ایجاد شبکههای اجتماعی و گردش آزادانه اخبار و اطلاعات در فضای مجازی ضرورت تغییر رویکرد مسئولان در برخورد با رسانههای داخلی را ایجاب میکند.
ولیالله شجاعپوریان
نامگذاری روز 17 مرداد به نام روز خبرنگار فرصت مغتنمی است تا ضمن گرامیداشت یاد و خاطره شهید «محمود صارمی» و سایر شهدای خبرنگار، به مشکلات، مطالبات و بایدها و نبایدهای خبرنگاران و حرفه خبرنگاری و رسانه پرداخته شود. خبرنگار به عنوان رکن اصلی رسانه اعم از صوتی، تصویری، مکتوب، مجازی و... چهارمین رکن دموکراسی به شمار میآید و نقش بیبدیلی در ارتقای فرهنگ جامعه، تبیین حقایق و تصویر واقعیات دارد. با این همه، قشر زحمتکش خبرنگار دغدغهها ومطالباتی دارد که توجه به آنها از وظایف حاکمیت و دولت است:
1- مهمترین دغدغه خبرنگاران در هر دورهای نبود امنیت شغلی و روانی است. قانون مطبوعات مصوب سال 68 نتوانسته است به صورت کامل و دقیق از حقوق خبرنگاران دفاع کند، به صورتی که خبرنگاران اغلب با واهمه از دست دادن شغل روبهرو هستند و چه بسا نداشتن آرامش لازم باعث شود که انگیزه اطلاعرسانی یا انتشار خبر هم به نوعی در پرتو از دست دادن شغل، درهالهای از ابهام قرار بگیرد.
متاسفانه در سالهای اخیر حکم توقیف که باید حربه نهایی برای صیانت از رسالت رسانه باشد، سادهترین راه برای برخورد با رسانهها در نظر گرفته شده و چنین آسیب و دغدغهای میتواند کارکرد اطلاعرسانی، آگاهیبخشی و روشنگری خبرنگار را با اخلال مواجه کند. برخوردهای سلیقهای و گاه تبعیضآمیز با رسانهها آرامش و احساس امنیت را در میان خبرنگاران کاهش میدهد، از اینرو ضرورت بازنگری در قانون مطبوعات و حمایت بیشتر از خبرنگاران و تامین آینده شغلی و رفع مشکلات معیشتی آنان باید در اولویت برنامههای دولت و متولیان امر باشد.
2- به تجربه ثابت شده است وجود خبرنگاران آزاد و مستقل در رسانهها کارکرد مثبتی در کاهش حجم فساد دارد. در نمونهای روشن و حاضر نقش پررنگ رسانهها در انعکاس ماجرای فیشهای حقوقی و پیگیری این موضوع باعث شد حاکمیت و دولت به صورت جدی برای ریشهیابی و حل این معضل اقدام کند. اتلاق عنوان وجدان بیدار جامعه برای خبرنگار متاثر از همین نقش روشنگرانه و شفافساز در حوزههای مختلف است.
از سویی بیراه نیست بگوییم یکی از دلایل اصلی افزایش چشمگیر فسادهای اقتصادی و اختلاسهای نجومی در دولت گذشته نیز ایجاد محدودیت برای رسانهها و خبرنگاران بود، چه بسا اگر خبرنگاران و رسانهها در ابتدای امر میتوانستند به صورت آزادانه و بدون هیچ محدودیتی ابهامات را پیگیری کنند، ماجرای اختلاسهای نجومی خیلی زود آشکار میشد و برای رفع آن نیز چارهای اندیشیده میشد. خوشبختانه دولت یازدهم برای حمایت از خبرنگاران در این زمینه تلاش زیادی کرده است و تشکر دولت از خبرنگاران بابت پیگیری ماجرای فیشهای حقوقی نشان میدهد رسالت اطلاعرسانی و ابهامزدایی خبرنگاران نه تنها تهدیدی برای حاکمیت و دولت نیست، بلکه رسانه و خبرنگار میتواند بخش زیادی از برنامههای نظارتی و کنترلی را تامین کرده و در کاهش مفاسد نقشآفرینی کند.
3- یکی از مشکلات اساسی جامعه در دو دهه گذشته افول اخلاق در عرصههای مختلف بوده است،به نظر میرسد کمرنگ شدن آموزههای اخلاقی در فضای سیاسی در پارهای موارد دامن خبرنگاران و رسانهها را نیز گرفته است. بدیهی است اگر قرار است از حیثیت خبرنگار و رسانه دفاع شود، خبرنگار ورسانهها هم باید با پایبندی به اخلاق از حیثیت و آبروی شخصی افراد در حیطه زندگی خصوصی دفاع کنند. منطقی است اگر نقدی درباره عملکرد، رفتار، گفتار و کردار افراد حقیقی یا حقوقی وجود دارد، میتواند به صورت محترمانه و با حفظ حریم شخصی و در حیطه قانون به آن پرداخته شود. بهعبارتی بر اساس آموزههای دینی و اصول شفاف اخلاقی در شرع، نمیتوان با توسل به منکری، دیگران را از منکر بازداشت. رفتار زننده اخیر یکی از نشریات در پرداختن به حریم خصوصی زندگی بازیگران و هنرمندان و استفاده از اصطلاحی که مورد تایید شرع و عرف نیست، نمیتواند در لوای آزادی بیان توجیه شود.
4- ایجاد شبکههای اجتماعی و گردش آزادانه اخبار و اطلاعات در فضای مجازی ضرورت تغییر رویکرد مسئولان در برخورد با رسانههای داخلی را ایجاب میکند.
اگر در گذشته الزام رسانهها و خبرنگاران برای پرهیز از انتشار برخی اخبار جواب میداد، امروز به لطف وجود شبکههای اجتماعی صرفاً باعث بدبینی و بیاعتمادی افکار عمومی نسبت به رسانههای داخلی و گرایش آنها به رسانههای خارجی و بعضاً مغرض میشود. امروز اگر اجازه پرداختن به برخی موضوعات و حوزهها را به رسانههای دارای مجوز داخلی ندهیم، مخاطب تشنه خبر و تحلیل برای دریافت اخبار و اطلاعات به رسانههایی متوسل می شود که شاید آسیبها و پیامدهای ناگوارتری را نیز به دنبال داشته باشد.
از اینرو انتظار می رود مسئولان و متولیان امر با درک این مهم و ایجاد فضای باز نسبی برای خبرنگاران و رسانهها از تعمیق شکاف بیاعتمادی و بدبینی میان مخاطبان و رسانهها جلوگیری کنند.