تاثير رفتار شهروندان بر ترافيك اهواز

دليل تمركز بر اين موضوع تجربيات شخصي نگارنده در دوران خدمت در يكي از نهادهاي حمل و نقل عمومي شهر اهواز است، طي سال هاي گذشته كه طرح يكطرفه نمودن بعضي از معابر هسته مركزي شهر اجرا نشده بود و جريان ترافيك و پل هوايي خيابان سلمان فارسي به منوال گذشته برقرار بود بعد از ظهر هاي تابستان بعد از تعطيلي مدارس و دانشگاهها و فروكش نمودن گرماي روز ، از ساعت 18:30 تا پاسي از شب خيابان هاي هسته مركزي شهر كه حدود يك صدم سطح كلي كلانشهر اهواز را شامل مي شود دچار بار ترافيك بسيار سنگيني مي شد و خيابان ها مملو از شهرونداني بود كه اكثر آنان بدون هدف و برنامه مشخصي فقط براي گذران اوقات فراغت و دفع وقت به اين محل آمده بودند،فقدان برنامه هاي فرهنگي، ورزشي و ديگر تفريح ها در زندگي روزمره شهروندان دليل عمده اين فرهنگ شهروندي بوده و البته هست.

ولي نكته اي كه در آن روزها نظر ما را بخود معطوف نموده بود خلوتي شهر و بار ترافيك كمتر معابر هسته مركزي در روزهاي سه شنبه بعد از ظهر به دليل پخش سريال تلويزيوني جومونگ از شبكه سوم سيما بود، به جرات مي توان گفت تا پنجاه درصد از آمار مسافرين سيستم حمل و نقل عمومي كم شده و اثر اين كاهش بار مسافر در ترافيك هسته مركزي شهر و تعداد شهروندان در پياده روها كاملاً مشهود بود و اين برنامه بطور متناوب در روزهاي سه شنبه تكرار مي شد.

لذا نكته مستتر در اين رويداد اين بود كه يك برنامه تلويزيوني تا چه حد مي تواند بر مخاطبين خود كه شهروندان يك شهر بوده تاثر گذار باشد كه به طبع آن بر كاهش حضور آنها در معابر و ديگر موضوعات شهري موثر خواهد بود.در اين ميان سوالات زيادي در ذهن نقش مي بنندد از جمله اينكه چرا ديگر برنامه هاي پخش شده چنين مخاطبيني ندارند؟اگر برنامه هايي موجود است كه چنين تاثيري بر شهروندان دارند چرا بيشتر از آنها استفاده نمي شود؟جايگاه ديگر تفريحات و سرگرمي هاي عمومي در شهر چقدر است؟ چرا اكثر شهروندان به هسته مركزي شهر سرازير مي شوند مگر نقاط ديگري در اين شهر نيست؟ شايد بدليل ساختار گسترده شهر اهواز و عدم توزيع متناسب امكانات رفاهي و تفريحي رفتار شهروندان اين چنين است ؟ و سوالات مختلف ديگر كه مجال توضيح بيشتر نيست.

با بررسي هاي ميداني و تجربيات گذشته براحتي مي توان به تعدادي از سوالات فوق پاسخ داد،در علم حمل و نقل تعاريف مختلفي از سفر وجود دارد و مي توان بر اساس هدف و نقش شهروند ، سفرها را دسته بندي نمود.مانند سفر كاري،تفريحي،پزشكي،اداري،خريد و ....... ، طي روزهاي گفته شده در شهر اهواز تقريبا روزانه سيصدهزار سفر با سيستم حمل و نقل عمومي به هسته مركزي شهر و بالعكس انجام مي شد كه تقريباً هفتاد درصد آن بعد از ظهرها اتفاق مي افتاد ، ولي در روزهايي مانند پخش مسابقات فوتبال،پخش سريال هاي خاص،بروز هر گونه حادثه خاص در بعضي محلات شهري بشدت اين آمار دستخوش تغيير بود.براي روشن شدن موضوع چند مثال ذكر مي گردد مانند شب چهارشنبه سوري كه عصر آن تقريباً كمترين تردد به هسته مركزي شهر ديده مي شود و نشان مي دهد كه رده سني جوانان سهم بالايي از ميزان جابجايي شهري بوده و با نبود آنان خلاء بزرگي ديده مي شود،ولي بر عكس در روز مادر بيشترين جذب سفرهاي خريد به هسته مركزي شهر ديده مي شود و در حد ثبت ركورد باقي مي ماند.طي نگرش رفتارهاي شهروندان مي توان طي روزها ،ماهها و فصل هاي مختلف رفتار شهروندان را رصد نموده و برنامه ريزي نمود، به اصطلاح كارشناسان حمل و نقلي شهر را منطقه بندي نمود و در اين مناطق كه تعداد سفرهاي ورودي و خروجي و اهداف آنها مشخص است مي توان برنامه ريزي و مديريت نمود.بطور مثال در منطقه عمومي گلستان در ديگر فصول كه دانشگاهها فعاليت دارند بعد از ساعت 17 كه تعطيلي كلاس هاي درسي را داريم تعداد زيادي از دانشجويان كه بومي شهر اهواز نيستند و در خوابگاهها و ديگر سكونتگاهها حضور دارند با آماري حدود پنج هزار نفر جهت گذران اوقات فراغت به هسته مركزي شهر سرازير شده و تا حوالي ساعت 20 برگشت مي نمايند و مي توان در محوطه دانشگاهها و يا خوابگاهها با ايجاد مراكزي تفريحي،ورزشي ،فرهنگي و ... مانع اين حركت روزانه آنها شد. نمونه همين گفتار را در چندين روز گذشته شهر اهواز با برگزاري كنسرت هايي در معابر هسته مركزي شهر و بعضي از محله هاي شلوغ شهر ديده شد و بطور چشمگيري از آمار شهروندان سرگردان و بار ترافيك كاسته گرديد كه اين موضوع حكايت از كمبود اين گونه برنامه هاي شاد و مفرح و جذاب براي شهروندان دارد و نشان مي دهد كه اگر برنامه هايي باشد حتما از سوي شهروندان استقبال لازم بعمل مي آيد.

لذا مي توان براي تمامي گروه هاي مخاطب شهري با برنامه ريزي هاي مناسب در محله هاي شهر جذبه هايي را توليد و از اين همه سفر زائد شهري جلوگيري نمود تا اكثر شهروندان بتوانند در محل سكونت خود مشغول امور فرهنگي ، اجتماعي و تفريحي و ديگر خدمات شهري مانند درمان و خريد شوند.در اين ميان جاي مراكزي مانند ورزشكاههاي عمومي چند منظوره ،مراكز خريد بزرگ و عمده مانند ديگر شهرهاي كشور،پارك ها و مكان هاي تجمع عمومي،رونق اقتصادي محله ها با تشكيل بازارچه هاي محلي،ايجاد فرهنگسراها و ديگر مكان هاي فرهنگي مانند گالري ها ، نگارخانه ها و خانه هاي صنفي و مراكز درماني مجهز به تناسب نياز شهروندان خالي مي باشد و نمي توان انتظار داشت تا چنين خواسته هايي بر آورده نشود شهروندان بتوانند بدون انجام سفرهاي روزانه چنين نيازهايي را برآورده سازند.لذا همه روزه شاهد هستيم كه تعداد زيادي از شهروندان با طي مسافت هاي طولاني و تحمل زحمت و صرف هزينه از نقاط مختلف شهر اهواز كه در ميان كلانشهر هاي كشور وسعت زيادي داشته و آمار حاشيه نشيني بالايي هم دارد به هسته مركزي شهر سرازير مي شوند كه نتيجه آن اشغال معابر،ترافيك سنگين و صرف هزينه هاي مختلف شهري مي باشد ،اگر كارشنان مديريت شهري طي يك سال هزينه هاي اتلاف وقت شهروندان در ترافيك شهري،مصرف سوخت و ديگر نهاده ها و استهلاك خودروها را محاسبه نمايند رقم هاي بسيار هنگفتي خواهد شد كه مي توان در ازاي آنها صدها پروژه عمران شهري را به سرانجام رساند.اين موضوع مستلزم توجه ويژه به ساختار نرم افزاري و مديريت شهري است ولي متاسفانه طي سال هاي گذشته بيشترين تمركز ما بر ساختار فيزيكي شهر معطوف بوده است.