ژاپن ؛ فرهنگ کار، کیفیت و مدیریت

شوشان - علی کرد: مساحت ژاپن 370 هزار کیلومترمربع و دارای 127 میلیون تن جمعیت است. این کشور از لحاظ منابع زیرزمینی و منابع طبیعی در وضعیت بدی قرار داشته و سالانه حدود 1500 لرزش در آن رخ می دهد و سونامی اخیر در آن کشور یکی از دهشتناک ترین حوادث تلخ جهان بود. اما در عین حال ژاپن یکی از غنی ترین کشورهی دنیا از لحاظ منابع انسانی است و راز پیشرفت معجزه آسای آن همین منابع انسانی با انگیزه و متخصص و پرتلاش و پر انرژی و سختکوش است.

ژاپن پس از ویرانیهای ناشی از بمبهای اتمی در هیروشیما و ناکازاکی و پس زجنگ جهانی دوم دست به یک انقلاب صنعتی گسترده زد که حاصل آن پیشرفت شگرف اقتصادی است که او رابه یک غول اقتصادی تبدیل کرد. این کشور از جهات مختلف دارای نقاط قوت است که در این مختصر نمیتوان به همهء آنها اشاره کرد ولی به اجمال و به طور گذرا به پاره ای از پیشرفتها و موفقیتها و ویژگیهای برجسته آن با رویکرد مدیریتی می پردازم.

بهبود مستمر(کایزن): شرکتهای ژاپنی تغییر تدریجی و مستمر را نسبت به تغییر جهشی ترجیح می دهند.کایزن چون بستری است که تغییرات اندک ومداوم را در خود می پروراند. کایزن بیشتر شیوه های ژاپنی از جمله مشتری مداری، تولیدبدون نقص و بموقع ، بهبود کیفیت و بهره وری، کنترل کیفیت جامع، نظام پیشنهادها، همکاری متقابل مدیریت و کارکنان، سرپرست و کارگران، تکنولوژی رباطها، تولید محصول جدید و .... را در بر می گیرد.

تفکر ژاپنی این است که بهبود باید بی وقفه ادامه یابد. طنزی است رایج بین ژاپنی ها که اگر کارمندی برای چند روز به مرخصی رفت در بازگشت باید تغییراتی کرده باشد.

"فرهنگ کار" یکی از ویژگیهای بارز ژاپنی هاست که در کیفیت و تولید انبوه و بی نقص محصولاتشان نمود دارد. در ژاپن کار جزء لاینفک زندگی به شمار می رود و مردم به کار علاقهء وافر داشته و کارخود رابه نحو شایسته انجام می دهند. وجدان کاری در تک تک ژاپنی ها به وضوح دیده می شود. کیفیت کار وخدمت در حد بالایی است. ژاپنیهابه کنترل کیفیت و ارایه خدمت و کالای بی عیب و نقص توجه ویژه دارند و این موضوع در وجود آنها نهادینه شده است. ادواردز دمینگ آمریکایی که به پدر کنترل کیفیت مشهور است از صاحب نظران قرن حاضر است و در عین حالی که آمریکایی است، آمریکایی ها کمتر نظر وی را بکر بسته اند اما ژاپنی ها به نظرات وی اهمیت خاصی داده اند. بر همین اساس در همه جا کالای ساخت ژاپن را با رغبت و بدون دغدغه و با اطمینان خاطر خریداری می کنند.

زبان واحد و جمعیت همگن نیز دو عامل مهم در پیشروی ژاپن در علم و صنعت می باشد. کشوری چون ژاپن با منابع و ذخایر بسیار کم و زلزله ها و سونامی های وحشتناک از یک طرف و اقتدار اقتصادی کم نظیر از طرف دیگر چیزی شبیه معجزه است که پی بردن به راز و رمزهای ترقی و توسعه در این مجمع الجزایر می تواند چراغ راهی برای توسعه و ترقی برای سایر کشورها از جمله کشور عزیزمان ایران باشد. ذکر این نکته ضروری است که ما نباید چشم خود را با تعصبات بی جا به روی واقعیت ها ببندیم و این همه پیشرفت و اقتدار و ویژگیهای ارزشمند را نادیده بگیریم و از طرفی نباید مرعوب و خود باخته شویم، بلکه باید به این واقعیتها گردن نهیم و بیشتر به پتانسیل های خود توجه کنیم و از داشته های خود بهتر بهره بگیریم و با برجسته کردن نقاط قوت و محو نقاط ضعف و نهادینه کردن فرهنگ کار و کیفیت در مسیر قلهء ترقی و تعالی گام برداریم.

در ژاپن به معنای واقعی و نه شعاری توجه خاصی به نیروی انسانی می شود. استخدام در ژاپن مادام العمر است و کارمندان انگیزه کاری بالایی دارند به آموزش نیروی انسانی بخوبی اهمیت داده می شود. شیوه مدیریت در ژاپن مشارکتی است و به پیشنهادات توجه خاصی دارند و نظام پیشنهادات در مدیریت ژاپنی مستقر است. همهء امور در این کشور دارای نظم و انضباط خاصی است و هر چیز، سر جای خود است . توجه به یک مقوله باعث غفلت از مقولهء دیگر نمی شود و خلاصه اینکه ژاپن به صورت یک سیستم عمل می کند و آنجه از سیستم در ذهن تجسم می شود وابستگی و پیوستگی اجزا با نظم خاص است که در ارکان مدیریتی ژاپن مشهود است. امیدوارم کشور ما با استفاده از ظرفیتهای کم نظیر و بعضا" بی نظیر خود و استفاده از تجربیات سودمند سایر کشورها از جمله کشور مهم ژاپن به پیشرفتهای بهتر و بیشتری دست یابیم.

علی کرد _ مدرس دانشگاه