آتش افروزها٬کوسه برنشینان٬میرهای نوروزی و حاجی فیروز٬نامهای گونه گون مردانی هستند که در درازنای تاریخ ایران با خوانندگی و خنیاگری٬شادی را به میان مردم آورده ٬مژده رسان سال نو بودند. روزگاری آتش افروزها٬با چهره یی سیاه شده ٬جامه یی سرخ رنگ و کلاه شیپوری با آتش بازی به پیشواز نوروز می رفتند.

برخی بر این باورند پیش از اسلام٬ در کنار آتش افروزها٬سیاهانی با رخت های رنگارنگ و آرایش تند به هنگام آغاز سال نو با نواختن دف و دایره و خواندن ترانه های نوروزی مردم را سرگرم می کردند. با برامدن اسلام٬و جلوگیری از آتش بازی٬کوسه برنشینان جایگزین آتش افروز ها شدند٬آنان سوار برخر با چهره هایی خنده دار و کارهای نمایشی رفتن ننه سرما را جشن می گیرد٬میر های نوروزی از دیگر پیک های بهاری بودند که با پشتیبانی پادشاهان٬ برای سرگرمی٬شادمانی و خنده پیش از آمدن بهار چند روزی را برتخت پادشاهی نشسته و به گونه ی نمایشی فرمان می راندند.

در یکصد سال گذشته با گسترش زندگی شهرنشینی٬ آیین کوسه برنشینی و میر نوروزی از میان رفته و حاج فیروزها با همان پوشش آتش افروزها٬به جای آتش بازی با دایره و دنبک و سرنا و دهل٬ پیام رسان نوروز بوده اند. برخی بر این باورند حاج فیروز ٬بازمانده آیین بازگشت سیاوش یا آفرینش دوباره است٬چهره ی سیاه شده او یاد آور بازگشت وی از جهان مردگان٬رخت سرخ او ٬نماد خون سیاوش و شادی او نمایشگر خوشحالی زایش ورویش است.

پیک های بهاری همراه باجشن نوروز در سده های گذشته از خراسان بزرگ تا قفقاز از عراق تا مصر و از ترکیه تا دل اروپا را نوردیده است. چنانکه٬مسعودی در مروج الذهب به جشن کوسه برنشینی در عراق و مقریزی به میرهای نوروزی در مصر اشاره دارد. همچنین آدام متز٬داستان دن «کیشوت نوشته ی سروانتس» را برگرفته از آیین میر نوروزی می داند. بعضی نیز بازی شناخته شده ی «شاه و وزیر» را نو شده و دگرگون یافته ی میر نوروزی دانسته اند.

آیین پیک نوروزی در تاریخ دیرینه سال ایران آنچنان با دل و جان مردم در هم امیخته که هر قومی نامی برای آن برگزیده است ٬ از اینرو در خراسان بدان«جیگی جیگی٬ننه خانم»در آذربایجان«تکم چی و سایا چی»در گیلان«عروس کولشی»در مازندران«پیشخوان و سرخوان»در قزوین«نوروز نثار»و در کردستان«امیر بهاری» گفته می شود. اگر در تاریخ آرش کمانگیر ابومسلم٬یعقوب لیث٬بابک خرمدین٬حسن صباح از یک سو ورودکی٬فردوسی٬حافظ٬مولوی و سعدی از سوی دیگر ٬قهرمانان و چهره های ملی ما به شمار می آیند. آتش افروز ها٬کوسه برنشینان٬ میرهای نوروزی وحاجی فیروزها٬نیز مردان گمنامی هستند که آیین ها٬باورها٬تاریخ وفرهنگ ایران را سینه به سینه پاسداری نموده با٬ شور آفرینی ٬امید به اینده را به ویژه در دوره های سیاه تاریخ ایران در دل مردم زنده نگه داشتند. آنان را نباید تهیدستانی تلقی کرد که برای تکه نانی می خوانند و می نوازند٬تاریخ ایران بسیار به انها بدهکار است.

یاری نامه :جهان فروری٬بهرام فره وشی/گاه شماری وجشن های ایران باستان٬هاشم رضی/نوروز جشن نوزایی افرینش٬علی بلوکباشی/پیک های نوروزی٬سید احمد وکیلیان/جستارهایی در فرهنگ ایران٬مهرداد بهار ...

X Share

Stumble Upon Delicious Cloob

Digg

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به شوشان است و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است.

طراحی و تولید: ایران سامانه