دکتر حسن دادخواه
اهمیت و آموزش درست بجا آوردن "روزه داری" و عبادات و سلوک وابسته به آن در ماه رمضان، جایگاه ویژه ای در احادیث امامان معصوم و ادعیه و آموزه های دینی دارد. دسته ای از احادیث شریف با تاکید بر جنبه های اثباتی و دسته ای دیگر با پررنگ کردن جنبه های نفی ای، مسلمانان را به ادا و بجا آوردن اصول و فروع این عبادت و واجب شرعیه راهنمایی می کنند.
با توجه به سکونت مسلمانان جهان در جغرافیای پراکنده و متنوع و متفاوت کره زمین و با توجه به چرخش استهلال ماه رمضان در فصول چهار گانه سال و همزمان افتادن آن با زمستان و تابستان بنظر می آید که دو عنصر زمین و زمان در روح و ماهیت تعالیم این ماه مبارک نقش چندانی ندارد و در واکاوی روح روزه داری باید معیارهای دیگر را جستجو کنیم.
از سوی دیگر، بر پایه دستاوردهای دانش اقتصاد و راه های علمی زدودن فقر و فاصله طبقاتی از جامعه انسانی، رفتارهای فردی حتا جمعی مانند کم مصرف کردن و یا به فکر فقرا افتادن و درد انان را لمس کردن، امروزه جوابگوی حل مشکل فقر و نداری و فاصله طبقاتی جامعه بشری نیست. اصولا چه بسا عنصر گرسنگی و نیازمندی به وعده غذایی امروزه از نشانه های فقر و تهی دستی به حساب نیاید.
ناگفته نماند که در ماه رمضان، دست کم در کشور ما ایران، مصرف مواد خوراکی نه تنها کاهش نمی یابد بلکه رو به فزونی می گذارد و تقاضا برای خوراکی های اصلی، بیشتر می گردد و غدا های خوراکی در قالب مهمانی های روزه گشایی در چرخه متمکنان و متمول ها مصرف می شود.
از نظر نقش روزه داری در بالابردن و تقویت ارزش ها و کنش های اخلاقی، متون مذهبی سرشار از رهنمودهایی است که عمل به هر کدام برای بیمه کردن جامعه مسلمانان از امراض روحی کفایت می کند ولی با وجود این ذخایر اخلاقی پر ارزش، جامعه روزه داران و از جمله جامعه امروز ایران اسلامی در کنار وجود نمونه های گرانقدر از الگوهای رفتاری، وجود آسیب های اجتماعی متنوع و آزاردهنده و مخرب، کنشگران اجتماعی و متخصصان دانشگاهی و جامعه تعلیم و تربیت کشور را با بن بست هایی روبرو ساخته است.
بر پایه این واقعیت تلخ، انطباق روح روزه داری با اقتضاءات امروزی جوامع انسانی و مسلمانی ضروری به نظر می رسد. براستی چگونه می توان جامعه ای بدور از فقر و فاصله طبقاتی و عدالت محور داشت؟ اعمال و ادعیه ماه روزه داری چگونه می تواند ما را در ساختن جامعه ای مطلوب و شایسته نام اسلام یاری کند؟
آنچه گفته شد در صورت صحت و دقت، می تواند ما را در تشکیک به محفوظات و برداشت ها و رفتارهای سنتی به مسیری سازنده و جدید در بهره گیری از آموزه های این ماه رهنمون سازد.
در این رویکرد مثبت و کارآمد، لازم است تا با آگاهی بر شیوه های علمی و تجربی در زمینه های محرومیت زدایی و سالم سازی اخلاقی جامعه اقدام گردد و تصمیم گیری ها و امر تقنین و اتخاذ سیاست ها، بر پایه واقعیات جامعه امروزی قرار گیرد.