واکنش به بحران اخیر زیست محیطی خوزستان

شوشان :  پیکره زیست بوم خوزستان نزدیک به دو دهه است که در پی پدیده گرد و غبار و ریزگردها رنج ها و بحران های مختلفی را متحمل می شود. اتفاق های  مکرر که هر بار پیش بینی نشده بر فضای استان سایه سیاه می افکند و بحران در پی بحران که حل معمای آنها سال هاست که از توان برنامه ریزان و مدیران استانی و کشوری خارج است . 

پروژه های مطالعاتی پیامدهای منفی ریزگردها  که کاربردی نمودن آن مغفول مانده است و هر بار تکرار ویرانگر حادثه آسمانی ریزگردها که تا مرز بحران های اجتماعی نیز پیش می رود و مردم در واکنش به این مسایل سه تحمع اعتراضی برپا کرده اند .

 به گفته مدیر عامل شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب به دلیل هشت ساعت قطع برق در یک روز پانصد و هفتاد و هشت هزار بشکه تولید نفت این شرکت کاهش یافت و این مقدار نفت خام معادل یکصد و پنجاه و هشت میلیارد تومان میشود .

کارشناسان امر می گویند: اگر فقط پنج ساعت فروش نفت که امروز تولید نشد را به بالا بردن کیفیت مواد تجهیزات شبکه توزیع برق استان اختصاص می دادند ان گاه شبکه های توزیع برق  خوزستان بهسازی می شد. همچنین برگزاری تجمعات مردمی در جلوی محوطه استانداری خوزستان توسط گروه های مردم نهاد و فعالان اجتماعی باعث گردید تا این پدیده و مطالبات مردمی حول و حوش آن سوژه گزارش پایگاه خبری شوشان باشد.

در تحلیل این موضوع با چند نفر از فعالان خوزستانی گفت و گوهایی را انجام داده ایم و این پدیده را از منظرهای مختلف مورد ارزیابی قرار داده است که نظر شما را به مرور آن جلب می نماییم : 

رجایی : وزارت نیرو به خوزستان بی توجه است 

غلامعلی رجایی مشاور مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی در گفتگو با شوشان با اشاره به بحران اخیر خوزستان گفت: دولت باید نگاه ویژه ای به خوزستان داشته باشد. 

وی گفت: یکی از نقدهای جدی به دولت ها عدم توجه به خوزستان است. بحث سلامت مردم یک استان و بحث سلامت جمعیتی میلیونی در میان است و مسئله یک نفر یا چند نفر نیست. 

 مشاور مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی ادامه داد: در فاجعه پلاسکو چند نفر شهید شدند اما در فاجعه بحران ریزگردهای خوزستان ٬ پای سلامت چند نسل در میان است. 

وی با انتقاد شدید از وزارت نیرو ، گفت: وزارت نیرو به خوزستان کاملا بی توجه است. اخیرا وزیر نیرو در مصاحبه تلویزیونی گفته است که در حال خرید دستگاه های شستشوی مقره های شبکه برق هستیم. باید از وزیر نیرو پرسید چرا قبل از بروز فاجعه به فکر نبوده است؟! 

رجایی در پایان گفت: نباید بگذاریم فاجعه اتفاق بیافتد بعد به فکر باشیم.

هوشنگ فرجی فر : پوزش وزارت نیرو دردی از مردم دوا نمی کند

هوشنگ فرجی فر محقق خوزستانی در گفت و گو با شوشان گفت: ما در مورد مساله ریزگردها و قطع  متداوم برق به طور جد مشکل داریم.

 چرا ایستگاه برق اهواز از نوع درجه سه است؟ چرا نباید پست های برق در مرکز استان درجه یک باشند؟ این مواردی که مطرح میکنم دقیقا اظهارات کارشناسان است که به عنوان یک روزنامه نگار با اینجانب مطرح کردند.صدا و سیمای استانی مسائل بحرانی چندروز اخیر را به صورت شفاف  به مردم اطلاع  نداده است. 

این فعال فرهنگی شمال خوزستان می افزاید: مسئولان باید هنگام این اتفاقات با  صادق  باشند. به طور مثال مساله ی بحران های به وجود آمده در سد گتوند در دولت گذشته در بحث شوری آب که تاکنون به صدها هکتار زمین های کشاورزی لطمه زده است.

به گفته کارشناسان محیط زیست کریستال های نمک وقتی به هوا بلند شوند حاوی سدیم، پتاسیم، کلراسیم هستند، وقتی آفتاب به کریستال ها می تابد پیامدهای منفی آن بر روی پوست شهروندان منجر به بیماری های سرطانی پوست می شوند.

فرجی فر تاکید می کند : تئوری پردازی دیگر حال مردم را خوب نمی کند. پوزش وزیر نیرو هم نیز دردهای مردم خوزستان را دوا نمی کند. رنج های حاصل از بحران های کنونی زمانی برطرف می شود که نخبگان و مدیران برای مقابله با  این بحران ها جهادی عمل کنند.

محمد دلفی : ضرورت فراخوان عمومی برای همگانی کردن فن آوری درختکاری

محمد دلفی از کارشناسان مسائل آب و خاک خوزستان نیز در گفت و گو با شوشان اظهار داشت : گرد و غبار های اخیر منطقه وسط و از شرق به غرب خوزستان که همراه با باد غالب منطقه از سمت جنوب شرقی و جنوبی با متوسط سرعت بیش از 30 کیلومتر در ساعت اتفاق افتاده است اکنون همگان مطلعند که منشأ این گردوغبار غلیظ بصورت محلی بوده و از منطقه وسط استان مربوط به اراضی خشک شده تالاب شادگان بوده و البته اراضی شمالی و شرقی پیرامونی این تالاب که در سال های گذشته کشت می شده اند نیز به این مجموعه اضابه شده است. در این میان بعضی از اراضی شرق استان در پایین دست حوزه رودخانه زهره نیز در ایجاد کانونهای گرد وغبار دخیل بوده که بسیاری از این اراضی در سال های گذشته کشت می شدند و اکنون کلیه اراضی فوق بایر شده و در اثر شوری بجا مانده از دوره قبل ،اکنون خاک سطحی آنها مستعد فرسایش بادی شده است.

وی گفت : بجای ذکر دلایل وقوع کم آبی به اندازه کافی ارایه مشکل اساسی در ایجاد گرد و خاک اراضی فوق الذکر بایر بودن و عدم رویش گیاهان محلی است که غالباً بدلیل نبود رطوبت مناسب و یا در بعضی از موارد شوری بیش از حد تحمل گیاهان وحشی شده است و الزاماً برای رهایی از گرد و غبار نیاز به کاشت گیاهان مقاوم محلی است. برای اینکار استفاده از روش های کلاسیک، کشت درختان توسط گروه های پیمانکاری و یا امانی نهادهای مسئول کافی نمی باشد چرا که نیازمند بودجه غیر متعارف بوده و با امکانات اعتباری موجود امکان کشت وسیع شاید برای ده سال آینده هم فراهم نگردد.

عضو هیئت مدیره مهندس مشاور انهار جنوب افزود : توصیه اکید می شود که برای نجات منطقه که علاوه بر زیستگاه اهالی خوزستان بلکه محل درآمد زایی انواع شرکت های اقتصادی مانند پتروشیمی، استخراج نفت ، فولاد و شکر و امثالهم می باشد که برای ادامه فعالیت شان شدیداً نیازمند به حذف گرد و غبارمی باشند لذا می توان با استفاده از روش های نه چندان جدید بکارگیری هورمان های گیاهی خاص برای ادامه رشد قلمه در شرایط کم آبی ویا نبود آب پس از یکبار آبیاری، مفید می باشند استفاده نمود. با این روش امکان کاشت ورشد درختچه و درختان مقاوم در شرایط محلی مانند درخت بی ثمر گز در محیط دشت وسیع فوق الذکر با یکبار آبیاری امکان پذیر می گردد و در پی آن با تولید جنگل های وسیع امکان توقف بیابان زدایی و محو کانون های ایجاد گرد و خاک اقدام نمود و مثال بارز آن جنگل های احداث شده به روش فوق در سال های اول دهه 50 شمسی در شمال شرق ملاثانی می باشد.

دلفی گفت : همچنین در استان کرمان که تا قبل از دهه 70 گریبانگیر پدیده مشابه ایجاد غبار محلی بوده که با کشت این نوع درختچه ها و قلمه ها توسط فراخوان عمومی مردم ازجمله مدارس منطقه در اواسط دهه 70 این مشکل برطرف گردید و البته دراین میان نیز موسسات تحقیاتی دولتی با ارایه گونه های گیاهی مناسب با شرایط اقلیمی منطقه با گونه تراریخته از درخت اکالیپتوس و تولید نهال انبوه آن و ارایه به عموم جهت کشت از جمله حاشیه اراضی کشاورزی اقدام نموده که باعث فراهم شدن شرایط متبوع تر منطقه گردید. چند مرکز تحقیقاتی بیابانزدایی اکنون در شهرهای کویری مشغول به فعالیت بوده که حتماً دارای تجارب متناسب با اقلیم خوزستان بوده و می توان از زحمات و نتیجه تلاش آنان بهره گیری نمود.

وی گفت : بطور خلاصه مشکل پیشروی بیابان زایی اراضی دشت خوزستان در 30 سال گذشته و عدم احتمام کافی به مبارزه با این پدیده (به هر علت ممکنه) باعث بروز مشکلات موجود شده و نیازمند برگشت حیات به سرزمین شاهرگ اقتصادی کشور می باشد. برای مدیریت آن لازم است که تحت یک مدیریت یکپارچه و با اتخاذ تصمیمات کارشناسی از قبیل بکارگیری تجارب داخلی و خارجی در مبارزه با بیابان زایی همچنین تهیه نهال درخت، درختچه و قلمه متناسب با شرایط اقلیمی و خاک محل کشت در سطح وسیع می باشد که البته لازم الاجرا شدن این تصمیمات توسط کلیه فعالان اقتصادی فوق الذکر و دستگاه های اجرایی مرتبط با آن همراه با پشتوانه بالاترین مقامات دولتی مانند استاندار و وزیر مرتبط اجتناب ناپذیر است.

در این راستا تحریک و تشویق مردم به فعالیت در امر کشت قلمه و نهال درکنار فعالیت کلاسیک مانند بکارگیری پیمانکار توانمند از جمله اهداف اجرایی این مدیریت می باشد. البته لازم است که در بکارگیری اقدامات فوق از افراد دارای سابقه و تخصص لازمه استفاده گردد و صرفا محل امرار معاش توصیه شونده های گروهی و جناحی نبوده که واقعا این آخرین زنگ خطر نجات استان بوده و جای هیچگونه ملاحظه کاری نمی باشد.

غلامرضا جعفری : نحوه اطلاع رسانی به افکار عمومی بحران زده است

یک نویسنده و شاعر با اشاره به عملکرد اطلاع رسانی  رسانه ها به ویژه شبکه استانی خوزستان به افکار عمومی یادآور می شود: واقعیت این است برخی مدیریت ها در حوزه های مختلف پیشامدرن هستند و  متحول نشدند و در واقع با تحولات امروز اشنا نیستند.

غلامرضا جعفری در ادامه می گوید : جهان رسانه ای امروز با وجود اینکه ساده شده ولی بسیار پیچیده است  ازآن جهت می توان گفت دارای پیچیدگی است که عناصر مختلفی ورود کرده اند سابق براین تنها شبکه های  تلویزیون منابع مهم اطلاعاتی شهروندان بودند ولی امروزه جهان رسانه پیچیده شده است چون عناصر مختلف به ویژه شبکه های مجازی به عرصه رسانه وارد شدند.

این فعال مدنی افزود : امروزه مفهوم شهروند – خبرنگار یک مفهوم جدید است اگر در دهه ی گذشته در فرآیند تولید تا انتشار خبر گزینش های زیادی در محتوای اخبار تاثیر میگذاشتند امروز به وسیله شهروند-خبرنگاران خبر در همان لحظه رویداد منتشر می شود و متاسفانه بخشی از مدیران کشور ما هنوز این مفهوم و تحولات را درک نکردند عقب افتادن این مجموعه از تحولات جهانی بیش از شهروندان ، آن سازمان را متضرر می کند جهان خبر امروز جهان رقابت بین شهروند و ساختارهای رسمی است.

 هرگاه در امر اطلاع رسانی خبر درست تولید نشود شایعه آغاز میشود .آنچه از اتفاقات استان می توان در این مدت ارزیابی کرد در نهایت شیوه اطلاع رسانی همانند بحرانهای اخیر،بحران زده است. 

مهران افخمی : تشدید پیامدهای منفی ریزگردها بر تجهیزات برق

مهران افخمی از مدیران تشکل های محیط زیستی خوزستان در این باره گفت: دو مشکل عمده در مسیر پروژه های مطالعاتی ریزگردها را یادآور می شود و می گوید: نخست اینکه کارهای مطالعاتی صورت گرفته کاربردی نبوده اند واین مطالعات با اشراف کامل صورت نگرفته ، وقت مناسب برای این پروژه ی مطالعاتی در نظر گرفته نشد و از جنبه های مختلف پیامدهای بحران مورد بررسی قرار نگرفت. در واقع مشکل کنونی مشکل جهانی است ولی مطالعات ما گرته برداری از نمونه مطالعات دیگر نقاط جهان بود و نوع بحران زیست محیطی ایران و شرایط آن با بحران های محیط زیستی دیگر کشورها متفاوت است. 

این کارشناس محیط زیست تشریح می کند : در فرایند پیاده سازی نتایج بخشی از مطالعات انجام شده از جمله تجهیزات برق متاسفانه برخی مدیران استانی به ایجاد تحولات در ساختارهای فنی و تجهیزات  روی خوش نشان نمی دهند و مقاومت میکنند و از طرفی زیر ساخت های برق به ویژه پست ها و ایستگاه های قدیمی با همان تکنولوژی سابق مدیریت و راه اندازی می شوند این تجهیزات از مواد با کیفیتی تشکیل نشده اند به ویژه تجهیزات نیروگاه ها که البته تحریم ها هم در این مورد  بدون تاثیر نبوده بنابراین پیاده سازی مطالعات در این بخشها امکان پذیر نبوده است.

 وی در ادامه توضیح می دهد نخست باید مطالعات صورت گرفته با شرایط جدید بروزرسانی شود مانند مطالعاتی که در دانشگاه شهید چمران اهواز در بحث ریزگردها صورت گرفت از طرف دیگر خوشبختانه مشکل کنونی برای ما کاملا مشهود است، پس نیاز است ابتدا مطالعات به روز انجام پذیرد و به لحاظ کیفیت مواد  تجهیزات مانند خطوط انتقال ، کلیدهای قطع و وصل و... که از کیفیت پایینی برخوردارند باید سریعا به روز رسانی شوند.

 وی تاکید می کند فرایند رفع آسیب های این بحران باید براساس یک اقدام کوتاه مدت ، میان مدت و بلندمدت انجام پذیرد در کوتاه مدت با جایگزین کردن تجهیزات قدیم که نیازمند بودجه است،میان مدت به روز رسانی مطالعات و در اقدام بلند مدت پیاده سازی مطالعات است.

دکتر افخمی هشدار می دهد این مشکلات در آینده ممکن است شدیدتر شود که پیامدهای منفی در فرسوده تر شدن تجهیزات ایجاد خواهد کرد.

 شریف عچرش : تغییر اکو سیستمی بزرگ به دلیل مدیریت نادرست و متضرر شدن صنعت و بازرگانی

همچنین شریف عچرش عضو هیات مدیره اتاق بازرگانی اهواز  در گفت و گو با شوشان اظهار داشت: در استان خوزستان بحران هایی به وجود آمده است ولی به راحتی با اتکا به تعقل و تدبر قابل حل است.همه چیز واضح است. 

واقعیت امر آن است که اکوسیستم منطقه به دلیل عدم مدیریت صحیح تغییر کرده است برای مثال رودخانه کارون در گذشته طغیان های زیادی داشته است که به بهانه های مختلف ریشه آن را به خارج از کشور مرتبط می دادند در حالی که منشا بحران ها عمدتا داخلی است رفع این بحران ها همت می خواهد.مسکن های موقت نیز برای تسکین این درد ها تزریق شد ولی فایده نداشت و الان حدود 15 الی 20 سال اضافه برآن کارهای منسوخ شده برای رفع بحران صورت گرفت. شریف عچرش در ادامه می گوید: شما مشاهده می کنید که امور مشترکین برق اهواز چه برخوردهای متناقضی به خاطر هزینه های سرسام آور مصرف برق با شهروندان اهوازی صورت می دهد. حال پرسش این است با توجه به این شیوه خدمات چرا پاسخگوی عملکردشان نیستند؟

این فعال صنعتی و اقتصادی متذکر می شود : شرایط در واقع مبرهن است. تغییرات اکوسیستمی بزرگی به دلیل بی تدبیری اتفاق افتاده است که باید از تداوم آن جلوگیری شود. متاسفانه برخی از مسئولان انرژی خود را صرف حاشیه ها می کنند این در حالی است که بحران زیست محیطی استان با برنامه و همت مضاعف ظرف دوسال قابل حل می باشد.

 وی با اشاره به پیامدهای منفی قطع برق در اقتصاد استان اذعان کرد : من به عنوان یک تولید کننده روزانه بیست تن شیر می گیرم که حدود بیست و هفت میلیون دریافت شیرم است و با نیروی کار روی هم رفته حدود پنجاه ملیون تومان هزینه من می باشد.متاسفانه قطع برق در این مدت هزینه های هنگفتی بالغ بررسی تا چهل میلیون به واحد های ما  ضرر وارد کرد.

 شما حساب کنید وقتی در یک واحد کوچک صنعتی تولید بستنی که حداقل روزی پانصد هزار تومان ضرر به ما وارد کند واحدهای بزرگتر چه هزینه هایی را متحمل می شوند و به همین صورت گمرک ها که با قطع برق نمی توانند خدمات گمرکی را انجام دهند و در سطح وسیع تر قطع برق چه صدماتی به واحدهای صنعتی –کشاورزی به ویژه پمپاژهای انتقال آب کشاورزی وارد کرده که چه هزینه ها و صدماتی به اقتصاد استان وارد می کند. 

عضو هيئت نمايندگان اتاق اهواز افزود: قبلاً رودخانه هاي كارون و كرخه با طغيان طبيعي و بدليل پر آب بودن آنها كه باعث آبياري درست زمين هاي كشاورزي مي شد خاك ها بشكل طبيعي نشست مي كرد و يك دوره چند ماهه را بدون اينكه بافت خود را از دست بدهد بشكل مقاوم و بهم چسبيده حفظ مي نمود و به اين دليل از خوزستان استاني با دشت هاي آبرفتي و سيلابي نام مي برند كه نقش مهمي در فروكش كردن خاك داشته و حاصلخيزي آن را نيز در بردارند

وی گفت : مالچ پاشي و كاشت نهال كه جزو برنامه هاي دولت و حتي از نيروي انساني مدارس نيز در بيست سال گذشته جهت كاشت نهال استفاده مي شد بكلي منسوخ شده و ادارات ذيربط هيچيكدام مسئوليت خود را كه در گذشته انجام مي دادند در حال حاضر انجام نمي دهند كه نقش مهمي در فروكش كردن خاك هاي استان دارند.

 لهراسب زنگنه : اتکا به نفت دلیل رشد ناموفق زیر ساخت های شهری اهواز

لهراسب زنگنه شاعر و منتقد ادبی به شوشان می گوید : وجود درآمد سرشار نفت در خوزستان که به قولی باید گفت "مارا به خیر تو امیدی نیست" اگر دلارهای زیادی را وارد اقتصاد ما کرد با مدرنیته ی ناقص الخلقه ای که خوزستان دروازه ورود آن بود در کنار خیرش شر آن افزون است که باعث شد مناطق نفتی و بومی دو قطبی شوند و سایر اجزای اقتصادی، صنعتی و اداری با وجود امکانات صنعت نفت خود را از زیر خدمات شهری بیرون کنند و خودشان را متکی کنند به خدمات نفت و این باعث می شود سازه ها و زیر ساختهای شهری اهواز رشد طبیعی نداشته باشند.