درختکاری و کشاورزی ؛ اولویت اول خوزستان

سید رسول صالحی

در شرایطی که در عصر حاضر که عصر دانایی نام گرفته است، مزیت رقابتی بعنوان استراتژی و اساس توسعه و پیشرفت کشورها و سازمان ها و هدف اصلی شکل گیری سازمان تجارت جهانی WTO می باشد، هر چند ایران تاکنون در جرگه کشورهای عضو این سازمان پذیرفته نشده است اما از آنجا که اولا استراتژی مزیت رقابتی یکی از پیشرفته ترین تئوری های اقتصادی در جهان است و به همین دلیل نیز اساس شکل¬گیری سازمان تجارت جهانی بوده است و دوما در آینده¬ای نه چندان دور همه کشورها از جمله ایران عضو این سازمان خواهند شد استراتژی سازمان تجارت جهانی باید بعنوان محور اصلی سیاست های اقتصادی خرد و کلان کشور قرار گیرد. بطور کلی مزیت رقابتی به این معنی است که کشورها فقط در زمینه های تولیدی و خدماتی که توان رقابت با سایرین با رعایت اصول مهندسی مجدد و ارزش را دارند فعالیت نمایند چرا که در سازمان تجارت جهانی تمام کشورهای جهان (عضو) در زمینه اقتصادی یک مجموعه و کشور محسوب می شوند و تمام محدودیت های گمرکی و رقابتی بین کشورها حذف خواهد شد. لذا دولتمردان ایران نیز باید بر همین اساس به سیاست گذاری و برنامه ریزی با تفکر استراتژیک در نقاط مختلف کشور بپردازند و بر طبق استراتژی مزیت رقابتی ، خوزستان با دارا بودن بیشترین زمین و خاک حاصلخیز و رودخانه و اقلیم و توپوگرافی و مورفولوژی متنوع از معتدل و کوهستانی دهدز تا دشت های گرم و خشک خرمشهر و آبادان یکی از منحصر به فردترین نقاط از نظرتوسعه کشاورزی و باغات در سطح کشور می باشد. هر چند طی چند سال گذشته بدلیل عدم مطالعه و برنامه ریزی کارشناسی در صدور مجوز چاههای عمیق و نیمه عمیق و استفاده از روش آبیاری جریانی بجای روش های قطره ای و بارانی و عدم مطالعه مسیر و نقشه آبهای زیر زمینی در زمان حفر تونل ها، که باعث برهم خوردن فشار و هیدرولوژی آبهای زیر زمینی شده است و بعلاوه خشکسالی جهانی و توجه کشورهای غربی به تکنولوژی با رور سازی ابرها و بی توجهی به این تکنولوژی در ایران باعث گردیده بخش اعظمی از فرصت های بخش کشاورزی به تهدید تبدیل گردد.

لذا بر این اساس به ارائه چند راهکار جهت توسعه نقاط مختلف خوزستان در بخش کشاورزی که با کمترین هزینه باعث رشد زیر ساخت های پایدار استان و کشور خواهد شد می پردازیم :

1. مناطق نیمه سرد سیر استان خوزستان از جمله دهدز - مناطق شمالی و شمال غربی شهرستان مسجد سلیمان مانند شیرین بهار و شمال شرق ایذه این مناطق را میتوان از نقاط منحصر به فرد استان در زمینه توسعه باغداری بدلیل شرایط معتدل آب و هوایی، وجود رودخانه و دره های فصلی و کوهستانی بودن به حساب آورد و دولت و مسئولین استان بهتر است بجای هزینه های میلیاردی روبنایی با حمایت از ساکنین ضمن استفاده از آبهای سطحی و حفر چاههای عمیق در این نقاط و در اختیار گذاشتن نهال و امکانات اولیه آبیاری با کمترین هزنیه ، تمام این نقاط را بدون نیاز به زهکشی به زیر کشت باغات میوه ببرند واین کار علاوه بر رشد تولید ناخالص داخلی باعث توازن رفاهی، درآمدی و جمعیتی نقاط روستایی نسبت به نقاط شهری خواهند شد و مسلما افزایش درآمد این نقاط باعث توسعه در بخش های مختلف این نقاط محروم بدون دخالت دولت می شود.

2. مناطق کوهستانی با آب و هوای گرم و خشک: براحتی می توان موفقیت بی نظیر باغداری میوه در دزفول را بعنوان یک نمونه و الگوی موفق جهت نقاط کوهستانی مانند ایذه، باغملک ، مسجد سلیمان، لالی و رامهرمز برشمرد هر چند شاید بعضی از نقاط کوهستانی خوزستان شرایط خاکی و آب و هوایی شدید تری نسبت به سایر نقاط داشته باشند اما اگر به این نکته توجه کنیم که بیشترین هزینه کشاورزی مربوط به بخش زهکشی بوده و در این نقاط نیازی به زهکشی خاک نیست و از طرفی خاک اکثر نقاط بر خلاف مناطق مرکزی کشور از جمله حد فاصل اصفهان تا تهران ، خاک زراعی است، خواهیم دید این مناطق نیز از جمله موارد دارای مزیت رقابتی درسطح کشور از نظر درختکاری می باشند واگر به سرگذشت های تاریخی تا 200 سال پیش این نقاط توجه کنیم میزان درخت ها در این مناطق شاید 20 برابر میزان فعلی بوده است .

علی ایحال در نقاطی که امکان حفر چاه و تامین آب است درختکاری میوه و در قسمت هایی که امکان آبیاری مستمر و حفر چاه نمی باشد کاشت درخت هایی بی عار مانند کهور و اکایپتوس( هر چندکاشت این درخت در جهان منسوخ گردیده است) می تواند باعث تغییر آب و هوا، افزایش میزان آب های زیرزمینی و آبهای سطحی و کاهش فرسایش خاک این نقاط هوا شود و اگر به اهمیت و ارزش هر سانتیمتر خاک نباتی و زراعی توجه کنیم به اهمیت اثر درخت کاری در این مناطق جهت تثبت خاک پی خواهیم برد. بعلاوه ذکر این نکته حائز اهمیت است که کاشت درخت های بی عار می تواند با کمترین هزینه صورت گیرد و اصولا این درخت ها اگر در آبانماه کاشته شوند تنها به چهار نوبت آبیاری در دو تابستان اول نیاز دارند که این کار میتواند از طرف شرکتها و کارگاه و تولیدی های پراکنده در منطقه تقسیم بندی وانجام شود جا دارد در اینجا از ابتکار و عملکرد موفق اداره کشاورزی ایذه در کاشت بادام در نقاط کوهستانی با کمترین هزینه و توسط خود روستائیان با نام طرح طوبی تمجید و قدردانی کرد.

3.مناطق دشت و گرم خوزستان این مناطق که کل دشت خوزستان راشامل میشود و بر اساس مطالعات زمین شناسی تشکیل آن حاصل رسوب گذاری چهار رودخانه اصلی استان خوزستان طی دوره های مختلف است را میتوان به دو بخش: الف مناطقی که امکان زهکشی طبیعی را دارند تقسیم نمود.

الف) مناطقی که نیاز به زهکشی مکانیزه و صنعتی دارند:

همانگونه که قبلا ذکر شد قسمت عمده هزینه های توسعه کشاورزی مربوط به زهکشی زمین هاست و بر این اساس با توجه به اینکه مطالعات ما در خصوص توسعه بخش کشاورزی توسط بخش خصوصی است و این بخش توان تخصیص هزینه های زهکشی را ندارد ، بهتر است این بخش بصورت طرح های استانی یا ملی توسط دولت توسعه یابد . هر چند اعتقاد داریم دولت با کاشت محصولاتی همچون نیشکر و اکالیپتوس، مزیت رقابتی آن را در نظر نگرفته است .

ب) مناطقی که امکان زهکشی طبیعی دارند .

این مناطق شامل هویزه و قسمت هایی از سوسنگرد، شلمچه و جزیره مینو هستند که بدلیل امکان زهکشی طبیعی با استفاده از نهرهای متعدد شرایط مناسبی جهت توسعه کشاورزی دارند و اگر به وضعیت چند دهه قبل یا به عبارتی قبل از جنگ تحمیلی دقت کنیم خواهیم دید شلمچه و جزیره مینو یکی از بهترین نقاط کشور از نظر نخیلات، سیفی جات تامین نماید و هر چند در زمان جنگ تحمیلی این نقاط توسط رژیم بعثی کاملا نابود شده اند اما با کمترین هزینه می توان این نقاط را به شرایط قبل از جنگ سوق داد.