حضرت علی(ع) در طول حکومت خویش همواره همآغوش با تنهایی و غربت بود. ناپایداری و سست عنصری یارانی که در هنگامههای سخت عقب مینشستند و تنهایش میگذاشتند و فرمان مولایشان را اطاعت نمیکردند، اینها همه، سینه صبور حضرت علی (ع) را میفشرد و قلب نیرومندش را به دردی جانکاه مبتلا ساخته بود تا آنجا که در آغوش کشیدن مرگ را از هر چیز دیگری خوشتر میداشت.
به گزارش ایسنا، دومین شب از لیالی قدر مصادف است با سالروز شهادت بزرگ مرد عالم. مولایی که به تعبیر بزرگان خود حقیقت شبهای قدر است. مولود کعبه در حالی در محراب عبادت شهید شد که صفات عاشقان شهادت را این گونه مینمایاند و شور و شوق خود را نسبت به آن چنین توصیف میکند: «مجاهدان شهادتطلب چنان به سوی خدا پر میکشند که تشنگان به جانب آب. بهشت در پرتو آذرخش نیزههاست. امروز خبرها در بوته آزمون ارزیابی میشوند و به خدا سوگند که اشتیاق من به صحنه نبرد (و شهادت) و رویارویی با دشمن، بیش از شوقی است که آنان به زندگی شان دارند.»
بنا به نوشته مورخین، امام علی(ع) در روز جمعه 13 رجب سال سیام عام الفیل و در خانهی خدا متولد شد. پدر آن حضرت ابوطالب فرزند عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف (عموی پیامبر(ص)) و مادرش هم فاطمه دختر اسد بن هاشم بود. بنابراین امام علی (ع) از هر دو طرف هاشمی نسب است.
حضرت علی (ع) تا سه سالگی نزد پدر و مادرش بسر برد و از آنجا که خداوند می خواست ایشان به کمالات بیشتری نائل آید، پیامبر اکرم (ص) وی را از بدو تولد تحت تربیت غیر مستقیم خود قرار داد . تا آنکه ، خشکسالی عجیبی در مکه واقع شد . ابوطالب عموی پیامبر ، با چند فرزند با هزینه سنگین زندگی روبرو شد . رسول اکرم (ص) با مشورت عموی خود عباس توافق کردند که هر یک از آنان فرزندی از ابوطالب را به نزد خود ببرند تا گشایشی در کار ابوطالب باشد . عباس ، جعفر را و پیامبر (ص) ،حضرت علی (ع) را به خانه خود بردند .
به این طریق حضرت علی (ع) به طور کامل در کنار پیامبر(ص) قرار گرفت. حضرت علی (ع) آنچنان با پیامبر(ص) همراه بود، حتی هرگاه پیامبر(ص) از شهرخارج میشد و به کوه و بیابان میرفت او را نیز همراه خود میبرد .
حضرت علی (ع) نخستین یاور پیامبر(ص) بود وهمواره در خدمت به اسلام از هیچ کوشش و تلاشی دریغ نکرد.
از جمله آن میتوان به دو نمونه ازاقدامات و فضایل حضرت علی (ع) بعد از هجرت حضرت و پیامبر (ص) به مدینه اشاره کرد:
*جانبازی و فداکاری در میدان جهاد: حضور وی در 26 غزوه از 27غزوه پیامبر(ص) و شرکت در سریههای مختلف از افتخارات و فضایل آن حضرت است .
*ضبط و کتابت وحی (قرآن): کتابت وحی و تنظیم بسیاری از اسناد تاریخی و سیاسی و نوشتن نامههای تبلیغی و دعوتی از کارهای حساس و پرارج امام (ع) بود . ایشان آیات قرآن چه مکی و چه مدنی ، را ضبط میکرد. به همین علت است که وی را از کاتبان وحی و حافظان قرآن به شمار میآورند. در این دوران بود که پیامبر(ص) فرمان اخوت و برادری مسلمانان را صادر فرمود و با حضرت علی(ع) پیمان برادری و اخوت بست و به حضرت علی (ع) فرمود :" تو برادر من در این جهان و سرای دیگر هستی . به خدایی که مرا به حق برانگیخته است ...تو را به برادری خود انتخاب میکنم ، اخوتی که دامنه آن هر دو جهان را فرا گیرد".
حضرت علی (ع) بعد از رحلت رسول اکرم (ص):
پس از رحلت رسول اکرم (ص) به علت شرایط خاصی که به وجود آمده بود ، حضرت علی (ع) از صحنه اجتماع کناره گرفت و سکوت اختیار کرد. نه در جهادی شرکت میکرد و نه در اجتماع به طور رسمی سخن میگفت . شمشیر در نیام کرد و به وظایف فردی و سازندگی افراد میپرداخت . فعالیتهای امام در این دوران به طور خلاصه اینگونه است :
عبادت خدا آنهم در شان حضرت علی (ع)
تفسیر قرآن و حل مسائل دینی و فتوای حکم حوادثی که در طول 23سال زندگی پیامبر (ص) مشابه نداشت.
پاسخ به پرسشهای دانشمندان ملل و شهرهای دیگر .
بیان حکم بسیاری از رویدادهای نوظهور که در اسلام سابقه نداشت .
حل مسائل هنگامی که دستگاه خلافت در مسائل سیاسی و پارهای از مشکلات با بن بست روبرو میشد .
تربیت و پرورش گروهی که از ضمیر پاک و روح آماده ، برای سیر و سلوک برخوردار هستند .
کار و کوشش برای تامین زندگی بسیاری از بینوایان و درماندگان تا آنجا که با دست خویش باغ احداث میکردند و قنات استخراج مینمود و سپس آنها را در راه خدا وقف مینمود.
در زمان خلافت حضرت علی (ع) جنگهای فراوانی رخ داد از جمله صفین ، جمل و نهروان که هر یک پیامدهای خاصی به دنبال داشت .
شهادت امام علی (ع)
بعد از جنگ نهروان و سرکوب خوارج برخی از خوارج از جمله عبدالرحمان بن ملجم مرادی ، و برک بن عبدالله تمیمی و عمروبن بکر تمیمی در یکی از شبها گرد هم آمدند و اوضاع آن روز و خونریزیها و جنگهای داخلی را بررسی کردند و از نهروان و کشتگان خود یاد کردند و سرانجام به این نتیجه رسیدند که باعث این خونریزی و برادرکشی حضرت علی (ع) و معاویه و عمروعاص است و اگر این سه نفر از میان برداشته شوند ، مسلمانان تکلیف خود را خواهند دانست . سپس با هم پیمان بستند که هر یک از آنان متعهد کشتن یکی از سه نفر گردد .
ابن ملجم متعهد قتل امام علی (ع) شد و در شب نوزدهم ماه مبارک رمضان همراه چند نفر در مسجد کوفه نشستند. آن شب حضرت علی (ع) در خانه دخترش مهمان بودند و از واقعه صبح با خبر بودند، وقتی موضوع را با دخترش در میان نهاد ، ام کلثوم گفت : فردا جعده را به مسجد بفرستید .
حضرت علی (ع) فرمود: از قضای الهی نمیتوان گریخت. آن گاه کمربند خود را محکم بست عازم مسجد شد .
ابن ملجم ، در حالی که حضرت علی (ع) در سجده بودند ، ضربتی بر فرق مبارک حضرت زد خون از سر حضرتش در محراب جاری شد و محاسن شریف آن حضرت غرق خون شد.
در این حال حضرت فرمود: " فزت و رب الکعبه " به خدای کعبه سوگند که رستگار شدم سپس آیه 55 سوره طه را تلاوت فرمودند:" شما را از خاک آفریدیم و در آن بازتان میگردانیم و بار دیگر از آن بیرونتان میآوریم ".
حضرت علی ( ع ) در واپسین لحظات زندگی نیز به فکر صلاح و سعادت مردم بود و به فرزندان و بستگان و تمام مسلمانان چنین وصیت فرمود :" شما را به پرهیزکاری سفارش میکنم و به اینکه کارهای خود را منظم کنید و اینکه همواره در فکر اصلاح بین مسلمانان باشید.
یتیمان را فراموش نکنید، حقوق همسایگان را مراعات کنید. قرآن را برنامه عملی خود قراردهید .
نماز را بسیار گرامی بدارید که ستون دین شماست. حضرت علی (ع) در 21ماه رمضان به شهادت رسید و در نجف اشرف به خاک سپرده شد، و مزارش میعادگاه عاشقان حق و حقیقت شد.
آثار به جا مانده از امام علی علیه السلام:
اسنادی از سخنان، خطبه ها و نامههای حضرت علی (ع) که از ایشان به جا مانده است ، پیروان و طرفداران او آنها را گرد هم آورده تا مجموعهای کامل از ایشان را برای شیعیان حتی مردم جهان تهیه شده باشد که یکی از آنها نهج البلاغه نام دارد.
نام دومین اثرکه گردآوری شده غررالحکم و دررالحکم است.
سومین اثر به جای مانده از امیرمؤمنان قرآن و معروف به مصحف علی است که ایشان سورههای قرآن را طبق تاریخ نزول بر پیامبر چیدمان کردهاند.
کتاب بعدی سخنانی از حضرت محمد (ص) درباره کل نیازهای مردم که گفته میشود حضرت علی (ع) آنها را مکتوب میکردند.
همچنین آورده شده است که دعای کمیل، دعایی است که حضرت علی به یکی از شاگردانش به نام کمیل بن زیاد یاد داده بودند.
توصیههای حضرت علی (ع) در نهجالبلاغه به عاشقان حضرتش:
خدا را خدا را در مورد یتیمان، نکند آنها گاهی سیر و گاهی گرسنه بمانند، نکند آنها در حضور شما در اثر عدم رسیدگی از بین بروند... .
روزه گرفتن در سه روز از هر ماه پنجشنبه اوّل و آخر ماه و چهار شنبه وسط آن و روزه ماه شعبان وسواس سینه و پریشانی های دل را از بین می برد .
هیچ دشمنی برای انسان، ستمگرتر از نفس او نیست.
هر کس از خود بدگویی و انتقاد کند٬ خود را اصلاح کرده و هر کس خودستایی نماید٬ پس به تحقیق خویش را تباه نموده است.
زبان عاقل در پشت قلب او جای دارد و قلب احمق پشت زبان اوست.
بدترین شما کسانی هستند که سخن چینی می کنند و میان دوستان جدائی می افکنند و برای افراد پاکدامن عیب جویی می کنند.
از مجادله و ستیزه جویی بپرهیزید ٬زیرا این دو، دل ها را نسبت به برادران دینی بیمار [و مکدّر] می کند و بذر نفاق را بر این دو پرورش می دهد.
شجاع ترین مردم کسی است که بر تمایلات نفسانی خویش پیروز شود.
ریاکار ظاهرش زیبا و باطنش بیمار است.
به وسیله علم است که خداوند اطاعت و عبادت می شود. با علم٬ معرفت خداوند و توحید او حاصل می شود٬ به وسیله ی علم صله ی رحم انجام٬ و حلال از حرام شناخته می شود و علم پیشوای عقل٬ تابع آن است و سعادتمندان بدان الهام می یابند و تیره بختان٬ محروم می شوند.