جنجال بر سر مزار پوریای ولی

گفته می‌شود که مزار پوریای ولی در خوی است اما مسئولین میراث فرهنگی معتقدند که برای اثبات این فرضیه باید به دنبال نتایج آزمایشات DNA جسد احتمالی پوریا با پدر وی در خوارزم بود.

از خوی شهر دارالصفای خوی روزگاری مرکز عارفان پاک‌باز و صوفیان اهل دل بوده که در گوشه و کنار شهر اسمشان شنیده می‌شد. مقبره شمس تبریزی، بقعه ذهبیه، مزار پیرولی و... که هرکدام از بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین عارفان و صوفیان مطرح در سطح جهان هستند که هر یک سهم به سزایی در تاریخ و فرهنگ ایران اسلامی داشته‌اند.

یکی از این شخصیت‌های برجسته «پوریای ولی»، پهلوان، صوفی و شاعر برجسته است که پس از اثبات وجود مزارش در خوی توسط محققین برجسته، و رسانه‌ای شدن و جنب و جوش مردم و فعالان فرهنگی و چاپ مقالات گوناگونی را در برداشت و اخیراً کتابی نیز البته فاقد هرگونه صبغه تحقیقی و پژوهشی در خصوص زندگی و مزار وی منتشر شده است.

همه این‌ها مسئولین شهر را وادار به حرکت‌هایی برای ساخت‌وساز مزارش و دادن قول‌هایی در راستای ساختن زورخانه‌هایی در کنار مقبره‌اش را کرده که تا کنون هیچ گونه نتیجه عملی نداشته، جز تخریب مکانی قدیمی و کهنه که مزار پوریا در داخل آن قرار داشت.

سیاوش اسبقی، معاون فرمانداری شهرستان خوی در زمان تخریب ساختمان قدیمی مزار پوریای ولی با بلدوزر شهرداری، علت این کار را محل تجمع معتادان شدن و دیوارهای کاه گلی آن عنوان کرده بود!

موید حسینی صدر، نماینده مردم خوی در مجلس، نیز در مصاحبه‌ای با یکی از نشریات محلی خوی ضمن حمایت از طرح تخریب مزار پوریای ولی گفته بود: تخریب این مزار با هدف ساماندهی آن انجام یافته است.

صدر قول کلنگ زنی و بازسازی آرامگاه وی را در روز اول مرداد سال جاری داده بود که بعد از گذشت هشت ماه هنوز هیچ اقدامی در این خصوص انجام نشده است.

اما مقصود محمودی، سرپرست اداره اوقاف خوی، در مصاحبه‌ای با مصاحبه‌ای در اردیبهشت ماه سال جاری، از تحت مدیریت قرار گرفتن این مزار توسط اوقاف گفته و افزوده بود: قبرستان‌ها بعد از متروکه اعلام شدن، تحت مدیریت اوقاف قرار می‌گیرند.

محمودی با اشاره به جلسه کمیته برنامه‌ریزی شهرستان خوی در خصوص بازسازی مزار پوریای ولی، اعلام کرد: اخیراً در یکی از جلسات کمیته ‌ریزی قول مساعد داده شد تا برای بازسازی مقبره پوریای ولی اعتبار اختصاص یابد.

در این میان تحقیقات اولیه و برنامه‌های سازمان میراث فرهنگی استان در این خصوص قابل توجه و تحسین برانگیز است.

به گفته یکی از منابع آگاه در میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی، این سازمان مطالعاتی در خصوص پژوهش در منابع تاریخی موجود و صحت انتساب این مزار به پوریای ولی شروع کرده و به محض اتمام، نتایج اعلام خواهد شد.

به گفته این منبع آگاه، پس از این مطالعات، عملیات کاوش و باستان شناسی از محل مزار آن پهلوان بزرگ به عمل خواهد آمد.

وی با اذعان به لزوم عملیات DNA، گفت: بعد از طی این مراحل، آزمایشات DNA مابین جسد پوریای ولی و محمود، واقع در خوارزم، که منابع تاریخی فرزند بودن وی را بیان داشته‌اند، به عمل خواهد آمد.

شایان ذکر است، پهلوان «پوریای ولی» با نام‌های «محمود» و «پریار» یا «پیرولی» در بین مردم ایران شناخته می‌شود، برخی پژوهشگران بر اساس طوماری قدیمی از دوره صفویه، او را از مردم خوی گفته‌اند و مزارش را در مزار معروف «پیرولی» خوی دانسته‌اند؛ برخی مورخان گفته‌اند او در اورگنج از توابع خوارزم به دنیا آمده است، اما برخی دیگر معتقدند او از اهالی گنجه بوده است.

فرزند محقق خوی، حجت‌الاسلام علی صدرایی در سال 1378 در مقاله‌ای تحقیقی وجود مزار پوریای ولی در خوی را با استناد به کتاب «مرآت الشرق» این کتاب اخیراً از سوی کتابخانه آیت الله مرعشی منتشر شده و شامل شرح حال 684 تن از دانشمندان شیعه در قرن‌های 13 و 14 هجری قمری است را اثبات کرده است.

طبق اشاره مقاله صدرایی، در این کتاب به سنگ قبر پوریای ولی پرداخته شده و عین سنگ نوشته، قید شده است.

در این سنگ قبر اسامی 7 تن از اجداد پوریای ولی ذکر شده که بر اساس آن نام پدر پوریای ولی، محمود و پسر وی نیز محمود نام داشته است.

و نیز طبق سندی دیگر در یک طومار قدیمی که در عهد صفویه و حدود 400 سال قبل بر روی پوست آهو نوشته شده، صراحتاً آمده‌ است که پهلوان پوریای ولی از شهرستان خوی بود که متن کامل و تصویر این طومار در کتاب «ورزش باستانی ایران» نوشته دکتر پرویز ورجاوند آمده‌ است.

سال دقیق ولادت او و مدّت عمرش معلوم نیست، امّا در کتاب‌های مختلف مرگ او را سال 722 هجری قمری ذکر کرده‌اند.

بر اساس سنگ قبر پوریای ولی، سال 820 هجری قمری، دار فانی را وداع گفته ‌است.

صدر اسلام محمّد امین امامی خویی در مورد مرقد ایشان در کتاب «مرآه الشرق» می‌نویسد: «امیر ولی (پوریای ولی)، مشهور به پیر ولی، ... فردی مرتاض، عابد و پسندیده سیرت، بااخلاق خوب، بزرگ مقام بود. در زندگی وی بعضی کرامات به او نسبت می‌دهند. شهرها و آبادی‌های دور و بعید را قصد نموده، در شهر خوی مدفون است. بعد از دفن بر روی قبرش قبّه و بنائی ساخته و خانقاهی درست کردند. مردم بر مزارش برای قضای حاجات به خصوص شب‌های جمعه جمع می‌شوند. مقبره آن بعد از گذشت زمان تخریب شده، لکن آثارش باقی مانده و اهالی آن را زیارت می‌کنند.»

درباره زندگی و سرگذشت او روایت‌ها و داستان‌های گوناگون وجود دارد در این روایات عالی‌ترین صفت‌های جوانمردی و پهلوانی را به او نسبت می‌دهند.

او به سرزمین‌های مختلفی از هندوستان، کشورهای آسیای میانه سفر می‌کند و در هر کدام با حوادث گوناگونی برخورد می‌کند.

از پوریای ولی، این پهلوان اهل فتوت، رباعیاتی باقی مانده است و برخی معتقدند «مثنوی کنزالحقایق» نیز از آن اوست.

همه اهل فرهنگ و ادب به امید روز اعلام و ثبت جهانی مزار این پهلوان نامدار ایرانی اسلامی در شهرستان خوی و ساختن مزار و مقبره‌ای در شأن و مقام جوانمردی و فتوت و گذشت آن بزرگ‌مرد نامی، به دور از هیاهوهای سیاسی و حزبی هستند.