوی تبعید می شد.

جد ایشان مرحوم آیت الله حاج شیخ علی شوشتری(ره) از فقهای مشهور و محبوب عصر خویش می باشد که دارای نفوذ اجتماعی و مقبولیت عمومی بوده است. خاندان علامه حاج شیخ (ره) همه از مروجین مذهب جعفری واز علمای مردم دار بوده اند که از هر کدامیک کراماتی نقل شده است که بیان آنها در این نوشته مختصر نمی گنجد.

حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ محمدتقی شیخ شوشتری (ره) به لحاظ علمی در اوج بوده اما همچنان مجهول القدر است.آنچه که آن عالم ربانی درذهن خود داشت بیش از آن تألیفاتی است که درحال حاضر در اختیار جامعه علمی جهان اسلام است.علامه (ره) در وقت خود با هیچ کس تعارف نداشت و اطرافیان ایشان دیدند که عاقبت آن مرحوم با کمبود وقت مواجه شدو مطالبی همچون تفسیر قرآن،مقتل مستند امام حسین (علیه السلام)، معجزات ائمه اطهار (علیهم السلام)از لسان معصومین و مسائل مربوط به مهدویت که درذهن ایشان بود نانوشته ماند.

آن فقیه پارسا در سال ۱۳۶۴در مصاحبه ای که با مجله ی کیهان فرهنگی داشتند در مورد مشغله ی علمی خود و استفاده از وقت شان می گویند: «اگر ۲۴ساعت شبانه روز را هم کارکنم ، برای کارهایی که در نظر دارم کفایت نمی کند.» (1)

ایشان چنان به مطالعه و تالیف مشتاق بود که هیچ چیز به جز فعالیت علمی برای ایشان اهمیت نداشت و در این راه هم از کم ترین وقت خویش استفاده می کرد تا جایی که ایشان بخش متاجر کتاب لمعه که از کتب درسی طلاب علوم دینی در حوزه های علمیه است را به همراه خود به مکه برد و پس از فارغ شدن از مناسک حج مشغول به نوشتن شرح کتاب مذکور شدکه پس از سال ها این کتاب تبدیل به کتاب جامع با شرح علمی دریازده مجلد بنام (النجعه فی شرح اللمعه) شد. کتابی بی بدیل در زمینه فقه که برای استفاده طلاب واساتید حوزه های علمیه بسیار کاربردی است.

شوق علامه محقق حاج شیخ محمدتقی شیخ شوشتری(ره) به مطالعه آنقدر زیاد بودکه فرمودند: « من همیشه با کتاب خواب میرفتم و با کتاب بیدار می شدم. حتی میرفتم داخل اتاقی و در را می بستم کسی نیاید، مطالعه کنم» (۲) یکی از تألیفات مشهور علامه (ره)که بسیار معروف است ونشانه ی مطالعه ی دقیق و بی حد ایشان است کتاب (قاموس الرجال) بوده که در زمینه ی علم رجال است.

حضرت آیت الله العظمی حاج سید محمد موسوی جزایری که خود در فقاهت و تسلط به منابع فقهی همانند جناب زراره بود در مورد قاموس الرجال علامه حاج شیخ (ره) می گویند : «شیخ محمدتقی همچون پیغمبری است که معجزه اش قاموس الرجال است»

آیت الله العظمی سید موسی شبیری زنجانی(مدظله العالی) از مراجع تقلید شیعه،مرحوم علامه شیخ(ره) و قاموس الرجال ایشان را از حسنات دهر می داند.(۳) مرجع عالقدر جهان تشیع حضرت آیت الله سبحانی (حفظه الله) در مصاحبه با کیهان فرهنگی پیرامون قاموس الرجال می گویند (علامه شیخ(ره) با این کتاب به رکود وافسردگی که در علم رجال بود پایان بخشیده و راه را برای آیندگان باز نموده است. (4)

برادر ارجمند جناب آقای محمدباقر محب از شعرای بزرگوار شهر شوشتر که از ارادتمندان مرحوم حاج شیخ (ره) می باشند شعری پیرامون شخصیت آن عالم عامل و کتاب گرانسنگ قاموس الرجال شیخ شوشتری(ره) سروده اند که ما چند بیت از آن رادراین بخش از شرح حال علامه شیخ (ره) تقدیم محضر مخاطبین محترم می نمایيم:

کوهی ز علم ذات الهی به شوشتر است

کز او مسیر معرفت حق منور است

آئين حق گرفته از او جلوه ای دگر

این بحر علم نوه ی شیخ جعفر است

قاموس او زبانزد ارباب معرفت

در گنجه علوم درخشنده گوهر است

این همه تمجید نشان از عظمت والای علمی، زمان شناسی دقیق و اولویت سنجی مرحوم علامه شیخ (ره) در خلق آثار گرانسنگ در زمینه های مختلف می باشد.

از دیگر تألیفات نادر آن محقق والا مقام کتاب قضاوت های حضرت علی (علیه السلام) است که علامه امینی(ره) صاحب کتاب نفیس وبی نظیر (الغدیر) نزدیکان خود را سفارش به خواندن این کتاب می کرد. علامه سید محمدصادق بحرالعلوم(ره )که کتابشناسی بی نظیر و ماهر بود در کتاب (دلیل القضاء الشرعی) از کتاب (قضاوت های حضرت علی (علیه السلام) تمجید کرده و می گوید: «مطالعه این کتاب از تو فوت نشود چون کتاب بسیار پر برکتی است» (5)

مرحوم علامه شیخ (ره) تألیف ارزشمند دیگری بنام (بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه) دارد. این کتاب ترجمه به همراه شرح موضوعی نهج البلاغه است. مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در دیداری که با مرحوم آیت الله سید محمدحسن مرعشی شوشتری(ره) داشتند فرمودند: « من در مورد مسأله ولایت اهل بیت خیلی تحقیق کرده ام و خیال می کردم دراین باره متخصص هستم و چیزی نمانده که آن را ندیده باشم تا اینکه (بهج الصباغه) علامه شوشتری(ره) را دیدم و فهمیدم مطالبی هست که ما از آنها آگاهی نداریم. این مطالب هر چند پراکنده هستند ولی با مختصر تأملی معلوم می شود به هم مربوط هستندواین کتاب کنار من است و از آن مطالعه می کنم» (6)

تألیفات گرانسنگ دیگری همچون (گنجینه رؤیا) با موضوع خواب دیدن و خواب گذاری، (أخبار الدخیله) در مورد اخبار و احادیث تحریف شده و ساختگی در ۴ مجلد، حواشی مصحف، پیرامون قرآن و تفاسیر شیعه، البدائع، مجموعه ای از شگفتی ها و نکته های ظریف و لطیف در مسائل مختلف و ده ها اثر ارزشمند دیگر نشان از جامعیت علمی و پویایی مشرب تحقیقی ستاره درخشان شوشتر حضرت آیت الحق حاج شیخ محمدتقی شیخ شوشتری(ره) می باشد.

مرحوم علامه شیخ(ره) ، نه تنها به لحاظ علمی کوهی از حکمت بود، بلکه پیر عارف دنیای بوده ولی دربعد عرفانی ناشناخته است همچنانی که تا آخرین روزهای حیات طیبه اش درتمام ابعاد حیات علمی و معنوی ناشناخته باقی ماند.آن مرحوم چنان به عبادت و خلوت با معبود خود عشق می ورزید که وقتی مشغول راز و نیاز با خداوند میشد گویی در این عالم هیچ کسی را غیراز خدای متعال نمی شناسد.

آن عالم ربانی در رستگاری و عبادت خود گوی سبقت را از دیگران ربوده بود. نمازهای یومیه را به جماعت اقامه میکرد و در ایامی که دوران نقاهت و کهولت را سپری می کردند و نمی توانستند به مسجد بروند بیشتر وقت خود را صرف تلاوت و تدبر در قرآن می کردند. تهجدهای نیمه شب مرحوم علامه حاج شیخ(ره) تا آخر عمر مبارک شان قطع نشد و در ایامی که توان مسجد رفتن را داشتند پس از اقامه فریضه صبح در محراب عبادت شان تا طلوع آفتاب دعا می خواندند و قرآن تلاوت می کردند.

آن فقیه عالیقدر در بعد سیاسی حمایت های کلی خود را از نهضت امام خمینی(ره) و قیام ملت ایران علیه رژیم ستم شاهی داشتند و پس از پیروزی انقلاب در سال ۵۸ از بین علمای شوشتر اولین مرجعی بودند که با حضور در مسجد آل طیب به جمهوری اسلامی رأی دادند. در ایام جنگ تحمیلی نیز حامی رزمندگان بودند و در دیدار با بسیجیان و رزمندگانی که محضرشان می رسیدند به آنها قوت قلب می دادند تا از جنگ بادشمنان ایران اسلامی دلسرد نشوند.

ایشان تا آخرین لحظه از عمر شریف شان کلامی یا نوشته ای برخلاف فرمایش امام (ره) و رهبری نگفتند و ننوشتند و بلعکس حمایت می کردند اما چون رسانه ای در دست نداشتند مواضع ایشان بازتاب داده نمی شد.

شیخ شوشتری (ره) از محبوبیت و مقبولیت عمومی والایی در استان خوزستان برخوردار بود و هنوز شاهد هستیم با اینکه سال ها از ارتحال ایشان می گذرد نام مبارک آن عالم عامل و ذکر کرامات ایشان از لسان مردم شنیده می شود واین شدت علاقه بخاطر آن است که خداوند متعال راه محبوب شدن را به همگان نشان داده است و علامه شیخ(ره) بخاطر عمل به دستور الهی بین مردم محبوب شد. خداوند می فرماید: «إن الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا... کسانی که ایمان آورده وعمل صالح انجام می دهند خداوند محبت آنها را دربین مردم قرار می دهد.» و در روایات داریم اگر کسی رابطه اش را با خدا درست بکند، خداوند هم رابطه این شخص را با مردم درست می کند و می بینیم این موهبت درحق مرحوم شیخ شوشتری(ره)تمام شده است.

ایشان با حسن خلق با مردم برخورد می کرد بطوری که اکثر مردم شوشتر و یا مناطق اطراف این شهراز آن بزرگوار دعوت می کردند تا مرحوم علامه(ره) با قدوم خود منازل آنها را منور کند و چون ایشان عالم بی تکلفی بودند مردم هم در نهایت احترام با ایشان راحت و به اصطلاح خودمانی بودند و با همان پذیرایی عادی و یا غذای ساده ای که داشتند ایشان را اکرام می کردند.

کلام آن عالم وارسته نفوذ خاصی داشت و چون از لسان فردی خارج میشد که خود عامل به گفته هایش بود به قلب مردم رسوخ میکرد بطوری که منبر ایشان در۱۳شب اول ماه محرم مشتاقان زیادی داشت و جمعیت چشمگیری از طالبان حقیقت در مجالس ایشان شرکت میکرد و مواعظ ایشان راه گشای ایصال الی الله بود.

آری! علامه محقق حاج شیخ محمدتقی شیخ شوشتری(ره) عالمی مشهور است، همه نام ایشان را شنیده اند و تصاویر مبارک آن عالم ربانی زینت بخش هر کوی و برزن است، اما چقدر نسبت به ایشان معرفت داریم؟ به چه میزان آثار آن دانشمند فرزانه را مطالعه کرده ایم؟

علامه شیخ(ره) اختری تابناک در آسمان فقاهت، زهد، تقوا، حکمت و عرفان بود که در ۲۹ اردیبهشت سال ۱۳۷۳ه ش غروب کرد. سخنوری که طنین نصایح پدرانه و گهربارش بر عرشه ی منبر، هادی مردم خداجو بود. افسوس که شمع وجود ظاهری اش خاموش شد ولی خاموشی که از هرنوری روشن تر بود، زیرا آثار آن فقیه عالیقدر گویای تفکر آن بزرگواربود.

افسوس که چرا تا زمانی که علامه (ره) در قید حیات بود قدرش را ندانستیم و به اقامه ی نمازهای یومیه به امامت ایشان یا یک استفتاء شرعی بسنده کردیم.

در حق ایشان باید گفت: مرحوم شیخ شوشتری(ره) عالمی مشهور به لحاظ سیمای ظاهری و دانشمند ناشناخته به لحاظ ایده، تفکر، سیره زندگی و سلوک عرفانی و وجهه سیاسی است. در عصری که غرب الگوهای ناشایستی درجهت انحراف از ارزش هایمان به جامعه اسلامی معرفی کرده است،معرفی چهره های شاخص همانند شیخ شوشتری(ره) بهترین الگوها برای جلوگیری از انحراف جامعه و دچارشدن جوانان به بحران هویت و الگوگیری از نمادهای و الگوهاب غربی است.

از خداوند متعال می خواهیم روح مطهر و ملکوتی جلوه ی فضل و فضیلت علامه محقق حاج شیخ محمدتقی شیخ شوشتری(ره)را بااهل بیت (علیهم السلام) که عمری خدمتگذار آستان ملک پاسبان آن بزرگواران بوده است محشور بگرداند.

پاورقی ها :

۱) کیهان فرهنگی،سال ۲،ش ۱صفحه۶

۲) ستاره درخشان شوشتر.شیخ علی اکبر محدث صفحه ۳۲

۳) کیهان فرهنگی صفحه۱۲

۴) همان صفحه۱۴.

۵) ستاره درخشان شوشترصفحه۹۱.

۶) همان صفحه ۱