فست فودهایی که ما را چاق کرده اند

بعد از یک روز کاری طاقت فرسا و یا هنگام برگشت از دانشگاه و مدرسه، از جلوی یک رستوران فست فود عبور می کنی و بوی "هات داگ" و "چیز برگر" و "چیکن برگر" و پیتزا و انواع و اقسام غذاهای آماده ای که اسمشان را شنیده و یا نشنیده ای تا عمق وجودت می رود؛ صدای قار و قور معده ات بلند می شود و با خودت می گویی "این بار را هم می خورم، از شنبه دیگر رژیم می گیرم."

یک رستوران فست فود می شویم؛ یک فرد درشت اندام پشت میز رستوران نشسته و چند گوشی تلفن روی میز جلوی او قرار گرفته که مدام صدای زنگشان به هوا بلند می شود؛ او هم گوشی را برمی دارد و تکرار می کند:"سه تا هات داگ، بله، سه تا نوشابه، مشکی باشه؟ بله، سس قرمز؛ دیگه چیزی لازم ندارید؟ می فرستم خدمتتون؛ قابل نداره، می شه 19 هزار تومن." هنوز تلفن را قطع نکرده، دوباره صدای زنگ بلند می شود و این قصه تکرار می شود. تعداد زیادی فیش روی میز ریخته که بر روی هرکدام سفارش شام یک خانواده نوشته شده است.

پس از مدتی طولانی و در فاصله میان زنگ تلفن ها، فردی که پشت میز نشسته وقت می کند پاسخ سوالات ما را بدهد؛ می گوید: "اکنون دیگر سیستم زندگی ها تغییر کرده و همه مردم علاقه دارند غذای آماده بخورند. در گذشته خانواده ها فقط شام را بیرون می خوردند، ولی حالا حتی بعضی خانواده ها برای ناهار هم به اینجا می آیند و فست فود سفارش می دهند سفارش غذا در روز و شب تفاوتی ندارد." بعد حالتی حق به جانب می گیرد و می گوید: "خدا رو شکر وضع کسب و کار خوب است؛ این روزها دیگر نباید وقت را برای غذا درست کردن تلف کرد.

میزهای رستوران تقریبا تکمیل هستند. چند نفر در صف تحویل غذا منتظر مانده اند و خانم 50 ساله ای که می گوید مسافر است و آمده غذای سفر را تهیه کند، عجله می کند که زودتر سفارش خود را تحویل بگیرد. در سوی دیگر هم دو دختربچه کوچک مانتو مادرشان را گرفته اند و بهانه گیری می کنند که مادر برای آنها ساندویچ بخرد. دو دختر جوان هم دور یک میز نشسته اند و پیتزا می خورند. می گویند: "زیاد به این رستوران می آییم و پیتزا می خوریم". پدر و دختری هم گوشه ای دیگر از رستوران نشسته اند و ساندویچ می خورند. پدر می گوید: "از رامهرمز آمده ایم برای خرید؛ گرسنه بودیم و آمدیم چیزی بخوریم."

چند پسر دبیرستانی هم دور میز دیگری نشسته اند و یک ظرف پر از سیب زمینی سرخ شده روی میزشان است. یکی از پسرها می گوید: "هفته ای دو روز کلاس زبان داریم و بعد از کلاس با دوستان می آییم اینجا و فست فود می خوریم. معمولا هم سیب زمینی می خوریم؛ البته امروز یک غذای جدید هم که نمی دانیم چیست سفارش داده ایم ببینیم چه مزه ای دارد."

با خودم فکر می کنم که اگر این پسرها از این غذای جدیدی که امروز سفارش داده اند خوششان بیاید و هفته ای دوبار بعد از کلاس زبان بیایند و آن را سفارش بدهند، تا یک سال آینده آنها 104 مرتبه فست فود می خورند.

برای عکاسی از فضا رستوران اجازه می گیریم و صاحب آنجا می گوید: "باید در جلسه هفتگی هیات مدیره مطرح شود و اگر موافقت شد، هفته دیگر برای عکاسی تشریف بیاورید!"

بیرون می آییم و کمی جلوتر می رویم؛ این روزها خیابان های شهر اهواز، مخصوصا در مناطق "کیانپارس" و "زیتون" بوی ساندویچ و پیتزا می دهند و رستوران ها و ساندویچی ها مثل قارچ رشد کرده اند. در رستوران بعدی از هیات مدیره خبری نیست و فقط یک مدیر دارد. تعداد زیادی مشتری دور میزها نشسته اند و با اشتهای تمام دهان را باز می کنند و نیمی از یک ساندویچ و یا تکه ای بزرگ از یک پیتزا را تا حلق در دهان رو می برند و بلافاصله با جرعه ای نوشابه گازدار آن را جویده و نجویده به درون معده فرو می دهند. چند پیک موتوری هم بیرون رستوران منتظر نشسته اند و سفارش ها را به مقصد می رسانند.

در گوشه ای از رستوران آقا و خانمی دور یک مز نشسته اند و غذا سفارش داده اند. خانم می گوید: "حداقل هفته ای یکبار باید فست فود بخوریم، آن هم بیرون از خانه؛ فست فودهای خانگی به خوشمزگی غذای بیرون نمی شود." بعد نیم نگاهی به همسرش می اندازد و ادامه می دهد: "غذای خانگی هم حدی دارد؛ تنوع لازم است و بعضی وقت ها آدم هوس می کند پیتزا بخورد. پسر کوچکم پیتزا خیلی دوست دارد و تقریبا غذای خانگی نمی خورد. نه اینکه دستپخت من را دوست نداشته باشد، پیتزا را بیشتر دوست دارد؛ شوهر این خانم هم که لقمه ای بزرگ در دهان گذاشته و در حال جویدن آن است، با اشاره سر حرف های همسرش را تایید می کند.

مدیر رستوران می گوید: "هر روز ساعت 6 عصر کارمان را شروع می کنیم و تا ساعت 11 شب تقریبا 500 تا 600 سفارش را به دست مشتری می دهیم. روزهای تعطیل هم تعداد سفارش ها تقریبا دوبرابر می شود." می گوید علاقه مردم به غذاهای آماده خیلی زیاد شده و همراه غذا هم حتما نوشابه می خورند.

دو پسر جوان نیز در حال خوردن پیتزا هستند.می گویند دانشجو هستند و هفته ای سه مرتبه برای خوردن پیتزا به این محل می آیند. یکی از پسرها می گوید: "من نمی دانم اینها چه طور پیتزا درست می کنند که اینقدر خوشمزه می شود؛ مادرم هرچه در خانه درست می کند خوشمزه نمی شود. غذای خانه تکراری شده و ما دوست داریم تنوع داشته باشیم. مادرم می گوید غذای بیرون تمیز نیست، ولی من به این حرف ها گوش نمی دهم."

از رستوران بیرون می آیم، ولی تمام ذهنم مشغول این موضوع است که دلیل خوشمزه بودن این غذاها و هجوم مردم به سمت آنها چیست؟ این سوال موجب شد با "عبدالصاحب باقری"، مسوول واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان وارد صحبت شوم. وی می گوید: "مصرف فست فودها و غذاهای آماده در فرهنگ تغذیه ای کشور ما جایی نداشته و به دلیل تقلید ناآگاهانه وارد فرهنگ ما شده است. معمولا همراه اینگونه غذاها نوشابه و سس فراوان هم مصرف می شود که این نیز خود مشکلاتی را ایجاد می کند. بیشتر مواد موجود در فست فودها سوسیس و کالباس است.

بر اساس دستورالعمل ها 40 تا 90 درصد سوسیس باید از گوشت تشکیل شود، ولی در کشور ما حداقل میزان نیز رعایت نمی شود. در این مواد بیشتر تکه های نان، برنج، سیب زمینی، شکر، پسته، قارچ، پنیر و موادی مانند آن وجود دارد."

وی ادامه می دهد: "نمک و روغن دو عامل فریبنده در صنایع غذایی هستند که موجب طعم و ظاهر جذاب غذا می شوند. نمک ماده ای نگه دارنده است و خاصیت ضدمیکروبی نیز دارد. همچنین پیوند دهنده بافت هاست و موجب قوام بافت سوسیس و کالباس می شود. نمک جذب کلسیم و پتاسیم را کاهش داده و موجب پوکی استخوان و پوسیدگی دندان ها می شود؛ همچنین فشار خون را افزایش می دهد. در غذاهای آماده از مقادیر فراوانی نمک استفاده می شود تا مدت نگهداری آنها افزایش یابد و تا مدت زمان زیادی غذا تغییر طعم ندهد. ماده دیگر استفاده شده در سوسیس و کالباس، نیترات یا نیتریت است؛ این ماده موجب رنگ زیبای سوسیس و افزایش مدت نگهداری آن می شود. وجود بیش از حد این ترکیب در گوشت موجب تولید ترکیب سرطان زایی به نام "نیتروزآمین" می شود."

دکتر شهرام رفیع، رئیس مرکز بهداشت خوزستان هم با اشاره به عوارض مصرف بیش از حد غذاهای آماده می گوید: "فست فودها عامل سه برابر شدن میزان ابتلا به سرطان روده برزگ هستند. مصرف این مواد موجب افزایش شیوع چاقی در جامعه شده و چاقی نیز پیش زمینه ابتلا به بسیاری امراض است. به عنوان مثال چاقی در بروز سرطان های مری و سینه نقش دارد عامل 19 درصد مرگ و میر ناشی از سرطان سینه و 26 درصد مرگ ومیر ناشی از سرطان روده بزرگ هم هست. چربی های اشباع که در فست فود به میزان زیاد استفاده می شود با سرطان های پروستات، سینه و ریه ارتباط مستقیم دارد."

وی ادامه می دهد: "برای مقابله با فست فودها با ضعف قانون مواجه هستیم. مثلا با اینکه وجود مکانی به عنوان عرضه فست فود اشتباه است، ولی هیچ قانونی برای مقابله با آن وجود ندارد. مرکز بهداشت نیز تنها می تواند برکار این اماکن نظارت داشته باشد و در صورت وجود مشکل به آن تذکر دهد."

دکتر علی اکبر شایسته، فوق تخصص کبد و گوارش نیز درباره عوارض گوارشی ناشی از مصرف فست فودها می گوید: "این گونه غذاها که حاوی مقدار زیادی پروتئین و چربی های اشباع هستند موجب می شود کالری زیادی وارد بدن شده و فرد چاق شود و چاقی نیز مشکلاتی مانند ابتلا به عارضه کبد چرب ایجاد می کند. در گذشته غربی ها به میزان زیادی فست فود استفاده می کردند و سرطان روده نیز در آنها بیشتر مشاهده می شد، به همین دلیل این موضوع مطرح می شود که بین مصرف این مواد و سرطان روده ارتباط مستقیم وجود دارد.با افزایش مصرف این غذاها در ایران نیز مشاهده می کنیم که سرطان روده به طرز عجیبی افزایش یافته است. در مجموع پروتئین هایی که به مدت طولانی به وسیله مواد نگه دارنده حفظ شده اند می توانند در ایجاد سرطان های معده و روده موثر باشند."

برای پیدا کردن راهکاری برای مقابله با فست فود از یک متخصص تغذیه کمک گرفتیم. دکتر مجید کاراندیش هم با مصرف این غذاها مخالف است و می گوید: "بیشتر فست فودها طعم جذابشان را مدیون ویژگی هایی نظیر سرخ شدن در روغن، نمک زیاد، چربی های اشباع، مقادیر زیاد افزودنی ها،طعم دهنده ها و چاشنی ها هستند که از نظر پزشکی و تغذیه ای مفید نیستند. پژوهش ها نشان داده که بین مصرف این مواد غذایی و بیماری های قلبی و عروقی، اضافه وزن و چاقی، سرطان و پوکی استخوان ارتباط مستقیم وجود دارد. سازمان جهانی بهداشت در کتاب راهنمای تغذیه خود در پیشگیری از سرطان چند توصیه دارد که یکی از آنها مصرف نکردن سوسیس و کالباس و گوشت های فرآوری شده است که در فست فودها به مقدار زیادی از این مواد استفاده می شود"

وی ادامه می دهد: "مصرف زیاد این مواد در گروه سنی در حال رشد بسیار نگران کننده است و ممکن است در آینده ای نه چندان دور مشکلات غیرقابل جبرانی ایجاد کند. اگر راهی برای حذف کامل این غذاها وجود ندارد پس مصرف آن را باید به حداقل رساند و حداکثر ماهی یکبار استفاده شوند. همراه آن نیز مقداری سبزی و میوه مصرف شود تا بتواند اثرات آن را جبران کند. می توان در کنار این مواد از لبنیاتی همچون دوغ و ماست نیز استفاده کرد."

بسیاری از ما از عوارض فست فودها آگاهی داریم، ولی به دلیل خستگی، تنوع طلبی، کمبود وقت و خیلی دلایل دیگر از این مواد غذایی استفاده می کنیم. مصرف این مواد در نسل جوان و نوجوان هم بیش از حد افزایش یافته و عوارض آن در سال های آینده بروز خواهد کرد. مصرف بیش از حد غذاهای آماده و سرشار از چربی های اشباع در کنار کاهش تحریک بدنی، میزان چاقی را در جامعه افزایش داده است. شهر اهواز هم دارای اقلیم گرم است و تقریبا بیش از 6 ماه از سال دمای هوا در این شهر بیش از 40 درجه است، به همین دلیل میزان تحرک بدنی شهروندان کاهش یافته و بیشتر در منازل، ادارات و یا در تردد با خودرو هستند؛ در چنین شرایطی اگر قرار باشد میزان مصرف فست فود در این شهر هم تا این حد زیاد باشد، شاهد افزایش روزافزون بیماری های قلبی در سال های آینده خواهیم بود.

ایسنای / طیبه رفیعی