12 روش برای مدیریت کلسترول بالا

کلسترول بالا یا چربی خون بیماری است که به واسطه سطوح بالای چربی در خون شکل می گیرد. کلسترول بالا یک بیماری رایج در بسیاری از کشورهای جهان محسوب می شود و بنا بر توصیه برنامه ملی آموزش کلسترول (NCEP)، تمام افراد بیست ساله و پیرتر حداقل هر پنج سال یک بار باید چربی خون خود را آزمایش کنند.

به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "اکتیو بیت"، زیر نظر داشتن چربی خون از طریق انجام آزمایش خون صورت می گیرد که 8 تا 12 ساعت پیش از دریافت نمونه خون بیمار نباید چیزی بخورد. در ادامه با چند روش کارآمد برای مدیریت کلسترول بالا آشنا می شویم.

رژیم غذایی

کلسترول بالا از پتانسیل تسریع آترواسکلروز (تصلب شرایین) یا سخت شدن رگ ها به واسطه رسوب چربی و کلسترول برخوردار است. یک رژیم غذایی که در آن میزان دریافت چربی های اشباع، چربی های ترانس، و کلسترول کاهش یافته است برای افراد مبتلا به چربی خون توصیه می شود. این نوع رژیم غذایی اغلب به عنوان «رژیم غذایی مدیترانه ای» شناخته می شود. روغن زیتون جز اصلی این رژیم غذایی است. یک رژیم غذایی سرشار از میوه ها و سبزیجات مختلف و غلات سبوس دار نیز برای افراد مبتلا به چربی خون توصیه می شود.

افراد مبتلا به چربی خون باید میزان فیبر دریافتی خود را نیز افزایش دهند که از پتانسیل کاهش سطوح کلسترول تا 10 درصد برخوردار است. ماهی، آجیل، لوبیا و دیگر حبوبات باید در رژیم غذایی این افراد وجود داشته باشند. کاهش مصرف گوشت قرمز، گوشت های فرآوری شده، و غذاهای سرخ شده برای کاهش کلسترول توصیه می شود. فرآورده های لبنی مصرفی افراد مبتلا به چربی خون بالا باید از نوع کم چرب یا فاقد چربی باشند.

ورزش منظم

ورزش منظم برای افرادی که دارای کلسترول بالا هستند، توصیه می شود. ورزش منظم می تواند کلسترول بد (LDL) را کاهش داده و کلسترول خوب (HDL) را افزایش دهد. ورزش منظم می تواند سطوح کلی کلسترول و تری گلیسیرید را پایین بیاورد. همچنین ورزش به کاهش وزن نیز کمک می کند. انجام تمرینات ورزشی در بیشتر روزهای هفته به مدت 30 دقیقه به افراد مبتلا به چربی خون توصیه می شود.

ورزش منظم می تواند شامل فعالیت هایی مانند پیاده روی، شنا، دویدن، تمرینات با وزنه، و دوچرخه سواری باشد. بی توجهی به انجام تمرینات ورزشی با افزایش سطوح کلسترول بد در بدن مرتبط بوده و خطر ابتلا به بیماری قلبی را در افراد افزایش می دهد. ورزش منظم می تواند اثر مثبتی بر دیگر عوامل خطر آفرین برای بیماری قلبی مانند فشار خون بالا، چاقی، و دیابت نیز داشته باشد. پیش از آغاز یک برنامه ورزشی توصیه می شود افراد با پزشک خود مشورت نمایند.

کاهش وزن

اضافه وزن و چاقی احتمال ابتلا به کلسترول بالا را در افراد افزایش می دهند. کلسترول بالا یا چربی خون عاملی خطر آفرین در زمینه ابتلا به بیماری قلبی محسوب می شود. شاخص توده بدنی (BMI) یک معیار غیر مستقیم برای تعیین میزان چربی بدن و در نتیجه سلامت فرد در نظر گرفته می شود. در صورتی که شاخص توده بدنی فرد بیشتر از 25 و کمتر از 30 باشد، این شرایط به عنوان اضافه وزن تعریف می شود. شاخص توده بدنی بالاتر از 30 نیز به عنوان چاقی در نظر گرفته می شود.

کاهش وزن یکی از موثرترین روش ها برای کاهش سطوح تری گلیسیرید است. کاهش وزن به پایین آمدن سطوح کلسترول کلی و کلسترول بد، و افزایش کلسترول خوب کمک می کند. کاهش وزن به میزان 10 درصد می تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به کلسترول بالا را در فرد کاهش دهد. کاهش وزن و حفظ آن در سطحی سالم و مناسب از طریق تغییر دائمی در سبک زندگی بهترین گزینه محسوب می شود زیرا در غیر این صورت احتمال افزایش وزن مجدد وجود دارد.

ترک سیگار

همه ما می دانیم که سیگار کشیدن برای سلامت بدن انسان مضر است. سیگار کشیدن خطر ابتلا به کلسترول بالا را در فرد افزایش می دهد. به طور ویژه، سیگار کشیدن سطوح کلسترول بد و تری گلیسیرید را افزایش می دهد و همچنین سطوح کلسترول خوب را کاهش می دهد. سیگار کشیدن به دیواره شریان ها آسیب وارد می کند و آنها را بیش از پیش نسبت به تجمع و رسوب چربی و کلسترول، سخت شدن و گرفتگی مستعد می سازد. آترواسکلروز به صورت مستقیم به ابتلا به بیماری قلبی منجر می شود.

افراد مبتلا به کلسترول بالا باید سیگار کشیدن را به سرعت ترک کنند. یکی از مهم‌ترین آثار سیگار کشیدن کاهش کلسترول خوب است. کلسترول خوب از بدن در برابر بیماری قلبی محافظت می کند و این توانایی با سیگار کشیدن از بین می رود. نتایج مطالعه ای که در سال 2013 انجام شد، نشان داد، سطوح کلسترول خوب طی سه هفته پس از ترک سیگار می تواند به میزان 30 درصد افزایش یابد. افزون بر این، خطر ابتلا به بیماری قلبی طی یک سال پس از ترک سیگار به میزان 30 درصد کاهش می یابد.

کاهش نوشیدن الکل

کاهش نوشیدن الکل می تواند به افزایش سطوح کلسترول خوب در خون منجر شود که خطر ابتلا به بیماری قلبی را کاهش می دهد. متاسفانه این اقدام به طور همزمان موجب کاهش کلسترول بد نمی شود. نوشیدن بیش از اندازه الکل می تواند به افزایش سطوح تری گلیسیرید در خون منجر شود. همچنین آثار منفی دیگری مانند فشار خون بالا، کم خونی، سرطان (دهان، گلو، حنجره، و مری)، کاردیومیوپاتی (بیماری عضله قلب)، آریتمی (ضربان نامنظم قلبی)، بیماری کبد، از دست دادن حافظه، پانکراتیت (التهاب در لوزالمعده) و بیماری قلبی از دیگر عوارض مصرف بیش از اندازه الکل محسوب می شوند. همچنین نوشیدن بیش از اندازه الکل می تواند اثرگذاری داروهای کاهش کلسترول مانند استاتین ها را کاهش دهد.

استاتین ها

بیشترین کلاس از داروها که برای درمان کلسترول بالا تجویز می شوند، استاتین ها هستند. استاتین های تایید شده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) شامل آتورواستاتین (Lipitor)، فلووستاتین (Lescol)، لووستاتین (Mevacor)، پراواستاتین (Pravachol)، روزوواستاتین (Crestor)، و سیمواستاتین (Zocor) می شوند. این داروها ترشح آنزیمی در کبد که مسئول تولید کلسترول است را مسدود می سازند. در مطالعات بالینی، استاتین ها کاهش بروز حملات قلبی، سکته های مغزی، و مرگ در جمعیت عمومی را نشان داده اند.

با در نظر گرفتن توانایی کاهش کلسترول، آتورواستاتین و روزوواستاتین قوی‌ترین داروها هستند، در شرایطی که فلوواستاتین ضعیف‌ترین نمونه محسوب می شود. تجویز استاتین ها باید توسط پزشک صورت بگیرد زیرا امکان تداخل آنها با داروهای دیگر وجود دارد. شایع‌ترین عوارض جانبی استاتین ها شامل سر درد، تهوع، استفراغ، جوش، یبوست، اسهال، ضعف و درد عضلانی می شود. مصرف استاتین ها ممکن است به افزایش ترشح آنزیم های کبدی منجر شوند، اما آسیب جدی کبدی نادر است.

نیاسین

نیاسین که به نام ویتامین B3 نیز شناخته می شود می تواند به بهبود شرایط کلسترول از طریق افزایش سطوح کلسترول خوب و کاهش کلسترول بد و تری گلیسیرید کمک کند. نیاسین در ترکیب با یک استاتین امکان افزایش سطوح کلسترول خوب تا 30 درصد را فراهم می کند.

یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی نیاسین گرگرفتگی در ناحیه صورت و گردن است. مصرف آسپرین پیش از دریافت نیاسین ممکن است گرگرفتگی را کاهش دهد. از دیگر عوارض جانبی نیاسین می توان به تهوع، استفراغ، اسهال، یرقان (زردی چشم ها و پوست)، افزایش ترشح آنزیم های کبد، زخم معده، خارش، و سوزن سوزن شدن دست ها و پاها اشاره کرد. به واسطه عوارض جانبی، نیاسین به طور معمول برای افرادی که تحمل درمان با یک استاتین را ندارند، در نظر گرفته می شود.

فیبرات ها

فیبرات ها که نام مشتقات اسید فیبریک نیز شناخته می شوند می توانند برای درمان کلسترول بالا مورد استفاده قرار بگیرند. این داروها سطوح تری گلیسیرید را پایین می آورند و می توانند به میزان متوسط سطوح کلسترول خوب را افزایش دهند. فیبرات ها توانایی کاهش کلسترول بد را ندارند. فیبرات ها به صورت تنها یا به همراه داروهای کاهنده کلسترول مانند استاتین ها قابل استفاده هستند.

عواض جانبی مصرف فیبرات ها ممکن است شامل اسهال، سنگ کیسه صفرا، یبوست، التهاب کبد، سرگیجه، و ناراحتی معده شود. افرادی که دارای مشکلات کلیه، بیماری کبدی، یا بیماری کیسه صفرا هستند باید از مصرف فیبرات ها خودداری کنند. هنگامی که به همراه استاتین ها استفاده می شوند، فیبرات ها ممکن است احتمال آسیب های عضلانی را افزایش دهند.

رزین های اسید صفراوی

رزین های اسید صفراوی به بدن در دفع کلسترول بد کمک می کنند. صفرا در کبد به واسطه تجزیه هموگلوبین، پروتئینی در گلبول های قرمز خون، تولید می شود. بدن انسان از کلسترول برای تولید صفرا استفاده می کند که طی روند گوارش آزاد شده است. رزین ها با صفرا پیوند خورده و از جذب شدن آن طی روند گوارش جلوگیری می کنند. بدن با تولید صفرای بیشتر به این شرایط واکنش نشان می دهد که کلسترول بیشتری مصرف می کند. با تکرار این چرخه، سطوح کلسترول در خون کاهش می یابد.

رزین ها امن‌ترین و ارشدترین داروهای کاهنده کلسترول هستند. آنها از قدرت کمتری نسبت به کلاس های دارویی دیگر مانند استاتین ها برخوردار هستند. عواض جانبی رزین ها ممکن است شامل یبوست، سوزش سر دل، تهوع، سوء هاضمه، و نفخ شود. افرادی که به بیماری کبد یا کیسه صفرا مبتلا هستند باید از مصرف رزین ها خودداری کنند. رزین های اسید صفراوی به طور معمول برای افرادی که تحمل درمان با یک استاتین را ندارند، تجویز می شوند.

روغن ماهی

روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا-3 است که می تواند در کاهش سطوح تری گلیسرید خون مفید باشد. اسیدهای چرب امگا-3 شامل EPA و DHA می شوند. میزان دوز توصیه شده روغن ماهی چهار گرم در روز است. منابع غذایی روغن ماهی شامل ماهی هایی مانند قزل آلا، خال مخالی، شاه ماهی، تن، سالمون، و ساردین می شوند. از دیگر منابع اسیدهای چرب امگا-3 می توان به گوشت قرمز، گوشت ماکیان، برخی گیاهان مشخص و روغن های آجیل و همچنین محصولات سرشار از امگا-3 مانند تخم مرغ، شیر، و نان اشاره کرد. از عوارض جانبی مصرف روغن ماهی می توان به آروغ زدن، بوی بد دهان، سوزش سر دل، جوش، ناراحتی معده، اسهال، و خون دماغ اشاره کرد.

زتیا

زتیا (Zetia) برند تجاری برای ازتیمایب است. این دارو برای درمان کلسترول بالا مورد استفاده قرار می گیرد و یک مهار کننده جذب کلسترول انتخابی است. زتیا کلسترول بد را به واسطه جلوگیری از جذب آن در روده کوچک کاهش می دهد. همچنین، این دارو به میزان متوسط سطوح کلسترول خوب را افزایش می دهد.

زتیا ممکن است به همراه یک استاتین تجویز شود. ترکیب زتیا با یک استاتین پتانسیل کاهش سطوح کلسترول بد با میانگین 25 درصد را دارد. از عوارض جانبی زتیا می توان به خستگی، سر درد، درد مفاصل، سرگیجه، سرفه، سنگ کیسه صفرا، پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)، ضعف عضلانی، و اسهال اشاره کرد. هنگامی که زتیا با یک استاتین مصرف می شود، خطر آسیب کبدی یا عضلانی افزایش می یابد. افرادی که به بیماری کبد مبتلا هستند باید از مصرف زتیا خودداری کنند.

مهارکننده های PCSK9

مهارکننده های PCSK9 جدیدترین کلاس دارویی طراحی شده برای درمان کلسترول بالا هستند. هنگامی که یک مهار کننده PCSK9 پروتئین PCSK9 را غیر فعال می کند، جذب کلسترول بد توسط کبد را بهبود بخشیده و سطوح کلسترول در جریان خون کاهش می یابد. در سال 2015، سازمان غذا و داروی آمریکا دو مهارکننده PCSK9 شامل Alirocumab (Praluent) و Evolocumab (Repatha) را تایید کرد. هر دو این داروها به تنهایی یا در ترکیب با یک استاتین قابل استفاده هستند.

نتایج سه آزمایش بالینی که به طور همزمان در نشریه پزشکی نیو انگلند منتشر شدند، نشان داد، مهارکننده های PCSK9 داروهایی قدرتمند برای کاهش کلسترول هستند. از عواض جانبی این داروها می توان به گیجی، اشکال در تمرکز، جوش و درد کمر اشاره کرد.

مترجم: محمد مهدی حیدرپور