فاجعه سوختن جنگل‌های خوزستان

شوشان - نوید قائدی :

در مورخ 9 تیرماه 97 خبر تأسف‌بار سوختن 6 هکتار از جنگل‌های پارک ملی حفاظ شده دز توسط خبرگزاری ایسنا منتشر شد و منبع خبر گفتگو با مدیر پارک ملی دز بود. ایشان اعلام داشتند" در مورخ 8 تیرماه خبر آتش‌سوزی در حوالی روستای فندی از توابع شوش دریافت شد که بلافاصله در محل حاضر و از بخشداری مرکزی و شورای شهرستان درخواست کمک می‌نمایند اما کسی حاضر به کمک نمی‌شود" درنهایت حریق توسط انجمن طبیعت میانرود و همیاران محلی و محیط‌بانان مهار می‌شود. همچنین در شب همان تاریخ 3 هکتار از جنگل‌های حوالی روستای عایش شهرستان دزفول دچار حریق می‌شود که مجدد توسط همیاران محیط‌زیست و محیط‌بانان خاموش می‌شود.در اعلام این خبر چند نکته مهم وجود دارد که باید به آن‌ها توجه ویژه داشت. اولین نکته عدم همکاری بخش‌های دولتی که حاضر به همکاری نشده‌اند. دوم همکاری نیروهای مردمی جهت مهار آتش‌سوزی است. سوم در دسترس نبود مسیرهای مناسب جهت مهار آتش‌سوزی است درصورتی‌که مجموعه پارک ملی دز جز مناطق صعب‌العبور استان محسوب نمی‌شود و نکات دیگر که در ادامه به‌اختصار بیان می‌شوند.

طبق اعلام سال گذشته مدیریت بحران استان، حدود 50 درصد از آتش‌سوزی‌های جنگل‌های کشور در استان خوزستان رخ‌داده است.این میزان آتش‌سوزی در وضعیتی رخ‌داده که در همان سال در کل کشور حدود 35 درصد از میزان آتش‌سوزی‌ها کم شده است اما این روند در استان خوزستان افزایش‌یافته است. اهمیت موضوع آتش‌سوزی جنگل‌ها و تأثیری که بر اکولوژی و اکوسیستم‌های بومی و اثرات زیست‌محیطی و اقلیمی دارند بر کسی پوشیده نیست و نیاز به توضیح و ذکر مصیبت بیشتر ندارد.باید این هشدار جدی با صدای بلند اعلام گردد که احیا و کاشت مجدد جنگل‌های از بین رفته به دلیل شرایط نامناسب نزولات جوی و تغییرات اقلیمی کاری سخت و طاقت‌فرسا است. معمولاً در این آتش‌سوزی‌ها بخش زیادی از زیست‌گاه‌های جانوران تخریب و سبب کاهش  تراکم جمعیتی آن‌ها و از بین رفتن تعداد بیشتری از چرخه‌های زیست‌محیطی می‌شود.بخش زیادی از جنگل‌ها و مراتع استان که جزع ذخایر غنی و گهگاه کمیاب اکولوژیکی می‌باشند در مناطق مرتفع و صعب‌العبور واقع هستند که در صورت وقوع آتش‌سوزی مهار آن‌ها به‌سختی میسر خواهد بود. در عرصه‌های طبیعی استان به دلیل شرایط مساعد وقوع آتش‌سوزی( دلایل اقلیمی و کاهش بارش‌ها و همچنین عدم آموزش‌های فراگیر مردم منطقه یا بازدیدکنندگان از طبیعت و در بعضی موارد حریق‌های تعمدی) متأسفانه آمار آتش‌سوزی‌ها بالاتر از حد استاندارد و متوسط کشوری است.که لازم است دلایل آن ریشه‌یابی و آسیب‌شناسی دقیق علمی شود.

از مشکلات دیگر در بحث مهار آتش‌سوزی‌ جنگل‌ها می‌توان به چند موضوع مهم  به شرح ذیل اشاره کرد: عدم هماهنگی بین بخشی جهت مهار آتش، عدم داشتن تجهیزات مناسب نیروهای مسئول وامدادی، عدم بهره‌گیری از تجهیزات و فن‌آوری‌های نوین هشداردهنده و بررسی و اعلام حریق یا آنالیز شرایط ایجاد آتش حریق، ضعف در آموزش‌های عمومی و همگانی مردم جهت پیش‌گیری از آتش‌سوزی‌ها، عدم هماهنگی منسجم در به‌کارگیری نیروهای مردمی وامدادی و سازمان‌های مردم‌نهاد و دوست دار طبیعت و عدم بهره‌گیری از سیستم هوایی اطفاء حریق مانند چرخ‌بال به‌عنوان یک ضرورت مهم.

متأسفانه سهل‌انگاری در حفظ و حراست از عرصه‌های طبیعی استان یعنی جنگل‌ها و مراتع و تالاب‌ها در برابر وقوع آتش‌سوزی‌های می‌تواند در بلندمدت موجب تخریب زیستگاه‌های طبیعی و ضعف آنان گردد. نتیجه این ضعف تأثیر منفی بر اکولوژی و اکوسیستم‌های منطقه و پیدایش ضعف‌های کارکردی و درنهایت نابودی آن‌ها خواهد بود. نتیجه نابودی چنین عرصه‌هایی موجب گسترش پدیده بیابان‌زایی و خشک‌سالی است که عواقب آن نیاز به شرح جداگانه دارد. لذا در بحث پیش‌گیری از وقوع آتش‌سوزی‌ها آموزش فراگیر شهروندان یک اصل ضروری است. همچنین تدوین برنامه جامع مقابله با آتش‌سوزی‌ عرصه‌های طبیعی اعم از جنگل و مرتع و تالاب‌ها و غیره، باید انجام گیرد تا وظایف هرکدام از دستگاه‌های اجرایی مشخص و در صورت قصور  بتوان برخورد لازم را به عمل آورد. نحوه تعامل و همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد باید  موردبررسی و توان به‌کارگیری آن‌ها اجرایی گردد. به‌کارگیری فن‌آوری‌های نوین و سامانه‌های هوشمند اعلام حریق باید در دستور کار باشد و این‌یک موضوع مهم کشوری است که باید به‌عنوان یک مطالبه استانی مطرح باشد. درزمینهٔ تهیه تجهیزات و ابزارهای مناسب اطفاء حریق،لازم است موضوع از طریق مسئولان ارشد استان با اعتبارات استانی و ملی تأمین گردند. درنهایت مهم‌ترین بخش یعنی راه‌اندازی مرکز هوایی مهار آتش‌سوزی عرصه‌های طبیعی با حداقل تهیه یک بالگرد به‌عنوان یک مطالبه ملی- استانی مطرح باشد، زیرا بخش زیادی از آتش‌سوزی‌های استان باید از طریق هوایی مهار شوند. در صورت ایجاد چنین مرکزی علاوه بر خوزستان امکان همکاری با استان‌های هم‌جوار و ارائه خدمات به آن‌ها امکان‌پذیر است.

درنهایت بر تمامی دوست داران محیط‌زیست و جراید استان و نمایندگان مجلس و دیگر نخبگان و دلسوزان خوزستان لازم است چنین موضوع مهمی را پیگیری و نگذارند مانند سال‌های گذشته بخش‌های زیادی از عرصه‌های طبیعی استان طعمه حریق شوند،و بعد نشست و افسوس آن‌ها را خورد. اگر روزگاری نابودی یک درخت و یک پرنده دغدغه سهراب سپهری بود پس امروز ما را چه می‌شود که هکتارها از جنگل‌های و تعداد زیادی از پرنده‌ها و ماهی‌های ما نابود می‌شود ولی هیچ احساس دین و تکلیفی به ما دست نمی‌دهد.