رئیس جمهور با استعفای وزیر ارشاد موافقت کرد."" این جمله خود تاریخی از وزارت فرهنگ را نشان میدهد. تاریخی که با استعفای سیدمحمد خاتمی، عطاءالله مهاجرانی و حالا هم علی جنتی عجین شده است. با این تفاوت که هنوز صحت و سقم استعفای جنتی مشخص نیست. این خبر از سوی او و وزارت ارشاد نه تایید و نه تکذیب شده است.
حسامالدین آشنا مشاور فرهنگی رئیس جمهور که نامش در بین گزینههای احتمالی این وزارتخانه است، نیز در برابر این خبر سکوت میکند. حالا بعضی او را با خاتمی مقایسه میکنند و میگویند استعفا بیاستعفا. او اما روزهایی میان ماندن و رفتن را میگذراند. برزخی که از یک طرف فشار مخالفان سیاستهای فرهنگی و از سوی دیگر پافشاری هواداران دولت بر ماندن،برایش فراهم کردهاست.
استعفای رکورددار وزارت
«وزیر فرهنگ استعفا داد. این شایعه از چند روز پیش آغاز شد، اما سرانجام با پذیرش رئیس جمهورِ روحانی به وقوع پیوست. وزیری که اهالی فرهنگ و هنر او را روشنفکر متدین مینامیدند و میگفتند ارشاد در دوران فرزند آیتالله نماینده رویکرد تازهای از فرهنگ بود. اما عدهای هم دلواپس تهاجم فرهنگی بودند و بیامان به او حمله میکردند.
وزیر پیشین ارشاد در دانشگاه تهران گفته بود: باید با تبادل اندیشه در افراد مدافع نظام مصونیت به وجود بیاوریم. لازمه این کار این است که جامعه با آرای مخالفین مواجه شود، ولی این مواجهه باید کنترل شده باشد. شاید آسانترین راه را انسانهای سطحی مطرح میکنند، یعنی اینکه رقیب ما، اندیشه مخالف ما، نباید اجازه حرف زدن داشته باشد و باید جلویش گرفته شود. اما واقعاً این راهحل مشکل ما را حل میکند؟ ملاک سلیقه کی باید باشد؟... استراتژی فرهنگی یک نظام نمیتواند بر منع قرار گیرد. در طول تاریخ اسلام اینگونه نبوده است. اندیشمندان اسلامی به استقبال اندیشههای دیگران میرفتند و لحظه به لحظه فرهنگ اسلامی را غنیتر میکردند.» این روایت رسانهها از پایان وزارت ارشاد خاتمی در سال71 است. خاتمی از ارشاد رفت و علی لاریجانی با پایگاه سیاسی متفاوتی جای او را گرفت.
تکرار یک شایعه در دهه 90
حالا بعد از دو دهه تاریخ وزارت ارشاد دوباره دارد تکرار میشود. هفته گذشته شایعاتی مبنی بر استعفای فرزند آیتالله جنتی، دبیر شورای نگهبان در رسانهها انتشار پیدا کرد. ریشه این شایعات به شهر قم برمیگردد. شهری که در آن کنسرت برگزار نمیشود.
در هفته دفاع مقدس مراسمی برای یادبود این ایام با ساز و موسیقی برگزار شد که انتقاد علمای این شهر را در پی داشت. پیشتر شهر مقدس مشهد، نماد شهری بود که در آن جایی برای موسیقی نیست. موسیقی مراسم هفته دفاع مقدس در قم حتی باعث شد مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی این شهرستان که خود یک روحانی است از سمتش استعفا دهد. وقتی جنتی استعفای حجتالاسلام عباس دانشی را پذیرفت تصور میشد، هجمهها به جنتی کاهش پیدا کند، حتی حسین نوش آبادی، سخنگوی وزارت ارشاد هم موضوع برکناری و استعفای جنتی را تکذیب کرد. اما برعکس همه تصورات، نه تنها شایعه استعفای جنتی از بین نرفت بلکه با لغو سفر تایلند او شایعات تقویت پیدا کرد.
متفاوت از پدر در مسیر خاتمی!
کمتر کسی سال 92 فکر میکرد علی جنتی بر مصدر وزارت ارشاد بنشیند. البته نه به آن خاطر که او فرزند دبیر شورای نگهبان بود، چرا که خود نزدیک به طیف سیاسی آیتاللههاشمی رفسنجانی، شناخته میشد و بعدها از تفاوت دیدگاههایش با پدر گفته بود. او بعدها گفت: «مسائل فکری موروثی نیست»، «فراجناحی کار میکنم» و «دوست دارم هیچ روزنامهای توقیف نشود.» اما انتخاب علی جنتی به عنوان وزیر ارشاد روحانی قابل پیشبینی نبود، چون در مسئولیتهای قبلیاش فرهنگ کمرنگتر دیده میشد. این در حالی بود که اصلاحطلبان حامی روحانی میگفتند همخوانی مطالبات فرهنگی آنان با شعارهای اصلاحات بخش قابل توجهی از حمایت آنها بوده است.
با این حال علی جنتی در همان آغاز وزارتش حرفهایی زد که به نظر میرسید آمده تا به مطالبات اصلاحطلبان پاسخ دهد. مثلا گفته بود: «آقای مسجد جامعی (وزیر ارشاد اصلاحات) قبل و بعد از تشکیل دولت یازدهم کمکهای فوقالعادهای به ما کردند که امیدوارم با این کمکها ادامهدهنده راهی باشیم که در ابتدا با آقای خاتمی شروع شد.» جنتی که خود در فیسبوک حضور داشت، عضویتش در فیسبوک را جرم نمیدانست و میگفت دوست دارد فیسبوک رفع فیلتر شود. او میگفت مخالف توقیف روزنامههاست. حتی اولین سوال از جنتی در مجلس درباره اظهاراتش درباره روزنامه بهار بود که منجر به اولین کارت زرد او شد. کارت زرد دومی که جنتی از سوی دلواپسان دریافت کرد با بهانه نبود آزادی بود. آنها در اعتراض به محدودیت رسانههای «خودی»شان او را به محدود کردن رسانهها متهم کردند.
چرخش سکه اعتدال در ارشاد
جنتی هرچند در ابتدا چهره خود را نزدیک به اصلاحطلبان نشان میداد و دلواپسان در برابر او قرار میگرفتند اما با اقدامات و اظهارات در ماههای اخیر مورد انتقاد حامیان دولت قرار گرفت. بعد از آنکه آیتالله علمالهدی امام جمعه مشهد در خطبههای نماز جمعه گفت: «اگر کنسرت میخواهید بروید جای دیگری زندگی کنید» جنتی گفت که به خاطر احترام به امام جمعه مشهد در این شهر کنسرت برگزار نمیشود.
این واکنش جنتی در حالی بود که برخی نمایندگان مجلس در اعتراض به ممنوعیت برگزاری کنسرت در مشهد گفته بودند، کشور به صورت فدرالی اداره نمیشود که در نقطهای از کشور برخلاف سراسر کنسرت برگزار نشود. حتی حسن روحانی رئیس جمهور به واکنش جنتی انتقاد کرد و گفت: از نظر من هیچ وزیری در برابر هیچ فشاری نباید کوتاه آید و عقبنشینی کند. بعد از عقبنشینی جنتی برخی ائمه جمعه در شهرهای دیگر نیز نسبت به برگزاری کنسرت در شهرهایشان موضع گیری کردند. موج این موضعگیریها سرانجام به قم رسید، شهری که بنا به گفته مدیرکل فرهنگ و ارشاد آن در آن نه درخواست دریافت مجوز کنسرت بوده و نه مجوزی صادر شده است.
دست رد اصلاحطلبان بر سینه استعفا
با آنکه جنتی، به عنوان مجری سیاستهای فرهنگی دولت اعتدال، در ماههای اخیر از جریان حامی دولت فاصله گرفته، اما اصلاحطلبان در روزهای گذشته نسبت به شایعه استعفای او واکنش نشان دادند. از جمله این افراد میتوان به عبدالله رمضانزاده، سخنگوی دولت اصلاحات و محمدجواد حقشناس، معاون وزارت ارشاد دولت خاتمی را نام برد.
رمضانزاده پذیرش استعفای جنتی را به معنای پذیرش فشارهایی میداند که به دولت وارد میشود. او به سایت خبری اصلاحات نیوز گفت: باتوجه به شرایط کنونی پذیرش استعفای وزیر ارشاد به معنای پذیرش فشارهایی است که به دولت وارد میشود، در حالی که مجموعه دولت باید در مقابل این فشارها ایستادگی و مقاومت کنند. سخنگوی دولت اصلاحات نقش و مسئولیت وزارت کشور را در مقابل فشارهای وارد به وزارت ارشاد پررنگتر از این وزارتخانه دانسته و بیان کرد: ما در شرایط کنونی شخصی همچون علی جنتی و با مواضع فرهنگی وی را نداریم که بتواند جایگزین وی در وزارت ارشاد شود و همچون وی در مقابل فشارها ایستادگی کند و هم بتواند مورد حمایت مجلس قرار بگیرد و هم اینکه مورد حمایت دولت و حامیان دولت تدبیر باشد. این سیاستمدار اصلاحطلب افزود: اگر فرد یا افرادی جایگزین جنتی شوند که نه مواضع وی را دارا باشند و نه بتوانند همچون جنتی درمقابل فشارها ایستادگی کنند روند توسعه فرهنگی کشور مختل خواهد شد.
رمضانزاده با اشاره به دوستی نزدیک خود با برخی گزینههای احتمالی جایگزینی جنتی اظهار کرد: نفس پذیرش استعفای جنتی به معنای کوتاه آمدن دولت در مقابل فشار متحجرین است، در حالی که دولت باید با تمام قوا در مقابل فشارهای بیرونی ایستادگی کند.
وی در خاتمه با تاکید دوباره بر شرایط کنونی کشور بیان کرد: ممکن است در شرایط دیگری افرادی باشند که بتوانند به خوبی سکاندار وزارت ارشاد شوند ولی در شرایط کنونی پذیرش استعفای جنتی به معنای کوتاه آمدن در مقابل افرادی است که حداقل رای را در بین مردم و جامعه دارند.
حق شناس نیز در واکنش به خبر استعفای علی جنتی از وزارت ارشاد در اینستاگرام خود نوشت: ماجراى مخالفت برخى حضرات با برگزارى کنسرت در شهرهاى قم و مشهد که اخیرا به دیگر شهرهاى کوچک و بزرگ کشیده شد و با پذیرش استعفاى مدیر کل ارشاد قم وارد مدار نگران کنندهترى شد، نشان از تهاجم فزاینده تمامیتخواهان به دولت روحانى دارد. ای کاش روحانى و اعضای دولتش به جاى عقبنشینى در قبال این خواستهاى فراقانونی با جدیت بر حقوق مردم و قانون ایستادگى مىکردند. به نظر می رسد هرنوع جابهجایى در دولت و پذیرش استعفاء وزیرارشاد در صورت صحت، ضربه اى جدى به دولت تلقى شده و موجب تجرى فزونخواهان و افراطگرایان خواهد شد.
محمدعلی آهنگران، چهره جوان اصلاحطلب نیز با وجود تفاوتهای وزارت ارشاد محمد خاتمی و علی جنتی، پذیرش استعفای جنتی را تکرار همان اشتباهی میداند که آیتاللههاشمی با پذیرش استعفای خاتمی مرتکب شد. فرزند حاج صادق آهنگران در کانال تلگرامی خود نوشت: مقدورات و مقدرات دولت روحانی آن هم در شرایطی که تحت فشارهای شدید مخالفین و افراطیون قرار داشته نشان میدهد که نمیتوان انتظار داشت وزیر فرهنگ و ارشاد آن، آرمانی عمل کند و مطالبات حداکثری ما را پاسخگو باشد.
آهنگران معتقد است: پذیرش استعفای جنتی این پیام را به مخالفین خواهد فرستاد که میتوان فشار آورد و دولت را وادار به تغییر کرد. میتوان سخنرانی کرد و با یک سخنرانی به راحتی مدیری و وزیری را تغییر داد. به اعتقاد او پذیرش استعفا یا برکناری علی جنتی از سوی روحانی تکرار همان اشتباهی است که هاشمی رفسنجانی با زیر بار رفتن استعفای خاتمی مرتکب شد و برای دولت نتیجه مطلوبی نخواهد داشت.
دنیای مطبوعاتی آقای جنتی
مطرح شدن شایعه استعفای جنتی در حالی است که وی روز دوشنبه در جلسه هیات نظارت بر مطبوعات حضور داشته است. اما برخی رسانهها برای جنتی جایگزین هم پیدا کردهاند. سیدرضا صالحی امیری، رئیس کتابخانه ملی و حسامالدین آشنا، مشاور فرهنگی رئیس جمهور افرادی هستند که نامشان به عنوان جانشین احتمالی جنتی مطرح شده است. آشنا استعفای علی جنتی را نه رد میکند و نه تایید. او میگوید: «اگر متن استعفای جنتی به رئیس جمهور داده شده باشد، با شروع هفته به این موضوع رسیدگی میشود.» بنا به گفته آشنا تکلیف آینده وزارت ارشاد این هفته مشخص میشود. حالا باید صبر کرد و دید روحانی چه در سر دارد. آیا جنتی قرار است مثل سیدمحمد خاتمی و عطاءالله مهاجرانی از دولت خداحافظی کند؟ سوال دیگر این است که روحانی چه جایگزینی دارد؟