مناطق نفت خیز جنوب به سرمایه انسانی و اجتماعي خود می بالد

واقعيت اين است كه نمی توانم خوشوقتی خود را از همکاری با جمعی از نخبگان صنعت نفت و با انگيزه ترین اعضای سازمان دیرپای مناطق نفتخیزجنوب پنهان کنم؛ من در طول روز با مدیران مناطق در تماس ام، با مدیران ستادی جلسه و بحث و بررسی دارم، با مجريان طرح ها گفت و گو می کنم، اما در مجموع یک حس قدیمی مرا به نقاط دورافتاده صنعت نفت و مجموعه اقلیم های نفتی سوق مي دهد كه کارکنان سطوح پایین تر سازمان در آن جا به کار مشغول اند؛ هریک از مهندسان، کارمندان و کارگران شاغل در اقصی نقاط مناطق از کیلورکریم گرفته تا لب سفید، از آب تیمور تا مارون، از کرنج و پارسی تا رامشیر و پازنان و از شادگان تا سقلاتون هر کس دلش برای تعالي این صنعت بزرگ و گردش اقتصاد این سرزمین می تپد، من خدمتگزار و دوستدار او هستم و از مصاحبت با او لذت می برم و انرژی می گیرم .

اجازه بدهيد از استان خوزستان فراتر برويم؛ مناطق نفتخيز به طور كلي در محدوده اي واقع شده كه از حيث زير ساخت هاي شهري و تمدني توسعه نايافته است. در يك چنين محيطي همه نگاه ها به نفت معطوف است؛ از طرفي بخش عمده اي از توليد ما از مياديني است كه در نزديكي و گاه در درون مناطق شهري واقع شده اند؛ پيداست كه در يك چنين شرايطي  ما نمي توانيم به مسئله توسعه متوازن ، به موضوع حاكميتي محيط زيست و به توسعه فرهنگي و اجتماعي محيط پيرامون خود بي تفاوت باشيم. در اين بين وضع خوزستان تا حد زيادي متفاوت است هم به سبب مركزيت صنعت نفت و هم به علت از سر گذراندن 8 سال دفاع مقدس كه حضرت امام در اين زمينه فرمودند خوزستان دين خود را به اسلام ادا كرد؛ لذا بنده از زمان تحويل مسئوليت مناطق نفتخيزجنوب تلاش كرده ام تا حد امكان رابطه اي مستقيم و بي واسطه با استانداري به عنوان نماينده دولت و مركز اصلي سياستگذاري امور استان داشته باشم؛ تقريبا در تمام بازديدهاي برنامه ريزي شده استاندار حضور داشته ام؛ در تمام نشست ها، ( منهاي جلساتي كه با جلسه توليد  همزمان بوده اند) حضور يافته ام و يا نماينده تام الاختيار فرستاده ام؛  اين همراهي و همدوشي به احترام و حرمت مردمان ساكن در مناطق نفتخيز و به قصد كمك به پيشبرد برنامه هاي توسعه استان بوده است و انشاء الله ادامه خواهد يافت.

خوب، شما مي دانيد كه نفت هيچگاه از توسعه استان هاي نفتخيز غافل نبوده اما تعريف و اجراي پروژه هاي عمراني بستگي به وضعيت نقدينگي و بودجه نفت دارد؛ بودجه شركت ملي نفت ايران و در واقع سهم اين شركت از فروش نفت يك رقم ثابت 14 درصدي است؛ اين رقم ثابت با كاهش و تغيير قيمت نفت و يا كاهش مقدار صادرات (نظير آنچه در دوران تحريم پيش آمد) به شدت دچار نوسان مي شود. و تمام پروژه ها منهاي طرح هاي اولويت دار توليد را تحت شعاع قرار داده و گاه ممكن است به ورطه تعطيلي بكشاند. با همه اين اوصاف از ابتداي اين دولت بويژه در سه سال گذشته ، هم در زمينه هاي اجتماعي - فرهنگي و هم در ارتباط با عمران و آباداني شهرها و روستاها ، شاهد بيشترين ميزان مشاركت و همكاري صنعت نفت با دستگاه هاي دولتي و نهادهاي مردمي بوده ايم.  بويژه با سفر وزير محترم نفت در هفته دولت سال جاري كه طي جلساتي متعدد با استاندار محترم، سازمان ها و دستگاه هاي دولتي، نمايندگان محترم مجلس شوراي اسلامي و روحانيت و شخصيت هاي معنوي استان، مهمترين چالش هاي استان مورد بحث و بررسي قرار گرفته و وزارت نفت تعهدات و وظايفي را در اين خصوص عهده دار شد كه از آن جمله مي توان به تأمين بخشي از اعتبارات مورد نياز براي براي ساماندهي به زير ساخت هاي شهري اشاره كرد.

اين رقم جداي از مجموع كمك هايي است كه در طول سال و حتي روزانه و هفتگي به شهر هاي نفتخيز مي شود؛ به گونه اي كه هيچ رويداد مهم فرهنگي، اجتماعي و مذهبي در سال جاري بدون حضور نفت برگزار نشده ؛ فقط در جريان ستاد اربعين ما افزون بر 37 هكتار پاركينگ و جايگاه ساخته ايم و تا بازگشت و بدرقه آخرين زائران، در مرز مانده ايم. متعاقب آن مناطق نفتخيز در بزرگترين رويداد سالانه صدا و سيما (جشنواره توليدات 1395) حامي اصلي و به نوعي ميزبان بود. در سال جاري افزون بر 60 روز سالن هاي همايش ما در اختيار برنامه هاي فرهنگي استان بوده است. ميزباني رقابتهاي بين المللي وزنه برداري جام فجر در اسفندماه سال جاري با حضور ورزشكاران  14 كشور از ديگر خدمات عام المنفعه مناطق نفت خيز جنوب است. اعتباري كه سالانه از قِبَل حضور نفت در اهواز به شهرداري مي رسد، ميلياردها تومان است. اينها جداي از اعتباراتي است كه از محل "طرح كمك عمران مناطق نفتخيز" از سوي شركت ملي نفت ايران تخصيص مي يابد.

به هر روي، برشمردن اين خدمات، به معناي منت نهادن بر مردم نيست صرفا به منزله ابراز اشتياق و بيان رويكرد مجموعه وزارت نفت به تعامل و خدمت به محيط پيرامون است.

تصور مي شود دوره مديريت شما در مهندسي و ساختمان اوج ساخت و ساز و كمك به عمران مناطق نفتخيز بوده ، اين تصور درست است؟

به قبل از آن برمي گردد؛ در فاصله سال هاي 78 تا 82 بيشترين پروژه هاي رفاهي و عمراني هم  براي كاركنان و هم به صورت عام المنفعه كليد خورد و به بهره برداري رسيد. مجموعه بزرگ فرهنگي- ورزشي امام رضا (ع) اهواز مربوط به همان دوره است. من آن زمان معاون مديرمهندسي و ساختمان- طرح هاي راه و ساختمان بودم . تنها 14 پروژه عام المنفعه در شهرهاي پيرامون تأسيسات و ميادين نفتي از شادگان گرفته تا ايذه كليد خورد. و بتدريج به بهره برداري رسيد و هم اكنون نيز اين روند ادامه دارد.

به همت و كوشش همكاران خستگي ناپذيرم در بخش هاي ستادي و عملياتي، توليد نفت خام در بهترين وضعيت در مقايسه با دوران قبل از برجام، قرار دارد و در آستانه ركورد 3 ميليون بشكه در روز است. از سال 1390 و با تشديد تحريم هاي غرب، اين شركت مكلف به كاهش شد و توليد در مقطعي به زير يك ميليون بشكه در روز رسيد، برخي از تأسيسات از مدار خارج و بخش مهمي از چاه ها بسته شدند. همانگونه كه آگاهي داريد كاهش توليد و بستن چاهها و تأسيسات فرآورشي نفت و گاز در درازمدت پيامدهاي فني و آسيب هاي خاص خود را دارد؛ براي غلبه بر اين آسيب ها بويژه در وضعيتي كه مدت توقف توليد را نمي شود پيش بيني كرد، كار صعب و دشواري است كه بدون داشتن يك طرح جامع و هماهنگي تمام عوامل اجرايي و عملياتي نمي توان از عهده آن برآمد؛ مهمترين كاري كه مناطق نفتخيزجنوب در مدت ركود و دوران تحريم انجام داد "طرح جهادي نگهداشت توان توليد" بود كه با درايت كارشناسان فني و برنامه ريزي و اقدام همزمان در بخش چاهها، تاسيسات سطح الارضي، و خطوط لوله تحقق يافت؛ تمهيداتي كه تأسيسات و چاه ها براي براي از سرگيري توليد در كوتاه مدت مهيا داشته و در عين حال به تناوب در مدار عمليات قرار مي داد. اين اقدامات با توجه به حجم كار عملياتي بويژه در بخش تعميرات اساسي واحدهاي توليدي و بهره برداري تناوبي از چاههاي فعال، تجربه اي جديد و بدون سابقه قبلي بوده است. در مجموع مي توان ادعا كرد كه ما از تحريم بيشترين بهره را برده ايم و  از فرصت كاهش تكليفي براي بازسازي و ايمن سازي تاسيسات و خطوط لوله استفاده بهينه كرده ايم.

اين تهميدات شامل اورهال و تعمير اساسي كارخانه هاي بهره برداري، گاز و گاز مايع، تلمبه خانه و تقويت فشار گاز، نوسازي خطوط لوله و بستن تناوبي چاه ها بود تا كمترين خسارت به آنها وارد آمده و براي توليد پس از رفع تحريم در آمادگي قرار داشته باشند. براي جلوگيري از پيامدهاي منفي ناشي از عدم توليد چاه ها طي سال هاي 93 و 94 ، برنامه استفاده تناوبي از 1738 حلقه چاه فعال اجرا و تزريق گاز به مخازن هيدروكربوري با حداكثر توان صورت گرفت. در اين مدت تعميرات اساسي بيش از 3800 مورد از تجهيزات فرآورشي، 651 مورد اصلاحيه‌هاي فرآيندي، 22 هزار مورد اقدامات مهندسي درون چاهي با استفاده از دكل و لوله مغزي سيار، 307 مورد تعميرات اساسي ماشين‌آلات دوار و صدها مورد ضخامت سنجي خطوط لوله انجام شد.

انجام بيش از 300 مورد تعميرات اساسي توربين ها و كمپرسورها و بيش از 5 هزار مورد اصلاحيه هاي فرآيندي از ديگر اقداماتي است كه براي آمادگي توليد پس از رفع تحريم صورت گرفت كه در نهايت با ركورد گيري آبان ماه 1394، آمادگي مناطق نفت خيز جنوب براي بازگشت توليد به ميزان پيش از تحريم ها به اثبات رسيد و سرانجام توليد در ابتداي سال جاري به ميزان 3 ميليون بشكه تثبيت شد و تاكنون نيز ادامه داشته است. در مجموع آنچه موجب شگفتي كارشناسان خارجي و شركت هاي بين المللي شد، سرعت عمل ايران در افزايش توليد نفت و آمادگي براي حضور در بازارهاي جهاني و پس گرفتن جايگاه خود در اوپك بود.

افزايش توليد افزون بر 3 ميليون بشكه در روز به برنامه ابلاغي شركت ملي نفت ايران بستگي دارد. اما مناطق نفت خيز جنوب از حيث آمادگي و ايجاد ظرفيت ، خود را در وضعيتي قرار داده است تا در صورت ابلاغ دستور افزايش توليد و تأمين به موقع منابع مورد نياز، توليد نفت خام را به بالاي 3 ميليون بشكه برساند. به اين منظور پروژه هاي افزايش ظرفيت فرآورش مانند احداث واحدهاي نمكزدايي، بهره برداري و خطوط لوله و حفاري چاه هاي توسعه اي و تعميري در دست اجراست كه بتدريج تكميل و در مدار عمليات قرار مي گيرند.

در زمينه سرمايه گذاري براي توسعه ميادين پيشنهادهايي ارائه كرده ايم كه با استقبال شركت هاي خارجي و داخلي مواجه شده است. از بهمن ماه ۹۴ تا کنون بيش از 70 جلسه با حدود 40 شرکت داخلی و خارجی برگزار کرده و مدل قرارداد پيشنهادي خود را كه به تصويب هيات مديره شركت ملي نفت ايران رسيده است براي آنها تشريح كرده ايم و در نهايت منجر به عقد تفاهمنامه با برخي از شركت ها از جمله كنسرسيوم پرگس، شلمبرژه، قرارگاه خاتم الانبيا و شركت توسعه پرشيا شده است كه پس از ارائه پيشنهادها و بررسي هاي فني- تخصصي با شركت هاي واجد شرايط براي توسعه 4 میدان نفتی کرنج، پارسی، رگ سفید و شادگان شامل 9 مخزن قرارداد منعقد مي شود. 

ايمني، بهداشت، محيط زيست و اين اواخر پدافند غير عامل مجموعه عناوين و سرفصل هاي اصلي تشكيلاتي است كه سلامت جسمي و روحي سرمايه هاي انساني و صيانت و حفاظت از تاسيسات و سرمايه هاي مادي شركت را در برابر حوادث تضمين مي كند؛ ايمني در تمام مشاغل بويژه در صنعت نفت كه به سبب سرو كار داشتن با مواد هيدروكربوري ، خطرات بالقوه به تعدد وجود دارند، براين اساس ايمني يكي از نقش هاي مديريتي و وظايف جاري تك تك مديران و كاركنان در سطوح مختلف است كه بايد به آن بينديشند و عمل كنند.

 اما وظيفه جاري ساختن آن در قالب و بستر فرهنگي، نظارت بر اجرا، روز آمدي مقررات و دستورالعمل ها و فرايند هاي اجرايي اش با مديريت اچ. اس.اي است. پايه و اساس ايمني از ديرباز مبتني بر آموزش و فرهنگ سازي و قاطعيت در اعمال مقررات بوده است. ما در مبحث ايمني به سبب آثار زيانبار حوادث مجاز به تخفيف و مسامحه و چشم پوشي از خطاي افراد نيستيم و همسو با آموزش و فرهنگ سازي براي كاهش ريسك و تأكيد بر بازرسي هاي مستمر و پياده سازي سخت گيرانه مقررات ايمني، با خاطيان و سهل انگاران برخورد قانوني خواهيم كرد.

در طرح افزايش توليد نفت اين شركت پس از رفع تحريم ها طي يكسال گذشته و استمرار آن تا كنون كه در نوع خود كاري كم سابقه در تاريخ صنعت نفت كشور محسوب مي شود؛ وجود ايمني كامل و نبود كوچكترين حادثه، از نكات برجسته اي است كه اين ارزش دستاورد را دوچندان كرده است.

البته وجود نيروهاي توانمند و زبده واحدهاي عملياتي، فني و ايمني و آتش نشاني مناطق نفت خيز جنوب را در شرايطي از آمادگي قرار داده است تا در هنگام بروز هر گونه حادثه و بحراني با اقدام سريع وارد عمل شود. به عنوان نمونه همکاری در مدیریت بحران آتش سوزی پتروشیمی بوعلی سینا، مهار آتش خط لوله 42 اینچ انتقال گاز دالان به لخته گیر 1200 گچساران، كنترل نشت گاز مايع از خط لوله 16 اينچ ارسالي به پتروشيمي بندر امام و كنترل نشت نفت خط لوله 20 اينچ انتقال نفت خام در محدده سه راهي فرودگاه اهواز كه در سال جاري به وقوع پيوست قابل ذكر است. 

قبل از طرح افزايش توليد و مجموعه تمهيدات و مقدمات مرتبط با آن كه طي سه سال گذشته عملي شده است در نوع خود طرحي جهادي در راستاي مقاوم سازي اقتصاد كشور و خنثي نمودن اهداف تحريم بوده است؛ اين بدان معناست كه كل فعاليت هاي مرتبط با فعاليت هاي محوري اين شركت يعني ايجاد ظرفيت در زمان تحريم و افزايش حداكثري در دوران پساتحريم تماما در راستاي اقتصاد مقاومتي بوده است. اما در مصاديق و اجزاي اين طرح نيز مديريت ها و شركت هاي تابع مناطق نفتخيزجنوب با اتكاي به متخصصان داخلي و سازندگان و توليد كنندگان كالاهاي راهبردي نفت توانسته اند آن حجم كار را به سرانجام برسانند.

در همين دوره ما شاهد به بار نشستن تلاش هاي فناورانه ساخت داخل براي توليد نخستين توربين گازي در صنعت نفت بوديم كه در يكي از واحدهاي فرآورشي شركت نفت و گاز مارون نصب و راه اندازي شد و عملكرد 8 هزارساعته آن با موفقيت همراه بود .

ادامه تحقيق و  توليد كالاهاي راهبردي مورد نياز صنعت براساس فهرست ابلاغي وزير محترم همچنان در دستور كار بوده و بومي سازي آنها با جديت در دستور كار است؛ از جمله در بخش مته ها و تچهيزات حفاري، شيرآلات و تجهيزات سرچاهي، ماشين آلات فرايندي ، پمپ ها و مجموعه تجهيزاتي كه تا پيش از اين در انحصار چند كشور خارجي بوده اند؛ از سوي ديگر با پيشرفت هايي كه در زمينه توليد نرم افزار هاي مورد نياز براي مطالعات مخازن حاصل شد نشان دهنده اين است كه مناطق نفتخيزجنوب در سال اقتصاد مقاومتي هيچ فرصتي را براي عمل به منويات مقام معظم رهبري و حركت در مسير استقلال و بومي سازي فناوري هاي مورد نياز صنعت نفت از دست نداده است.

يكي از اولويت هاي مناطق نفت خيز جنوب كه نقش اساسي در تحقق برنامه هاي توليد ايفا مي كند اجرا و راه اندازي پروژه هاي نگهداشت و افزايش توليد است. در همين راستا تسریع در اتمام پروژه های نیمه تمام، تکمیل و راه اندازی پروژه های بالاي 90  درصد را  اولویت جدي داده ايم تا اين پروژه ها در سال آينده تكميل و راه اندازي شوند.

 در اين ميان پروژه هاي نمكزدايي به لحاظ تاثير مستقيم در ايجاد ظرفيت توليد دارد پروژه هاي احداث و توسعه واحدهاي نمكزدايي است كه در سال جاري طرح توسعه نمکزدایی ٣٠ هزاربشکه ای بنگستان اهواز ٢ راه‌اندازی شد و طرحهای نمکزدایی ٥٥ هزار بشکه ای رگ سفید ١، ١١٠ هزار بشکه ای گچساران ٣، نمکزدایی ٢٢٠ هزار بشکه ای اهواز متمرکز، نمکزدایی ٤٥ هزار بشکه ای هفتکل نفت سفید و ٥٥ هزار بشکه ای بی بی حکیمه در شرف تکمیل و راه اندازی هستند. این پروژه ها به طور عمده برای نگهداشت تولید، افزایش کیفیت نفت خام و برخی نیز برای افزایش تولید نفت ساخته شده اند.

هم اكنون حدود ٣٥ پروژه مرتبط با نمکزدایی در مناطق نفت خیز جنوب در دست اجراست كه اعتبار آنها  حدود ١٤ هزار میلیارد ریال است. سال گذشته نيز فاز نخست طرح توسعه ميدان منصوري كه با تلاش و همت شركت مهندسي و توسعه نفت به سرانجام رسيد افتتاح شد. تاسيسات سطح الارضي اين پروژه شامل يك واحد مجهز بهره برداري و نمكزدايي به گنجايش توليد 75 هزار بشكه در روز است كه امكان افزايش توليد از اين ميدان تا سقف يكصد هزار بشكه در روز را فراهم مي سازد.

واحد بهره برداري و نمكزدايي 55 هزار بشكه اي هفت شهيدان و كارخانه 30 هزار بشكه اي نمكزدايي لب سفيد هر دو در حوزه عملياتي شركت نفت و گاز مسجد سليمان نيز در سال 1394 راه اندازي شدند كه امكان فرآورش نفت توليدي ميدان هاي مسجدسليمان، لالي، پرسياه، زيلايي و کارون و لب سفيد مجموعا به  ظرفيت 85 هزار بشکه در روز را انجام مي دهند.

فاز دوم و نهایی طرح جمع آوري گازهاي همراه نفت(آماك) نيز در حال راه اندازي است كه با راه اندازی آن روزانه 15 میلیون فوت مکعب گاز به پتروشیمی رازی ارسال  از سوزاندن روزانه 800 تن گوگرد جلوگیری می شود.

 همسو با پروژه هاي نمكزدايي، پروژه هاي تزریق گاز از اهميت بسزايي در تثبيت توليد برخورداند كه پروژه‌ هاي احداث ايستگاه جديد تزريق گاز گچساران ، احداث ايستگاه جديد تزريق گاز بي‌بي‌حكيمه،  احداث ايستگاه‌هاي جديد تقويت فشار گاز بي‌بي‌حكيمه 1 و 2 ، احداث فاز دوم تزريق گاز نرگسي، و احداث ايستگاه فاز دوم تزريق گاز مخزن پازنان آسماري از جمله پروژه هاي مهم اين بخش است كه در دستور كار قرار دارند. همچنين با توجه به برنامه هاي افزايش توليد نفت خام، نوسازي و روز آمدي  تلمبه خانه هاي نفت خام مناطق نفتخيزجنوب  مورد تأكيد قرار دارد.

کوتاه سخن این که مناطق نفت خیز جنوب به عنوان نگین درخشان صنعت نفت ایران، پیش از آنکه به میادین بزرگ و ظرفیت تولید خود ببالد، به سرمایه های انسانی و اجتماعی خود وابسته و بالنده است. پیچیدگی کارهای تخصصی و عملیاتی، پراکندگی تاسیسات و دشواری های طبیعی زندگی در جنوب ایجاب می کند که نیروی انسانی شاغل در این مناطق علاوه بر انگیزه های مادی، یک عامل درونی قوی برای ماندن و فبول مسئولیت، در خود بیابند یا ایجاد کنند، این عوامل درونی در بسیاری از موارد همان تشخص اعتباری است که افراد از قبل اشتغال در شرکت های صاحب نام کسب می کنند؛ بی تردید مناطق نفت خیز جنوب نیز برای حفظ پیشگامی و نیز جذب و بقای سرمایه های انسانی، باید به ارتقای جایگاه خود و کسب سرمایه های اجتماعی، بیش از پیش اهتمام و توجه داشته باشد.